Περήφανος που διετέλεσε αντιπρόεδρος τριών κυβερνήσεων «που κράτησαν τη χώρα όρθια μέσα στην ευρωζώνη, με κορύφωση τη συγκυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου», δήλωσε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, στην εκδήλωση της εφημερίδας «Δημοκρατία» για τα 15 χρόνια κυκλοφορίας της.
«Η δημοκρατία είναι κατάκτηση των τριών τελευταίων αιώνων και τώρα δοκιμάζεται. Ζούμε την κρίση της Δύσης και των ευρωαμερικανικών σχέσεων. Η αμερικανική και ευρωπαϊκή αντίληψη περί δημοκρατίας φέρονται να αποκλίνουν σοβαρά. Τα ενιαία δυτικά αυτονόητα είναι προφανές ότι έχουν πάψει να ισχύουν. Η φιλελεύθερη δημοκρατία δοκιμάζεται και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η Ευρώπη ως Ε.Ε. αλλά και κάθε κράτος μέλος χωριστά καλείται να συμβιβάσει το δημοσιονομικό κόστος με την αύξηση του κόστους για την άμυνά της. Σε αυτή την δύσκολη ισορροπία κρίνεται η ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Σημαντικό είναι να αποκατασταθεί η σχέση εμπιστοσύνης και συναντίληψης ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού», τόνισε.
Ο κ. Βενιζέλος έκανε λόγο για το φαινόμενο της «δημοκρατικής κόπωσης» και αναφέρθηκε στα «γενετικά προβλήματα της δημοκρατίας, με τρία κορυφαία. Πρώτον, έχει αντιφατική σχέση με το χρόνο, βασίζεται στις περιοδικές εκλογές. Δεύτερον, η δημοκρατία βασίζεται στην πλειοψηφική αρχή, συχνά ο λόγος γίνεται λαϊκιστικός, ο υπεύθυνος λόγος ενοχλεί. Τρίτον, η δημοκρατία καλείται να ανεχθεί και να συμπεριλάβει τους εχθρούς της, πλην οριακών περιπτώσεων».
Σε αυτά τα τρία προβλήματα, όπως είπε, «έχουν προστεθεί τα προβλήματα μιας τεχνολογικής εξέλιξης που μέσα στο διαδίκτυο δίνεται η ψευδαίσθηση της άμεσης συμμετοχής. Είναι κρίσιμη και η σχέση δημοκρατίας και κυριαρχίας, όταν το κράτος γίνεται αναποτελεσματικό, η δημοκρατική διακυβέρνησή του καθίσταται αδιάφορη για μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Η δημοκρατία υπονομεύεται όταν καλλιεργείται η ψευδαίσθηση ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Επιβάλλεται η δημοκρατική παθητικότητα, η διάχυτη αντιθεσμική τοξικότητα, δεν κυριαρχεί ένας λόγος συναινετικός, αλλά τεχνητά συγκρουσιακός, πίσω από τον οποίο κρύβονται συχνά ανεπάρκειες των κρατούντων και συχνά της αντιπολίτευσης».
Ο κ. Βενιζέλος σημείωσε ότι «έχει διαρραγεί το κοινωνικό συμβόλαιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε η δημοκρατία» και μίλησε για την ακρίβεια, τη διόγκωση των ανισοτήτων, την πρόκληση του μεγάλου πλούτου που τροφοδοτεί αντισυστημικές συμπεριφορές και θέτει σε αμφισβήτηση τους θεσμούς, τη δικαιοσύνη, τις ανεξάρτητες αρχές.
«Η Ελλάδα έχει τα δικά της ιδιαίτερα προβλήματα που εκκινούν από τον τρόπο που διακηρύχθηκε το τέλος της οικονομικής κρίσης και η επιστροφή στην κανονικότητα. Είναι ανάγκη να συναφθεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που να προβλέπει την άρση των ασυμμετριών. Το 67% των Ελλήνων απαντά ότι ζει σε συνθήκες οικονομικής φτώχειας, ακόμη και αν ανήκει στην μεσαία τάξη».
Όπως είπε ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, «η διαφορά μεταξύ συναίνεσης και συνεργασίας είναι μεγάλη, αλλά ακόμα πιο μεγάλη η διαφορά από τη μονοκομματική πλειοψηφία που έχει μετατραπεί σε μονοπρόσωπη εξουσία, χωρίς εγγυήσεις διαφάνειας. Δεν νοείται να κυριαρχεί η αίσθηση της διαφθοράς. Οι εμβληματικές υποθέσεις εξελίσσονται με τρόπο που έχει την αίσθηση ο πολίτης ότι κυριαρχεί η αδιαφάνεια και η συγκάλυψη. Στη δίκη για τις υποκλοπές γίνονται εντυπωσιακές αποκαλύψεις, στην διπλανή αίθουσα σε δεύτερο βαθμό εκδικάζεται η υπόθεση της σκευωρίας της Novartis με έξι χρόνια καθυστέρησης. Στη Βουλή η λειτουργία της εξεταστικής για τον ΟΠΕΚΕΠΕ προσφέρει καθημερινό υλικό για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αποκαλύπτει το μέγεθος του σκανδάλου. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι βρίσκονται σε απόγνωση, το Μάρτιο αναμένεται να ξεκινήσει η δίκη για τα Τέμπη και θα εισέλθει η χώρα στην τελευταία περίοδο πριν τις εκλογές».
