Με λιγότερο χιόνι φέτος λόγω εποχής, αλλά και με λιγότερη χαρά και αισιοδοξία λόγω συγκυρίας, συνήλθε μετά από διετή παύση ένεκα πανδημίας το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός, στο ελβετικό ορεινό θέρετρο-στέκι πολιτικών, χρηματιστών, επιχειρηματιών και της λοιπής ομήγυρης. Η συναίνεση περιορίστηκε φέτος στο ότι ο κόσμος κατακλύζεται από προβλήματα, και μάλιστα επιδεινούμενα. Η ελπίδα είναι ότι ο «Davos Man» θα επιβεβαιώσει και αυτή τη φορά την αναξιοπιστία του, γράφει σκωπτικά το Reuters.
Χωρίς λαμπερά πάρτι στους χώρους αναψυχής του συνεδριακού κέντρου, επικρατούσε μια διάχυτη οικονομική και πολιτική κατήφεια, που οφείλεται κυρίως στη ρωσική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία - τώρα πια στον τέταρτο μήνα της.
Χωρίς πετρέλαιο και φαγητό
Πρώτο στη «μαύρη» ατζέντα το αυξανόμενο κόστος ενέργειας. Η Ευρώπη προσπαθεί να απογαλακτιστεί από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, με την παρότρυνση των Ουκρανών πολιτικών που «όργωσαν» όλο το Νταβός ζητώντας πλήρες εμπάργκο, ωστόσο δεν φαίνονται σοβαρές εναλλακτικές. Οι δυτικές τράπεζες τηρούν τις δεσμεύσεις τους με στόχο τη μείωση των εκπομπών και τελικά την απανθρακοποίηση, καθιστώντας «πολύ δύσκολη τη χρηματοδότηση οποιωνδήποτε νέων» έργων ορυκτών καυσίμων, σημείωσε ευρωπαίος τραπεζίτης. Αξιωματούχοι της Saudi Aramco, της μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας στον κόσμο, προειδοποίησαν για ελλείψεις στις προμήθειες του εμπορεύματος.
Η απότομη άνοδος των τιμών του πετρελαίου προστίθεται στη σοβαρή έλλειψη τροφίμων. Η παγκόσμια αγροτική παραγωγή δεν μπορεί να αντικαταστήσει το σιτάρι που προέρχεται από τα χωράφια Ρωσίας και Ουκρανίας. Μεγάλοι εισαγωγείς, όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, ίσως δυσκολευτούν να βάλουν τρόφιμα στο τραπέζι. Ο Ντέιβιντ Μπίσλεϊ, εκτελεστικός διευθυντής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ, είπε ότι εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι «οδεύουν προς την πείνα». Είναι πιθανό να ακολουθήσει πολιτική αστάθεια.
Στα πρόθυρα ψυχρού πολέμου με την Κίνα
Μην ξεχνάμε και τις παρατεταμένες επιπτώσεις του Covid-19, συνεχίζει το Reuters. Λίγοι φορούσαν μάσκες στο Νταβός, αλλά πολλοί ανησυχούσαν για τον νέο γύρο σκληρών περιορισμών στην Κίνα, που περιορίζουν την ανάπτυξη στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και διαταράσσουν περαιτέρω τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι πολυεθνικές αναζητούν εφεδρικούς προμηθευτές σε περιοχές όπως η νοτιοανατολική Ασία, ή φέρνουν την παραγωγή πιο κοντά στο σπίτι. Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις επανεξετάζουν την εξάρτησή τους από εισαγωγές ενέργειας, ημιαγωγών και φαρμακευτικών προϊόντων. Καθώς οι εταιρείες διαμορφώνουν νέες εγκαταστάσεις και διατηρούν υψηλότερα αποθέματα, τα περιθώρια θα συμπιεστούν.
Η Κίνα προκαλεί ανησυχία και για άλλους λόγους. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν - που προτίμησε να επισκεφθεί την Ασία και όχι την Ελβετία - δήλωσε πρόθυμος να χρησιμοποιήσει βία για να υπερασπιστεί την Ταϊβάν. Αυτό αύξησε τυχόν προοπτική γενικευμένων δυτικών κυρώσεων κατά της Κίνας. Είναι ένα από τα λίγα πεδία συμφωνίας μεταξύ των πολιτικών παρατάξεων στις ΗΠΑ, πόσο μάλιστα που ανακινείται η διαφωνία για τη χρήση των όπλων μετά από ακόμη μια μαζική δολοφονική επίθεση σε αμερικανικό δημοτικό σχολείο. Ωστόσο, ανώτερος ευρωπαίος τραπεζίτης προειδοποίησε ότι η επιβολή κυρώσεων ρωσικού τύπου στην Κίνα θα ήταν τόσο καταστροφική και για τις δύο πλευρές, που θα ισοδυναμούσε με μια, με ψυχροπολεμικούς όρους, «αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή» οικονομικού τύπου.
