Στο 1,2 τρισεκατομμύριο ευρώ αποτιμά η Κομισιόν τις επενδύσεις σε νέα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται η Ευρώπη ως το 2040, μιλώντας για μια μεγάλη «πρόκληση», χωρίς ωστόσο να εξηγεί πώς αυτή θα αντιμετωπιστεί, αφού δεν βάζει νέα «λεφτά πάνω στο τραπέζι», παρά παραπέμπει τη χρηματοδότηση στην περαιτέρω ενεργοποίηση των κρατών-μελών και του ιδιωτικού τομέα.
Στο draft του Πακέτου για τα Δίκτυα (Grids Package) που αναμένεται να παρουσιαστεί μεθαύριο Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου και να υιοθετηθεί από το Συμβούλιο των Υπουργών Ενέργειας στις 15 Δεκεμβρίου, η Κομισιόν μιλά για ένα έλλειμμα 88 GW στο capacity των διασυνοριακών διασυνδέσεων έως το τέλος της δεκαετίας, χωρίς να καθιστά σαφές με ποιο τρόπο αυτό μπορεί να καλυφθεί.
Αν και στο κείμενο αναγνωρίζεται ότι η απουσία νέων επενδύσεων στα ευρωπαϊκά δίκτυα είναι από τους βασικούς υπαίτιους αφενός για τις υψηλότερες τιμές ρεύματος της ΕΕ σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα, αφετέρου για τις μεγάλες διαφορές στα οικιακά τιμολόγια μεταξύ των 27, εντούτοις «μπαζούκα», δηλαδή κάποια νέα κοινοτικά εργαλεία χρηματοδότησης, δεν υπάρχουν στο τραπέζι.
Τα μόνα κεφάλαια που αφορούν τη χρηματοδότηση δικτύων παραμένουν αυτά του Connecting Europe Facility (CEF) και τα οποία από 6 δισ. έχουν αυξηθεί στα 30 δισ. ευρώ στον κοινοτικό προϋπολογισμό της επόμενης περιόδου, 2028-2034.
Στο σημείο αυτό η Κομισιόν σημειώνει ότι αν ως τα τέλη της δεκαετίας επενδυθούν σε νέα έργα ποσά 5 δισ. ευρώ (το 1/6 δηλαδή του παραπάνω μπάτζετ), τότε οι Ευρωπαίοι καταναλωτές θα δουν μια μείωση στα κόστη του συστήματος κατά 8 δισ. ευρώ, δηλαδή ένα καθαρό οικονομικό όφελος, χωρίς και πάλι αυτό να απαντά στο πώς θα καλυφθεί το τεράστιο επενδυτικό κενό έως το 2040.
Σημειωτέον ότι τα απαιτούμενα κεφάλαια του 1,2 τρισ. ευρώ μέχρι και τα τέλη της επόμενης δεκαετίας, «σπάνε» σε 730 δισ. μόνο για δίκτυα διανομής και 240 δισ. για δίκτυα υδρογόνου. Ετησίως, δηλαδή, απαιτούνται επενδύσεις 80 δισ. για την επόμενη 15ετία.
