Το ενεργειακό παιχνίδι στην γηραιά ήπειρο χοντραίνει, στη μάχη για τη τροφοδοσία της Ευρώπης μπαίνουν νέοι παίκτες, όπως η Αργεντινή, ενώ το μεγάλο αμερικανικό σχέδιο για ενεργειακή κυριαρχία δεν περιορίζεται μόνο στις χώρες του Κάθετου Διαδρόμου.
Στην ουσία και παρά τις κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις των Βρυξελλών ότι «ακόμη και αν υπάρξει ειρήνη στην Ουκρανία, δεν θα αγοράσουμε ξανά ρωσικό αέριο», όπως δήλωσε χθες ο Επίτροπος Γιόργκενσεν στο Euronews, το «σπριντ» των Αμερικανών, καθώς και άλλων παικτών, υποδηλώνει ακριβώς την ανησυχία να προλάβουν τυχόν ανατροπές στο σημερινό στάτους.
Στο νέο αυτό τερέν και μέσα στο σκηνικό που δημιουργεί η σαρωτική και αντισυμβατική διπλωματία του Προέδρου Τραμπ, ο στόχος των Αμερικανών είναι να καλύψουν ένα «τόξο» χωρών που περιλαμβάνει τα Δυτικά Βαλκάνια και την Ουγγαρία, αντικαθιστώντας με LNG τεράστιες ποσότητες, της τάξης των 18 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm), όσο είναι σήμερα το ρωσικό αέριο που διακινείται σε όλη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Στη περίπτωση της Ουγγαρίας, που έχει λάβει προσωρινά εξαίρεση από τις αμερικανικές κυρώσεις για τη χρήση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων, οι υπερατλαντικοί παραγωγοί «βλέπουν» μια πολύ καλή αγορά στο κέντρο της Ευρώπης, με μεγάλο δίκτυο διεθνών διασυνδέσεων και με ετήσια κατανάλωση 8 bcm.
Το παιχνίδι παίζεται σε πολλά επίπεδα και την ίδια στιγμή που η Βουδαπέστη ανακοινώνει ότι θα προσφύγει κατά της απόφασης της ΕΕ για απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού αερίου, φέρεται να έχει συμφωνήσει σε αγορά αμερικανικού LNG 600 εκατ. δολαρίων, όπως είχε αποκαλύψει το Νοέμβριο αξιωματούχος στο Reuters.
Στη περίπτωση των Δυτικών Βαλκανίων, η αμερικανική πλευρά ποντάρει στο γεγονός ότι όταν στα τέλη του 2026 μπει σε λειτουργία ο 123 χιλιομέτρων αγωγός Ελλάδας - Β. Μακεδονίας, οφέλη θα έχουν όχι μόνο η τελευταία που θα προμηθεύεται LNG απευθείας από εμάς, αλλά και η Σερβία που ανήκει στη ρωσική σφαίρα επιρροής.
Σήμερα η τελευταία συνδέεται με τη Βουλγαρία και άρα προμηθεύεται μέσω αυτής κάποιες περιορισμένες ποσότητες LNG που προέρχονται από την Ελλάδα. Μελλοντικά το δίκτυο της Σερβίας σχεδιάζεται να επεκταθεί προς τη Β. Μακεδονία, που σημαίνει ότι θα τροφοδοτείται με πολύ περισσότερο φυσικό αέριο πάντα μέσω Ελλάδας.
Σαν καταναλώσεις οι δύο χώρες δεν είναι μεγάλες (2-2,5 bcm η Σερβία και 0,2 bcm η Β. Μακεδονία), με το αμερικανικό ενδιαφέρον να έχει προφανώς και γεωπολιτικό πρόσημο.
