Υλοποιώντας τη δέσμευση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2022, η Κομισιόν προσθέτει έναν πυλώνα στην Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας: μια νέα ολοκληρωμένη προσέγγιση στην ψυχική υγεία.
Η προσέγγιση αυτή αποτελεί ένα πρώτο και σημαντικό βήμα για την εξομοίωση της ψυχικής υγείας με τη σωματική υγεία και για την εξασφάλιση μιας νέας διατομεακής προσέγγισης των ζητημάτων ψυχικής υγείας. Με 20 εμβληματικές πρωτοβουλίες και ενωσιακή χρηματοδότηση ύψους 1,23 δισ. ευρώ από διαφορετικά χρηματοδοτικά μέσα, η ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει προτεραιότητα στους ανθρώπους και στην ψυχική τους υγεία.
Η ανακοίνωση της Κομισιόν έρχεται την κατάλληλη στιγμή: ήδη πριν από την πανδημία COVID-19, στην ΕΕ 1 στα 6 άτομα αντιμετώπιζε προβλήματα ψυχικής υγείας και η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε με τις άνευ προηγουμένου κρίσεις που αντιμετωπίσαμε τα τελευταία χρόνια. Το κόστος της μη ανάληψης δράσης είναι σημαντικό και ανέρχεται σε 600 δισ. ευρώ ετησίως.
Γιατί είναι σημαντική η ψυχική υγεία - Τα βασικά στοιχεία για την αντιμετώπιση των προβλημάτων
Στο πλαίσιο σημαντικών τεχνολογικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών αλλαγών που επηρεάζουν την ικανότητα των ανθρώπων να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις,η δράση της ΕΕ για την ψυχική υγεία θα επικεντρωθεί σε τρεις κατευθυντήριες αρχές:
- κατάλληλη και αποτελεσματική πρόληψη,
- πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας και οικονομικά προσιτή ψυχική περίθαλψη και θεραπεία των ψυχικών νόσων, και
- επανένταξη στην κοινωνία μετά την ανάρρωση.
Αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση εξετάζει την πτυχή της ψυχικής υγείας σε όλες τις πολιτικές για να εντοπίσει τους πολύπλευρους παράγοντες κινδύνου της ψυχικής υγείας.
Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, συγκεκριμένες δράσεις θα καλύπτουν ευρύ πεδίο πολιτικών και θα περιλαμβάνουν προσπάθειες για:
- προώθηση της καλής ψυχικής υγείας μέσω της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης συμπεριλαμβανομένης μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την πρόληψη της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών, ενός ευρωπαϊκού κώδικα για την ψυχική υγεία και της ενισχυμένης έρευνας για την υγεία του εγκεφάλου.
- επένδυση στην κατάρτιση και την ανάπτυξη ικανοτήτων που ενισχύουν την ψυχική υγεία σε όλες τις πολιτικές και βελτιώνουν την πρόσβαση σε θεραπεία και περίθαλψη. Οι δράσεις θα περιλαμβάνουν προγράμματα κατάρτισης και ανταλλαγών για επαγγελματίες και τεχνική υποστήριξη για μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας σε εθνικό επίπεδο.
- εξασφάλιση καλής ψυχικής υγείας στην εργασία μέσω της ευαισθητοποίησης και της βελτίωσης της πρόληψης. Αυτό θα επιτευχθεί, για παράδειγμα, μέσω εκστρατειών ευαισθητοποίησης σε επίπεδο ΕΕ από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) και μέσω πιθανής μελλοντικής πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους στην εργασία.
- προστασία των παιδιών και των νέων στην περίοδο που είναι πολύ ευάλωτα και διαπλάθεται η προσωπικότητά τους, σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης πίεσης και προκλήσεων. Τα μέτρα περιλαμβάνουν ένα δίκτυο ψυχικής υγείας των παιδιών και των νέων, μια εργαλειοθήκη πρόληψης για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν τους βασικούς καθοριστικούς για την υγεία παράγοντες της ψυχικής και σωματικής υγείας, καθώς και καλύτερη προστασία στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
- βοήθεια στις ευάλωτες ομάδες παρέχοντας στοχευμένη στήριξη σε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, όπως οι ηλικιωμένοι, τα άτομα που βρίσκονται σε δυσχερή οικονομική ή κοινωνική κατάσταση και οι πληθυσμοί μεταναστών/προσφύγων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στους πληθυσμούς που πλήττονται από συγκρούσεις, και πιο συγκεκριμένα στους πληθυσμούς (ιδίως τα παιδιά) που έχουν εκτοπιστεί από την Ουκρανία και τα παιδιά στην Ουκρανία που αντιμετωπίζουν το τραύμα του πολέμου.
- να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση σε διεθνές επίπεδο, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση και παρέχοντας ποιοτική στήριξη στον τομέα της ψυχικής υγείας σε καταστάσεις έκτακτης ανθρωπιστικής ανάγκης.
Ιστορικό
Ακόμη και πριν από την πανδημία COVID-19, περίπου 84 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ αντιμετώπιζαν προβλήματα ψυχικής υγείας και έκτοτε ο αριθμός έχει αυξηθεί. Η πανδημία έχει ασκήσει πρόσθετη πίεση στην ψυχική υγεία, ιδίως όσον αφορά τους νέους και τα άτομα με προϋπάρχουσες ψυχικές παθήσεις. Τον Σεπτέμβριο του 2022 η πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν, στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης, εξήγγειλε νέα πρωτοβουλία για την ψυχική υγεία.
Η πρωτοβουλία ανταποκρίνεται επίσης σε εκκλήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και σε πρόταση που υπέβαλαν οι πολίτες στο πλαίσιο της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης. Το κόστος της μη ανάληψης δράσης για την ψυχική υγεία είναι σημαντικό και προβλέπεται να αυξηθεί, μετά τις παγκόσμιες προκλήσεις που συνδέονται με τις κοινωνικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές αλλαγές, την αύξηση της ψηφιοποίησης, τις οικονομικές πιέσεις και τις ριζικές αλλαγές στην αγορά εργασίας.
Το συνολικό κόστος των προβλημάτων ψυχικής υγείας — το οποίο περιλαμβάνει τόσο το κόστος για τα συστήματα υγείας και τα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης, όσο και τη χαμηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας και των εργαζομένων — εκτιμάται ότι υπερβαίνει το 4 % του ΑΕΠ σε όλες τις χώρες της ΕΕ, ποσοστό που αντιστοιχεί σε πάνω από 600 δισ. ευρώ ετησίως.