Τα μονοπώλια στην τεχνολογία είναι σπάνια -και άκρως επικερδή. Στην Ελλάδα υπάρχει μια εταιρεία, άγνωστη μέχρι πρόσφατα στο ευρύ κοινό, που κατέκτησε σχεδόν μονοπωλιακή θέση σε μια «γωνία» (niche) της τεχνολογίας και έφθασε να προσελκύσει το επενδυτικό ενδιαφέρον ακόμη και της Μαριάννας Λάτση. Η άλλη όψη της ιστορίας είναι ελαφρώς σκοτεινή και αμφιλεγόμενη, αφού η επιτυχία έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον ΟΠΕΚΕΠΕ.
H Neuropublic, η «αγροτική» εταιρεία πληροφορικής της Ελλάδας, με ιδρυτή τον Τάσο Γαργαλάκο και σεβαστούς μετόχους, όπως η Τράπεζα Πειραιώς και το family office της Μαριάννας Λάτση, έχει μια διαδρομή που ξεπερνά τις δύο δεκαετίες. Κατέκτησε μια οιονεί μονοπωλιακή θέση τεχνολογικού παρόχου και συμβούλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, παίζοντας καίριο ρόλο στη διαχείριση των αγροτικών επιδοτήσεων, που ξεπερνούν τα 3 δισ. ευρώ ετησίως.
Μέσα από αυτή τη διαδρομή, η Neuropublic αύξησε σταθερά τα μεγέθη της. Σύμφωνα με τις δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις, μεταξύ 2015 και 2024 ο κύκλος εργασιών υπερδιπλασιάσθηκε (+123%) και ξεπέρασε τα 17 εκατ. ευρώ. Επίσης υπερδιπλασιάσθηκαν η καθαρή θέση, που έφθασε στα 17,4 εκατ. ευρώ, καθώς και ο αριθμός των απασχολούμενων (143 στη χρήση 2024). Καθόλου άσχημες επιδόσεις, σε μια δεκαετία με πολλές μεταπτώσεις για την οικονομία και τον κλάδο πληροφορικής.
Το project του μέλλοντος: Ευφυής Γεωργία
Μπορεί η παροχή των τεχνολογικών λύσεων για τη διαχείριση των επιδοτήσεων να έγινε η κύρια προωθητική δύναμη για τη Neuropublic, όμως η εταιρεία φαίνεται ότι τώρα ξεδιπλώνει το πραγματικά μεγάλο σχέδιό της, που θα την κάνει κάτι σαν… Microsoft του πρωτογενούς τομέα για τα επόμενα χρόνια, αν όχι δεκαετίες.
Το φιλόδοξο -κάποιοι λένε φαραωνικό- έργο για την Ευφυή Γεωργία πέρασε από αρκετά κύματα μέχρι να γίνει πραγματικότητα με επιδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης. Αρχικά, τo 2019, είχε εγκριθεί επί ημερών ΣΥΡΙΖΑ με απευθείας ανάθεση στη Neuropublic, αλλά «κόπηκε» από το Ελεγκτικό Συνέδριο, για να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο με το πρόγραμμα Ελλάδα 2.0.
Στον διαγωνισμό για την επιλογή αναδόχου, η κοινοπραξία της Neuropublic με τον ΟΤΕ και τη διαφημιστική εταιρεία Σκαρμούτσος Γεώργιος ανέλαβε το έργο, με τη Neuropublic στον ρόλο του επικεφαλής και τον ΟTΕ, παρότι τα μεγέθη δεν συγκρίνονται, σε θέση… συνοδηγού, κάτι που αντανακλά την αναγνώριση της ειδικής τεχνογνωσίας της Neuropublic.
Τα μεγέθη του έργου ξεπερνούν κατά πολύ το αντικείμενο των συμβάσεων συνεργασίας της Neuropublic με τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Η ήδη μεγάλη, αρχικά εγκεκριμένη δημόσια δαπάνη των 33,7 εκατ. ευρώ φέτος αυξήθηκε, για να ανέλθει στα 50,4 εκατ. ευρώ, με σημαντική επέκταση του αντικειμένου του έργου. Η διάρκεια της σύμβασης επίσης επεκτάθηκε ως το τέλος Μαΐου 2026.
Στελέχη του κλάδου πληροφορικής σημειώνουν ότι δεν πρόκειται για μια σύμβαση που θα εκτελεσθεί και πληρωθεί εφάπαξ, αλλά για ένα έργο που θα επιτρέψει στην Neuropublic να δημιουργήσει πρόσθετες πηγές εσόδων στο μέλλον.