Οι υποδομές που λείπουν
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα απ’ ότι προβάλλονται στο δημόσιο διάλογο και η αμερικανική ενεργειακή κυριαρχία στην Ευρώπη δεν είναι αυτονόητη.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι τα 18 bcm του ρωσικού αερίου για να αντικατασταθούν με LNG, κυρίως αμερικανικό, χρειάζονται και άλλα πλωτά τέρμιναλς (FSRU) όπως η Αλεξανδρούπολη, νέες επενδύσεις, καθώς και συμπληρωματικούς αγωγούς που θα αυξήσουν το capacity των σοβιετικής εποχής υποδομών του Κάθετου Διαδρόμου, ειδικά στο τμήμα μετά την Ελλάδα, αυτό που ενώνει τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.
Στο κομμάτι για παράδειγμα μεταξύ Βουλγαρίας - Ρουμανίας υπάρχει συμφόρηση, ενώ συνυπολογίζοντας και την απαραίτητη αύξηση του capacity μέχρι την Ουγγαρία, οι Διαχειριστές της περιοχής μιλούν για επιπλέον επενδύσεις ύψους 1 δισ. ευρώ, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι ροές LNG απο Ελλάδα.
Κάνοντας «bypass» στα σύνορα Βουλγαρίας – Ρουμανίας, όπως η προ ημερών τεχνική συμφωνία που υπέγραψαν στην Αθήνα οι εμπλεκόμενοι Διαχειριστές των χωρών της διαδρομής, προστίθεται στο χάρτη ένα νέο σημείο εισόδου, δίνοντας μια προσωρινή λύση μέχρις ότου να ολοκληρωθούν τα έργα αναβάθμισης μεταξύ των δύο χωρών.
Επιπλέον επενδύσεις, πέραν της Αλεξανδρούπολης, χρειάζονται και στο σκέλος των FSRU, δηλαδή των πλωτών μονάδων αποθήκευσης και επαναεριοποίησης υγροποιημένου αερίου. Εξ ου και το δεύτερο έργο που σχεδιάζει η Gastrade στη Θράκη, το Διώρυγα Gas που συζητά η Motor Oil ή το σχέδιο που δεν αποκλείει να «ξεπαγώσει» η Helleniq Energy για πλωτό terminal στη Θεσσαλονίκη.
Τράπεζες, ρυθμιστικά εμπόδια
Ο δεύτερος λόγος που εξηγεί γιατί τα παραπάνω δεν είναι αυτονόητα συνδέεται με τα απαιτούμενα κεφάλαια. Αυτοί που θα βάλουν τα χρήματα, δηλαδή οι οι επενδυτές πρέπει να δουν πάνω στο τραπέζι μακροχρόνια συμβόλαια LNG με «κλειδωμένους» πελάτες, όπως το πρόσφατο μεταξύ ΔΕΠΑ και της ουκρανικής Naftogaz.
Τόσο για να είναι σίγουροι ότι θα αποσβεστούν μέσα στην επόμενη 20ετία τα συγκεκριμένα έργα και κατά δεύτερο για να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση από τις τράπεζες (bankability), που ειδικά οι ευρωπαϊκές, όπως η EBRD, στο όνομα των κλιματικών στόχων, έχουν πάψει εδώ και χρόνια να δανειοδοτούν projects πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Καθόλου τυχαίες δεν είναι οι συζητήσεις με αμερικανικές τράπεζες, όπως με την Development Finance Corporation (DFC), χωρίς όμως ακόμη οι πληροφορίες να έχουν μετουσιωθεί σε απτές συμφωνίες ή η προ ημερών συνάντηση του Ελληνα υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου με τον John Jovanovic, Πρόεδρο της αμερικανικής Export-Import Bank (EXIM), τον επίσημο οργανισμό εξαγωγικών πιστώσεων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο τρίτος λόγος είναι ότι για να μπουν στο παιχνίδι οι τράπεζες πρέπει πρώτα να αρθούν τα ρυθμιστικά εμπόδια, όπως αυτά μεταξύ των πέντε χωρών της διαδρομής του Κάθετου Διαδρόμου, προκειμένου ο κάθε προμηθευτής να μη χρειάζεται να αντιμετωπίζει τέσσερα ή πέντε διαφορετικά καθεστώτα κατά μήκος της διαδρομής.