Καμία επιπλέον αναφορά δεν υπάρχει στο πώς θα χρηματοδοτηθούν τα θηριώδη αυτά έργα, με το κείμενο να περιορίζεται σε «ευχολόγια» και στην απαιτούμενη κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα κόστη που θα επωμιστούν οι καταναλωτές, καθώς όπως με τις επενδύσεις που πραγματοποιούν οι Διαχειριστές και οι οποίες ανακτώνται μέσω των χρεώσεων χρήσης, προφανώς κάτι παρόμοιο θα συμβεί, αν εμπλακούν δυναμικά στο παιχνίδι των δικτύων ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Το επόμενο πακέτο, η ΕΤΕπ και οι ιδιώτες
«Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από μόνη της δεν μπορεί να καλύψει τις τεράστιες επενδυτικές μας ανάγκες. Το επικείμενο πλαίσιο για το Clean Energy Investment Strategy (Στρατηγική Επενδύσεων για την Καθαρή Ενέργεια) θα προτείνει συγκεκριμένες δράσεις για να διασφαλιστεί η ενισχυμένη υποστήριξη από επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των θεσμικών επενδυτών, καθώς και η υποστήριξη από την ΕΤΕπ, βασικό εταίρο στην επιτάχυνση της ανάπτυξης του δικτύου», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Ετερη λύση που εξετάζεται, είναι να διοχετευθεί τμήμα των εσόδων από τις συμφορήσεις δικτύου (που προκύπτουν από το διαφορικό τιμών όταν δύο γειτονικές αγορές είναι αποσυζευγμένες και σύμφωνα με εκτιμήσεις ξεπέρασαν τα 6,5 δισ. ευρώ το 2024) για επενδύσεις σε διασυνδέσεις που βρίσκονται στη λίστα των Εργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI/PMI) της ΕΕ.
Στην ουσία, το προσχέδιο του «Πακέτου για τα Δίκτυα» αποτελεί κυρίως ένα κάλεσμα στις χώρες-μέλη να ενεργοποιηθούν περαιτέρω λαμβάνοντας μέτρα -κάτι που προφανώς μπορούν να κάνουν με μεγαλύτερη ευκολία όσες έχουν πιο «βαθιά πορτοφόλια»-, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι το έλλειμμα επενδύσεων στα δίκτυα και η ανεπαρκή τους ενοποίηση οφείλονται σε μεγάλο βαθμό για τη μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στα τιμολόγια που πληρώνουν οι καταναλωτές στο μπλοκ των 27. Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι τα οικιακά τιμολόγια στην Ουγγαρία είναι 10,4 λεπτά/κιλοβατώρα, όταν στη Γερμανία φτάνουν τα 38,3 λεπτά/κιλοβατώρα.
Ταυτόχρονα γίνεται αναφορά στην πράσινη ενέργεια, που όσο καθυστερούν οι επενδύσεις στα δίκτυα τόσο θα αυξάνονται οι αναξιοποίητες παραγόμενες ποσότητες. «Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, το 45% της απαιτούμενης δυναμικότητας στις διασυνοριακές διασυνδέσεις (41 GW) θα παραμείνει στα χαρτιά έως το 2030 και η αναξιοποίητη καθαρή ενέργεια από ΑΠΕ μπορεί να φτάσει τις 310 ΤWh μέχρι το 2040, ποσότητα που ισοδυναμεί με το 50% της κατανάλωσης ηλεκτρισμού της ΕΕ», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Οι ελληνικές προτάσεις
Στο κείμενο φαίνεται να έχουν ληφθεί υπόψη και κάποιες από τις ελληνικές προτάσεις, όπως ο σχεδιασμός των δικτύων ηλεκτρισμού της ΕΕ να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της ηπείρου συνολικά και όχι υπό τη «ματιά» κάθε χώρας ξεχωριστά, με βάση τις δικές της προτεραιότητες, όπως έχει εισηγηθεί ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Νίκος Τσάφος.
Στο ελληνικό πακέτο των προτάσεων που είχε καταθέσει τον Νοέμβριο η Αθήνα, γινόταν αναφορά στην υιοθέτηση όσων έχει εισηγηθεί ο Σύνδεσμος των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ (ACER), σύμφωνα με τον οποίο οι αποκλίσεις των τιμών ρεύματος εντείνονται επειδή οι Διαχειριστές των δικτύων πολλών χωρών δεν τηρούν τον κανόνα του 70% για τη χρήση δυναμικότητας στις διασυνοριακές διασυνδέσεις. Κάτι που ισχύει ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη εξαιτίας της περιορισμένης χρήσης των διασυνδέσεων Αυστρίας-Ουγγαρίας και του «ντόμινο» που προκαλείται σε όλες τις χώρες του βαλκανικού άξονα, μέχρι την Ελλάδα.