«Είναι σαν να εγκαθιστάς λειτουργικό σύστημα σε έναν υπολογιστή. Δεν κερδίζεις μόνο από την αρχική πώληση του software. Στον ελληνικό αγροτικό τομέα, εγκαθίσταται το λειτουργικό σύστημα της Neuropublic», τονίζει στέλεχος εταιρείας πληροφορικής.
Χωράφια high tech
Μέσα από τις γραμμές της απόφασης για την επέκταση προϋπολογισμού και αντικειμένου, που υπέγραψε ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Νίκος Παπαθανάσης, αναδεικνύεται η φιλοδοξία του έργου.
Το αρχικό έργο («Ψηφιακός Μετασχηματισμός του Αγροτικού Τομέα») «αφορά στη δημιουργία μιας τεχνολογικής πλατφόρμας και υποδομής για την υποστήριξη του εκσυγχρονισμού του γεωργικού τομέα, η οποία θα αντιμετωπίζει τα προβλήματα της υφιστάμενης κατάστασης και θα επιτρέπει την παροχή εξατομικευμένων περιβαλλοντικών δεδομένων και ενημερώσεων για τα αγροτεμάχια ανοικτών καλλιεργειών με αξιοποίηση σύγχρονης τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνιών.
Ουσιαστικά η πλατφόρμα αυτή θα αποτελεί τον κεντρικό πυλώνα για την εφαρμογή πολιτικών ψηφιακού μετασχηματισμού σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα δομικά στοιχεία της πλατφόρμας, θα συνδέουν τους παραγωγούς, τις οργανώσεις, τα ερευνητικά ιδρύματα, την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους εμπλεκόμενους με την γη και την παραγωγική διαδικασία.
Η σύνδεση αυτή θα στηρίζεται στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, στα ανοικτά ψηφιακά δεδομένα και στην γνώση. Θα δημιουργεί σχέσεις συνεργασίας και αμοιβαίου οφέλους, αναιρώντας τους περιορισμούς που προκύπτουν από τα χαρακτηριστικά του Ελληνικού αγροτικού χώρου και την ελλιπή προσβασιμότητα σε πόρους».
Αν αυτά δεν είναι αρκετά, το υποέργο που εγκρίθηκε επιπρόσθετα αφορά την:
«Επέκταση της υλικοτεχνικής υποδομής και του λογισμικού, καθώς και την υλοποίηση συμπληρωματικών υπηρεσιών υποστήριξης, με στόχο την καθολική κάλυψη της καλλιεργήσιμης έκτασης της χώρας και τη βελτιστοποίηση των παρεχόμενων ψηφιακών υπηρεσιών προς τους αγρότες μέσω της σύμβασης του Υποέργου 1. Η προτεινόμενη προαίρεση περιλαμβάνει την εγκατάσταση επιπλέον 1.800 Σταθμών Συλλογής Δεδομένων, την προσθήκη νέων λειτουργικοτήτων στην πλατφόρμα ευφυούς γεωργίας, την επέκταση της λειτουργίας των Κέντρων Διανομής και Υποστήριξης, καθώς και την εκτέλεση μελετών, πειραμάτων πεδίου, εκπαιδεύσεων και δράσεων δημοσιότητας.
Ο βασικός στόχος του έργου είναι η ισότιμη πρόσβαση όλων των παραγωγών στις υπηρεσίες ευφυούς γεωργίας, η βελτίωση της ποιότητας και ακρίβειας των παρεχόμενων δεδομένων και συμβουλών, καθώς και η βιώσιμη επέκταση του τεχνολογικού οικοσυστήματος που έχει ήδη αναπτυχθεί στο πλαίσιο της αρχικής σύμβασης.
Το αναμενόμενο αποτέλεσμα από την υλοποίηση της προαίρεσης είναι η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του δικτύου μετρήσεων, η ενσωμάτωση καινοτόμων ψηφιακών λειτουργιών στην καθημερινή πρακτική των χρηστών και η περαιτέρω αξιοποίηση της επένδυσης μέσω οικονομιών κλίμακας.
Η υλοποίηση της προτεινόμενης προαίρεσης αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην υποστήριξη της αγροτικής παραγωγής με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και να ενισχύσει τη στρατηγική του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης για την ψηφιοποίηση του γεωργικού τομέα».