Το πρόβλημα είναι γνωστό στην αμερικανική πλευρά γι’ αυτό και ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Κρις Ραιτ συμφώνησε προ ημερών με τον έλληνα ομόλογο του στη σύσταση Ομάδας Εργασίας που θα κάνει πιο λειτουργικό τον Κάθετο Διάδρομο.
Το τι δύναμη θα έχει αυτό το working group, πόσο παρεμβατικό θα είναι και με τι ταχύτητα θα κινείται, μένει να φανεί. Σύφωνα πάντως με πληροφορίες από την ελληνική πλευρά θα παρακολουθεί το πώς μπορεί να τρέξει καλύτερα και πιο ομαλά ο Vertical Corridor, περιορίζοντας τα κόστη, παρεμβαίνοντας όταν διαπιστώνει δυσλειτουργίες και προσπαθώντας να βρει λύσεις για να αυξηθεί η χωρητικότητα της διαδρομής, με τη πρώτη συνεδρίαση των χωρών της διαδρομής να έχει προγραμματιστεί για την επόμενη Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου.
O ανταγωνισμός και το ρωσικό αέριο
Τέλος, επιπλέον παράγοντας στην εξίσωση είναι ότι οι αμερικανικές εταιρείες δεν παίζουν εντελώς μόνες τους στο ευρωπαϊκό γήπεδο.
Πριν από μερικές ημέρες η γερμανική Securing Energy for Europe (SEFE) - η παλαιά Gazprom Germania που κρατικοποιήθηκε το 2022 - υπέγραψε μακροχρόνιο συμβόλαιο προμήθειας LNG, με την Southern Energy από την Αργεντινή (Argentina’s Southern Energy signs record 8-year LNG agreement with Germany’s SEFE - Buenos Aires Herald).
Το συμβόλαιο αφορά τη πώληση 2 εκατομμυρίων μετρικών τόνων το χρόνο προς τη Γερμανία, αποτελεί τη μεγαλύτερη εξαγωγική συμφωνία για LNG που έχει πότε «κλείσει» η Αργεντινή και δείχνει τη προσπάθεια της χώρας να μπει σφήνα στους παγκόσμιους παίκτες.
Σε μια συγκυρία όπου το αμερικανικό μερίδιο στις γερμανικές εισαγωγές LNG έχει φτάσει να ξεπερνά το 80%, η συμφωνία στέλνει ένα μήνυμα για την ανάγκη διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας της χώρας, καθώς δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Πρόσφατα είχαν προηγηθεί δύο αλλά μακροχρόνια συμβόλαια της SEFE, ένα με την ADNOC Gas από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και ένα με την Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν (SOCAR).
Σε αυτή τη παγκόσμια μάχη για τη τροφοδοσία της Ευρώπης, το κλειδί της εξίσωσης συνδέεται αναπόφευκτα με το ρωσικό αέριο και το τι θα συμβεί στο σενάριο που αλλάξουν τα πράγματα, σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και επανέλθουν οι ροές της Gazprom προς τους παλαιούς της πελάτες.
Σήμερα, πλην Ουγγαρίας και Σλοβακίας, καμία ευρωπαϊκή κυβέρνηση δεν συζητά κάτι παρόμοιο, ωστόσο ο αγώνας ταχύτητας των Αμερικανών για νέα μακροχρόνια συμβόλαια και υποδομές ειδικά στη ΝΑ Ευρώπη δείχνει να συνδέεται με τη παραπάνω ανησυχία, στη λογική να δεσμεύσουν τους πελάτες τους ακριβώς για να προλάβουν τέτοιες τυχόν ανατροπές.
Κάτι που ισχύει προφανώς και για τα έργα που δρομολογούνται, τα οποία εφόσον γίνουν, θα αποτελέσουν μελλοντικά μια μόνιμη εναλλακτική όδευση, απέναντι στις προσπάθειες της Ρωσίας να ξαναμπεί στο παιχνίδι, χρησιμοποιώντας το αέριο ως μέσο εκβιασμού και πολιτικής επιρροής.