Στο κείμενο γίνεται αναφορά και σε έργα ελληνικού ενδιαφέροντος, καθώς τρία από τα οκτώ διασυνοριακά ενεργειακά projects στα οποία δίνει έμφαση η Κομισιόν (σσ: οι 8 «ενεργειακές λεωφόροι» τις οποίες είχε ανακοινώσει τον Σεπτέμβριο η πρόεδρος Φον ντερ Λάιεν) αφορούν τη χώρα μας.
Είναι ο Διαβαλκανικός Αγωγός, του οποίου οι υποδομές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, το καλώδιο Ελλάδας-Κύπρου Great Sea Interconnector (GSI) και η ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του άξονα «Ουγγαρίας-Ρουμανίας-Βουλγαρίας-Ελλάδας», που ειδικά το καλοκαίρι του 2024 πυροδότησε επίπεδα ακραίων τιμών και ασυνήθιστων αποκλίσεων με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.
Ταχύτερες άδειες, καλύτερη χρήση υφιστάμενων δικτύων
Σταχυολογώντας κάποιες από τις προτάσεις του κοινοτικού «Πακέτου για τα Δίκτυα» ξεχωρίζει κάνεις τέσσερα μέτρα:
- Αδειοδοτήσεις. Ανάγκη για ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα που θα απλοποιεί και θα επιταχύνει τις διαδικασίες αδειοδότησης, τόσο για τις υποδομές των δίκτυων όσο και για τα έργα ΑΠΕ, καθώς και τις μπαταρίες. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ανάπτυξη της αγοράς ενέργειας στην Ευρώπη.
- Βέλτιστη χρήση υφιστάμενων δικτύων. Αναφέρεται στη χρήση τεχνολογιών, στις οποίες έχει αναφερθεί ο υφυπ. ΠΕΝ, Ν. Τσάφος, που διευρύνουν τη δυναμικότητα του δικτύου, όπως το Dynamic Line Rating, σε ποσοστά από 20% έως 40% έως το 2040 και με δυνατότητα μείωσης του κόστους κατά 35% σε σχέση με την «απλή» επέκταση των γραμμών.
- Νέο μοντέλο στη χορήγηση όρων σύνδεσης. Συστάσεις για αλλαγή του μοντέλου στη χορήγηση όρων σύνδεσης στα δίκτυα, όπως εφαρμογή διαφανών κριτηρίων ωρίμανσης των αιτήσεων σύνδεσης, για συγκεκριμένες ποινές αν δεν επιτυγχάνονται τα ορόσημα ανάπτυξης των projects και κυρίως για ξεκαθάρισμα του βουνού αιτήσεων στην ουρά των Διαχειριστών, όπως στη περίπτωση του ΑΔΜΗΕ.
- Νέος σχεδιασμός των δικτύων. Έπειτα από μια διετία εφαρμογής του Πακέτου, η Κομισιόν δεσμεύεται να σχεδιάσει ένα πιο προωθημένο από το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης των δικτύων, ώστε το σύστημα να γίνει πιο αποδοτικό και κοστοστρεφές. Ταυτόχρονα η Κομισιόν θέλει να κάνει πιο δίκαιο τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζονται και μοιράζονται τα κόστη και τα οφέλη των έργων, τα οποία σε ένα διασυνδεδεμένο τοπίο δεν περιορίζονται μόνο σε μια χώρα. Επίσης προτείνεται τα Εργα κοινού Ενδιαφέροντος (PCI ή PMI) να ομαδοποιηθούν, τόσο για να γίνεται πιο εύκολα ο επιμερισμός του κόστους όσο και για να βοηθηθεί η χρηματοδότηση, για παράδειγμα με τη σύσταση εταιρειών ειδικού σκοπού, προσελκύοντας κατ’ αυτό τον τρόπο περισσότερες επενδύσεις.