Εν ολίγοις, ο στόχος του έργου είναι για κάθε ελληνικό χωράφι, δυνητικά, να τεθούν σε λειτουργία συστήματα ευφυούς γεωργίας που θα συγκεντρώνουν καθημερινά δεδομένα και θα καθοδηγούν τον παραγωγό, ακόμη και μέσα από μια απλή εφαρμογή στο κινητό. Το αν θα επιτύχει αυτό το πρόγραμμα στον τεχνολογικά καθυστερημένο πρωτογενή τομέα της Ελλάδας και ποια αποτελέσματα θα φέρει είναι ένα ερώτημα που θα απαντηθεί στο μέλλον.
Προς το παρόν, το μόνο βέβαιο είναι ότι το τεχνολογικό μονοπώλιο της Neuropublic επεκτείνεται εντυπωσιακά με αυτό το έργο, ξεφεύγοντας από τα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ και φθάνοντας στις περισσότερες αγροτικές εκμεταλλεύσεις της χώρας.
Ήδη, πάντως, τα οικονομικά μεγέθη της Neuropublic στη χρήση του 2024 έλαβαν από το έργο μια πολύ σημαντική «ένεση». Όπως αναφέρεται στις οικονομικές καταστάσεις, «το ύψος των συνολικών εσόδων της χρήσεως ανήλθε σε ποσό € 18.221.148,53, έναντι συνολικού ποσού € 10.018.884,32 την προηγούμενη χρήση.
Η σημαντική μεταβολή των οικονομικών μεγεθών (έσοδα και έξοδα) της εταιρείας την παρούσα χρήση οφείλεται στην έναρξη υλοποίησης, από τον Μάρτιο του 2024, του έργου της Κοινωνίας της Πληροφορίας, που ανατέθηκε στην ένωση οικονομικών φορέων που συμμετείχε και η Neuropublic Α.Ε.».
Οι «σκιές» του ΟΠΕΚΕΠΕ
Εν τω μεταξύ, οι καταγγελίες για τον ρόλο της Neuropublic στη διαχείριση των αγροτικών επιδοτήσεων, οι οποίες έφθασαν ως την Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, έχουν αφήσει «σκιές» για την εταιρεία, που απορρίπτει πάντως όλες τις καταγγελίες και απειλεί να προσφύγει στη Δικαιοσύνη.
Το υπόμνημα του καθηγητή Γρηγόρη Βάρρα, πρώην προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ, προς τον Γιώργο Μυλωνάκη, το οποίο κατέθεσε στην Εξεταστική ο υφυπουργός παρά το πρωθυπουργό, σκιαγραφεί τον ρόλο της Neuropublic ως κυρίαρχο, μονοπωλιακό και καθοριστικό για τη λειτουργία (και τις παθογένειες) του Οργανισμού.
Ο κ. Βάρρας περιγράφει τη Neuropublic όχι απλώς ως έναν ανάδοχο, αλλά ως τον ουσιαστικό «διαχειριστή» του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο οποίος λειτουργούσε σε ένα κλειστό σύστημα αλληλεξάρτησης με την εταιρεία «GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ», στην οποία έχει συμμετοχή και η Neuropublic.
Σύμφωνα με το υπόμνημα:
- Η Neuropublic κατείχε τη θέση του τεχνικού συμβούλου του ΟΠΕΚΕΠΕ σχεδόν αδιάλειπτα (με μικρή εξαίρεση το 2022) μέσω ετήσιων διαγωνισμών ή απευθείας αναθέσεων. Ο ρόλος της δεν περιοριζόταν στην υποστήριξη, αλλά έλεγχε απόλυτα, τον κώδικα και την ανάπτυξη των πληροφοριακών συστημάτων, την καθημερινή λειτουργία και τη συλλογή των δηλώσεων (ΟΣΔΕ) και τα δεδομένα (αντίγραφα ασφαλείας και data centers).
- Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο ΟΠΕΚΕΠΕ να έχει ελάχιστη δυνατότητα παρέμβασης ή προσθήκης νέων λειτουργιών στο λογισμικό χωρίς τη Neuropublic, καθιστώντας τον οργανισμό «υπηρέτη του τεχνικού συμβούλου», κατά τον Γρηγόρη Βάρρα.
- Η Neuropublic ίδρυσε και συμμετείχε κατά 45% στην εταιρεία GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ. Έτσι, ως Τεχνικός Σύμβουλος του ΟΠΕΚΕΠΕ ήλεγχε το λογισμικό και τις διαδικασίες, ενώ ως βασικός μέτοχος της GAIA, παρείχε το λογισμικό που χρησιμοποιούσαν τα Κέντρα Υποδοχής Δηλώσεων (ΚΥΔ).