Υπό πίεση το παγκόσμιο ΑΕΠ
Οι τραπεζίτες επενδύσεων μπορούν συνήθως να βρουν έναν λόγο για να δουν το ποτήρι μισογεμάτο. Αλλά όχι φέτος. Ο δείκτης S&P 500 φλερτάρει με μια πτώση 20%, ενώ πολλές μεγάλες μετοχές τεχνολογίας έχουν χάσει τη μισή αξία τους. Αυτό οδήγησε την προσφορά μετοχών σε στενωπό. Οι τραπεζίτες που αναλαμβάνουν εκδόσεις χρέους και συμβουλεύουν για συγχωνεύσεις και εξαγορές είναι επίσης πιθανό να έχουν λιγότερη δουλειά μετά το ρεκόρ του 2021. Οι αποτιμήσεις νεοφυών επιχειρήσεων που υποστηρίζονται από κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capitals), δεκάδες χιλιάδες από τις οποίες συγκέντρωσαν χρήματα πέρυσι, βρίσκονται υπό πίεση. «Οι μισές δεν πρόκειται να τα καταφέρουν», εκτίμησε επενδυτής.
Ωστόσο, ακόμη και όταν η Γκίτα Γκόπινατ, η Νο 2 του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, μίλησε στο Νταβός για «καθοδικούς κινδύνους» στην πρόβλεψη αύξησης 3,6% στο παγκόσμιο ΑΕΠ φέτος, άλλες επιχειρήσεις αντέτειναν ότι οι εξακολουθούν να αντέχουν. «Δεν βλέπουμε ακόμη κανένα σημάδι ότι οι αγορές εργασίας αντιμετωπίζουν δυσκολίες», δήλωσε ο Jonas Prizing, διευθύνων σύμβουλος της ManpowerGroup.
Η ελπίδα της διάψευσης
Αξίζει να θυμηθούμε ότι οι απόψεις που διατυπώνονται στο Νταβός έχουν παραδοσιακά το ταλέντο να είναι ασαφείς. Το 2017, οι αξιωματούχοι χαιρέτισαν τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ ως πρωταθλητή της παγκοσμιοποίησης. Ένα χρόνο αργότερα, δυτικοί τραπεζίτες και επιχειρηματίες επαίνεσαν τις οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις του διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Μήνες αργότερα, Σαουδάραβες πράκτορες δολοφόνησαν τον δημοσιογράφο Τζαμάλ Κασόγκι στην Κωνσταντινούπολη. Και τον Ιανουάριο του 2020 ο κόσμος του Νταβός ήταν απασχολημένος με τους κινδύνους που ενέχει η κλιματική αλλαγή, και όχι η πανδημία που έκλεισε μεγάλα τμήματα της παγκόσμιας οικονομίας λίγες εβδομάδες αργότερα.
Παρόμοιο σφάλμα στις προβλέψεις θα μπορούσε να είναι ευεργετικό για τον πλανήτη. Η Ουκρανία και η Ρωσία ενδέχεται να συμφωνήσουν σε εκεχειρία, οδηγώντας σε μερική άρση κυρώσεων και χαλάρωση της πίεσης στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων. Η Κίνα μπορεί να βρει τρόπο να ζήσει με τον Covid-19. Ο πληθωρισμός θα μπορούσε να υποχωρήσει, επιτρέποντας στις κεντρικές τράπεζες να μην προχωρήσουν σε αισθητές αυξήσεις επιτοκίων. Η οικονομική ανάπτυξη θα μπορούσε να επιταχυνθεί και οι χρηματοπιστωτικές αγορές να ανακάμψουν.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ θα συγκληθεί εκ νέου τον Ιανουάριο του 2023. Σε λιγότερο από οκτώ μήνες ο «Davos Man» ίσως κληθεί και πάλι να αναμετρηθεί με τα λάθη του.