Στην πιο φιλόδοξη πενταετία δημοσίων επενδύσεων εισέρχεται η Ελλάδα, με το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) 2026-2030 να ενεργοποιεί πόρους 13,157 δισ. ευρώ ή 16,627 δισ. ευρώ εάν συμπεριληφθεί η υπερδέσμευση.
Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους εθνικούς επενδυτικούς προϋπολογισμούς της περιόδου μετά την κρίση, ο οποίος θα διοχετεύσει τα κεφάλαια από το εθνικό «πορτοφόλι» για έργα υποδομών και ανάπτυξης μέσα από το Τομεακά Προγράμματα (ΤΠΑ), τα Περιφερειακά Προγράμματα (ΠΠΑ) και τα Ειδικά Προγράμματα.
Βέβαια το νέο ΕΠΑ δεν ξεκινά από το μηδέν. Περίπου 5,8 δισ. ευρώ προβλέπεται να κατευθυνθούν στην ολοκλήρωση έργων που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2028.
Η μεταφορά ανεκτέλεστων έργων λειτουργεί ως «μαξιλάρι» για τη σταθερότητα του επενδυτικού ρυθμού τα επόμενα χρόνια. Η κυβέρνηση ποντάρει ότι η κλίμακα και η ταχύτητα υλοποίησης του ΕΠΑ θα λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστής για τις ιδιωτικές επενδύσεις, ιδιαίτερα σε υποδομές, ενέργεια, ψηφιακό μετασχηματισμό και περιφερειακή ανάπτυξη.
Πως μοιράζονται τα κονδύλια
Με βάση τα στοιχεία της τρέχουσας περιόδου και το νέο προγραμματικό πλαίσιο, στο ΕΠΑ 2026-2030 σχεδόν 7 στα 10 ευρώ κατευθύνονται στα τομεακά προγράμματα. Τα περιφερειακά προγράμματα αυξάνουν το ειδικό βάρος τους, ξεπερνώντας το 1/5 των πόρων, ως απάντηση στο διευρυμένο αποτύπωμα της νησιωτικότητας, της ορεινότητας και των δημογραφικών πιέσεων. Τα ειδικά προγράμματα, αν και μικρότερα σε μέγεθος, συγκεντρώνουν περίπου 1,4 δισ. ευρώ στη φάση της υπερδέσμευσης.
Τομεακά Προγράμματα Ανάπτυξης (ΤΠΑ)
Αποτελούν τον κύριο όγκο του προγράμματος, απορροφώντας παραδοσιακά περισσότερο από τα 2/3 του συνολικού προϋπολογισμού, σύμφωνα με τα στοιχεία της τρέχουσας περιόδου (το 2021-2025 τα ΤΠΑ έφτασαν τα 7,51 δισ. ευρώ στον αρχικό προϋπολογισμό και 11,387 δισ. ευρώ με υπερδέσμευση).
Σε αυτά εντάσσονται έργα που αφορούν τις υποδομές, τις μεταφορές, την πολιτική προστασία, την ενέργεια, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την καινοτομία, την υγεία και την παιδεία. Η νέα περίοδος δίνει ιδιαίτερο βάρος σε δύο τομείς. Την κλιματική κρίση, όπου καταγράφεται ενίσχυση έργων αντιπλημμυρικής και αντιπυρικής θωράκισης και τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Όσο για τον προϋπολογισμό στη νέα περίοδο είναι στα 9,067 δις. ευρώ (με υπερδέσμευση 11,787 δις. ευρώ).
Περιφερειακά Προγράμματα Ανάπτυξης (ΠΠΑ)
Η νέα προγραμματική περίοδος ενισχύει περισσότερο τις περιφέρειες, λαμβάνοντας υπόψη νησιωτικότητα, ορεινότητα και δημογραφικές πιέσεις. Ο αρχικός προϋπολογισμός τους είναι 2,5 δισ. ευρώ και με υπερδέσμευση 3,25 δισ. ευρώ.
Οι επενδύσεις αφορούν έργα ύδρευσης, αποχέτευσης και διαχείρισης υδατικών πόρων, ενεργειακές και οδικές υποδομές, αναβάθμιση σχολείων, νοσοκομείων και κοινωνικών δομών και έργα ενίσχυσης της τοπικής επιχειρηματικότητας.
Ειδικά Προγράμματα
Τέλος τα ειδικά προγράμματα από 2,17 δισ. ευρώ που ήταν στην τρέχουσα περίοδο, ο προϋπολογισμός υποχωρεί στα 1,57 δις. ευρώ στη νέα. Σε αυτά τα προγράμματα εντάσσονται έργα όπως το Ειδικό Πρόγραμμα Φυσικών Καταστροφών, το Ειδικό Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, έργα ΣΔΙΤ κ.ά.