Η καταγγελία Βάρρα που άγγιξε την ουσία του προβλήματος της κακοδιαχείρισης επιδοτήσεων ήταν ότι η Neuropublic διαχειριζόταν την κατανομή της λεγόμενης «Τεχνικής Λύσης» (κατανομή δημόσιων βοσκοτόπων για την κάλυψη ελλειμμάτων επιλεξιμότητας) χωρίς επίσημη απόφαση ανάθεσης έργου από τον ΟΠΕΚΕΠΕ ή το υπουργείο, παρά μόνο βάσει «φιλικών σχέσεων».
Η Neuropublic είχε πλήρη εικόνα (γεωχωρικά δεδομένα) για το ποιες εκτάσεις ήταν δημόσιες και «ελεύθερες» σε όλη την επικράτεια. Έτσι, υπήρξε «ασύμμετρη» πληροφόρηση: Ορισμένα ΚΥΔ, μέσω παράνομου λογισμικού ή πληροφόρησης από το σύστημα της Neuropublic/GAIA, γνώριζαν πού υπάρχουν ελεύθερες εκτάσεις (π.χ. σε νησιά ή στη Δυτική Μακεδονία) και τις δήλωναν για λογαριασμό πελατών τους, δημιουργώντας το φαινόμενο των «τριγωνικών μισθώσεων» και της απάτης με το Εθνικό Απόθεμα. Ο κώδικας για την κατανομή των βοσκοτόπων ήταν γνωστός μόνο στη Neuropublic και επικρατούσε «πέπλο αδιαφάνειας», σημείωνε ο κ. Βάρρας.
Όπως ισχυρίσθηκε στο σημείωμά του, η απομάκρυνσή του από την προεδρία του ΟΠΕΚΕΠΕ μεθοδεύτηκε επειδή η μεθοδολογία του για την ένταξη επιπλέον 10 εκατ. στρεμμάτων βοσκοτόπων θα καταργούσε την «Τεχνική Λύση» που διαχειριζόταν η Neuropublic, θίγοντας τα συμφέροντά της.
Διαψεύδει κατηγορηματικά η Neuropublic και επικαλείται… τον Βάρρα
Με την κατάθεση της διευθύνουσας συμβούλου Ρόζας Γαργαλάκου στην Εξεταστική, τον Οκτώβριο, καθώς και με ανακοινώσεις, από την πλευρά της Neuropublic δόθηκαν απαντήσεις στις καταγγελίες Βάρρα και σε σχετικά δημοσιεύματα.
Η κ. Γαργαλάκου υποστήριξε στη Βουλή ότι η εταιρεία λειτουργεί αυστηρά εντός του πλαισίου των συμβάσεων που έχει υπογράψει και ότι κάθε ενέργεια που της ζητήθηκε ολοκληρώθηκε εντός των χρονοδιαγραμμάτων. Τόνισε πως δεν γνωρίζει αν για τις καθυστερήσεις στις πληρωμές των αγροτών ευθύνεται ο ΟΠΕΚΕΠΕ ή το υπουργείο, αλλά πάντως δεν αποτελεί ευθύνη της εταιρείας.
Για το κρίσιμο ζήτημα των βοσκοτόπων αναγνώρισε ότι «δεν χωρούσαν τα ζώα στις εκτάσεις», περιγράφοντας το πρόβλημα των ελεύθερων εκτάσεων που οδήγησε σε στρεβλώσεις στις επιδοτήσεις. Απέρριψε, όμως, ως συκοφαντικούς και ανυπόστατους τους ισχυρισμούς Βάρρα περί εμπλοκής της Neuropublic στην «Τεχνική Λύση» αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο προσφυγής στη Δικαιοσύνη εναντίον του.
Σε ερωτήσεις για την «εξάρτηση» του ΟΠΕΚΕΠΕ από τον ιδιώτη τεχνικό σύμβουλο δήλωσε αναρμόδια να απαντήσει, σημειώνοντας ότι είναι δουλειά του κράτους να λύνει τέτοια ζητήματα.
Σε ανακοίνωσή της, εξάλλου, η Neuropublic έκανε προσπάθεια να αποδυναμώσει την εγκυρότητα των καταγγελιών Βάρρα, μνημονεύοντας παλαιότερη, εγκωμιαστική δήλωσή του για την εταιρεία: «Δε θα μπορούσα να μην αναφερθώ στην συνέπεια των συμβατικών υποχρεώσεων του τεχνικού συμβούλου του οργανισμού δηλαδή της εταιρείας Neuropublic στον Οργανισμό το χρονικό διάστημα που είχα την ευθύνη, με τα όποια μικρολαθάκια της ή προβλήματα που υπήρχαν».