Κρίση στη δημοκρατία, τόνισε ο κ. Βενιζέλος, «υπάρχει όταν η χώρα καθίσταται μη διακυβερνήσιμη. Δεν σημαίνει ότι δεν έχει κυβέρνηση, σημαίνει κάτι πιο βαθύ που αφορά το πολιτικό σύστημα, ότι υπάρχει ανάγκη για υπερβάσεις, ρήξεις και συναινέσεις ώστε να αντιμετωπιστούν οι παθογένειες που κατατάσσουν τη χώρα στις τελευταίες θέσεις». Αναφέρθηκε στην ανάγκη «αναστήλωσης των δημοκρατικών θεσμών» και επισήμανε ότι «τίποτα δεν είναι πιο κρίσιμο, προοδευτικό και σημαντικό από τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Ο σεβασμός και η αξιόπιστη λειτουργία των θεσμών είναι θεμέλιο ολόκληρης της εθνικής στρατηγικής».
Μετά την ομιλία του κ. Βενιζέλου, ο συντονιστής της εκδήλωσης – δημοσιογράφος Μανώλης Κοττάκης ζήτησε από τους δύο ομιλητές να σχολιάσουν τι σημαίνει ο νέος συσχετισμός δυνάμεων για την πατρίδα μας και τον κόσμο.
Ο κ. Βενιζέλος αρχικά απάντησε, μεταξύ άλλων:
«Έχουν ρευστοποιηθεί τα πάντα. Ζούμε τους τελευταίους 11 μήνες μια ρητή, απροκάλυπτη επανατοποθέτηση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο σκηνικό. Διατυπώνεται ένα δόγμα, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση πρωτοφανή, όσα είχαμε μάθει ως στερεότυπα από την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και μετά, έχουν πάψει να ισχύουν. Πρέπει όλα να τα ελέγχεις και να τα επιβεβαιώνεις ανά πάσα στιγμή, έχει αλλάξει η αίσθηση του χρόνου. Είχαμε τη βεβαιότητα ότι τα επεισόδια ανά δεκαετία θα προκαλέσουν την παρέμβαση των ΗΠΑ, τώρα δεν είναι αυτονόητα. Πρέπει να επικαιροποιήσουμε την εθνική στρατηγική.
Χρειάζεται μια επίκαιρη και στοχευμένη εθνική πολιτική, τέτοιες προϋποθέσεις διαλόγου και συναίνεσης δυστυχώς δεν έχουμε. Να μην συρόμεθα από εξελίξεις και πρωτοβουλίες που δημιουργούν μεγάλη ένταση. Να έχουμε την εποπτεία αυτού που συμβαίνει στην περιοχή μας, αλλιώς θα αφεθούμε να απαντήσουμε σε ένα δίλημμα: αν η πρώτη μας επιλογή είναι η συμμετοχή στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ή η εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ. Βλέπω ότι με το πιστόλι στον κρόταφο η πλειοψηφία απαντά οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, αυτή όμως η σχέση τώρα πρέπει να υπακούει σε νέους στόχους, αξιακούς, θεσμικούς, στρατηγικούς. Είναι ένα απρόσμενο, πολύπλοκο πρόβλημα, ενώ είχαμε καταφέρει να έχουμε διαμορφωμένο ένα μεταπολιτευτικό εθνικό δόγμα που δεν μας πήγε καθόλου άσχημα, τώρα δεν αρκεί».
Αντίστοιχα, ο κ. Καραμανλής σημείωσε: «Από έναν κόσμο ηγεμονικό κινούμαστε στον πολυκεντρικό. Έχουμε ένα σαρωτικό τρόπο συμπεριφοράς των ΗΠΑ, πολύ διαφορετικό σε σχέση με πριν. Την ίδια ώρα, θλιβερό είναι το συμπέρασμα ότι η Ευρώπη είναι κατώτερη των περιστάσεων. Είναι οξύμωρο, είμαστε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που απειλείται πραγματικά και σε επίπεδο κυριαρχίας και σε επίπεδο κυριαρχικών δικαιωμάτων. Βεβαίως ανήκουμε στη δύση, όμως οι παραδοσιακοί σύμμαχοι σε ό,τι αφορά την διατύπωση των εθνικών μας δικαίων, προκρίνουν μια προσέγγιση που μοιάζει συμβιβαστική στο 50-50, δηλαδή βρείτε τα στη μέση στα θέματα της περιοχής. Ορθώς οχυρωνόμαστε και πίσω από το εθνικό δίκαιο, όμως είναι εμφανές ότι το εθνικό δίκαιο υποχωρεί ως όπλο εφαρμογής και εθνικής διεκδίκησης. Να κινηθούμε σε μια κατεύθυνση ενισχυμένης αποτροπής, πολύ σοβαρών κινήσεων εξωτερικής πολιτικής και ει δυνατόν με όρους εθνικής συνεννόησης».