Όταν στις αρχές Οκτωβρίου του 2018 ξέσπασε ο σάλος για τις συνθήκες της δολοφονίας του διεθνούς φήμης δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι μέσα στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, κανένας δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι, λίγα χρόνια αργότερα, ο ισχυρός άνδρας και διάδοχος του σαουδαραβικού θρόνου Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν θα ηγούνταν πολύπλευρων διπλωματικών πρωτοβουλιών και θα έχαιρε της εκτίμησης και της εμπιστοσύνης τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Μόσχας.
Kι όμως, η σαουδαραβική διπλωματική υπηρεσία σήμερα έχει μετατρέψει το Ριάντ σε σημείο αναφοράς για τη διαχείριση των δύο σημαντικότερων εστιών διεθνούς έντασης, που δεν είναι άλλες από τη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία.
Μπιν Σαλμάν ο μεταρρυθμιστής...
Κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, ο τότε νεοεμφανισθείς Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν απέκτησε τη φήμη του μεταρρυθμιστή μιας πλούσιας αραβικής χώρας του Κόλπου, που φρόντιζε να διατηρεί την εσωστρέφειά της, αλλά και το κύρος που της προσδίδει ο ρόλος του θεματοφύλακα των δύο σημαντικότερων προσκυνημάτων του μουσουλμανικού κόσμου, στη Μέκκα και τη Μεδίνα. Ο Μπιν Σαλμάν έδειξε από πολύ νωρίς πως ενδιαφέρεται να αλλάξει την εικόνα της χώρας του προς τα έξω, υιοθετώντας πρακτικές φιλελευθεροποίησης ως προς τη θέση της γυναίκας στη σαουδαραβική κοινωνία και την καλλιέργεια δυτικότροπων διεξόδων ψυχαγωγίας σε δημόσιους χώρους.
Με προσεκτικά βήματα, κατέστησε τη χώρα του πιο προσιτή προς τον μη-μουσουλμάνο δυτικό τουρίστα, έδωσε ευκαιρίες σε ντόπιους καλλιτέχνες να βρουν τη θέση τους στο εξωτερικό, εκπροσωπώντας τη μέχρι πρότινος απόμακρη Σαουδική Αραβία, και τέλος προσέδωσε διεθνή εμβέλεια σε νεοσύστατα ειδησεογραφικά μέσα, τα οποία, μέσα σε διάστημα λίγων ετών, έχουν ήδη καταφέρει να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του αραβικού και δυτικού κοινού μέσω της κάλυψης κυρίως της μεσανατολικής επικαιρότητας – κάτι που πλέον είναι ξεκάθαρο, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου. Είναι κοινό μυστικό ότι τόσο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όσο και το Μπαχρέιν δεν θα προέβαιναν ποτέ στην εξομάλυνση των διπλωματικών τους σχέσεων με το Ισραήλ εάν δεν είχαν λάβει προηγουμένως τη σύμφωνη γνώμη και της κυβέρνησης του Ριάντ.
Η «ασυγχώρητη» δολοφονία Κασόγκι
Όμως, η διακυβέρνηση Μπάιντεν ανέκοψε την, επικοινωνιακά και διπλωματικά, ανοδική πορεία της «ανανεωμένης» Σαουδικής Αραβίας του Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν, υπενθυμίζοντας προσωπικά στον ίδιο, αλλά και στη διεθνή κοινότητα εν γένει, τη βάναυση αντιμετώπιση που επεφύλασσε το καθεστώς του Ριάντ στον Τζαμάλ Κασόγκι, που ήταν ένας από τους πιο καυστικούς δημόσιους επικριτές του.
Η σαουδαραβική αμηχανία δεν κράτησε πολύ και το υπουργείο Εξωτερικών του Ριάντ αποφάσισε να αποδείξει ότι η εποχή της εσωστρεφούς προσήλωσης στον εκάστοτε ένοικο του Λευκού Οίκου έχει παρέλθει. Έτσι, με γρήγορες και πρακτικές κινήσεις, το Ριάντ ανανέωσε τους διαύλους του με τη Μόσχα και το Πεκίνο, βρίσκοντας ενθουσιώδη ανταπόκριση, με αποτέλεσμα - μέσω αυτών - να αρχίσει ένας νέος, «ανανεωμένος» διάλογος ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία με το Ιράν. Με άλλα λόγια, ο Μπιν Σαλμάν έδωσε την εντύπωση ότι «πλήρωσε με το ίδιο νόμισμα» συγκεκριμένα κέντρα αποφάσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, προκαλώντας πλέον εκείνος την αμηχανία του Λευκού Οίκου.
Το αποτέλεσμα υπήρξε θεαματικό: Η επίσκεψη του προέδρου Μπάιντεν στο Ριάντ τον Ιούλιο του 2022 εκλήφθηκε από τον Μπιν Σαλμάν ως μια αμερικανική «έμπρακτη συγγνώμη», της οποίας μάλιστα προηγήθηκε ένα ασυνήθιστα μακροσκελές κείμενο του Αμερικανού προέδρου στην Washington Post με τίτλο «Why I’m going to Saudi Arabia» («Γιατί μεταβαίνω στη Σαουδική Αραβία»), εξηγώντας τη μεταστροφή της στάσης του έναντι του σαουδαραβικού καθεστώτος (και του Μπιν Σαλμάν προσωπικά).
Περιμένοντας τον Τραμπ
Η ανανεωμένη σαουδαραβική διπλωματία έδωσε δύσκολες εξετάσεις, πήρε «άριστα», αλλά και πολλά πρόσθετα οφέλη εξ Αμερικής. Αμέσως μετά την επίσκεψη Μπάιντεν στο Ριάντ, η Σαουδική Αραβία κατάφερε να απομακρύνει το Σουδάν από την ιρανική ζώνη επιρροής, απέκτησε αμερικανική τεχνογνωσία για να αντιμετωπίσει τους φιλοϊρανούς Χούθι στη γειτονική Υεμένη και καλλιέργησε περισσότερες επιχειρηματικές προσβάσεις στη μεγάλη αμερικανική αγορά.
Παράλληλα, όμως, η σαουδαραβική πλευρά φρόντισε ευφυώς να διατηρήσει όσα θετικά πρόλαβε να αποκομίσει από τη διπλωματική της παλινδρόμηση και την ανανεωμένη επαφή της με τα κέντρα αποφάσεων Μόσχας και Πεκίνου. Όταν, λοιπόν, ο Ντόναλντ Τραμπ επανήλθε στον Λευκό Οίκο, συμπεριφέρθηκε στον Μπιν Σαλμάν σαν σε παλιό καλό γνώριμο, και καλοπροαίρετο χρήσιμο ενδιάμεσο, προκειμένου να κλείσει το μακροσκελές ανοιχτό κεφάλαιο της Ουκρανίας. Μάλιστα, υπό τις παρούσες συνθήκες - και ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη τετράωρη κατ’ ιδίαν συνάντηση Ρούμπιο-Λαβρόφ στο Ριάντ με θέμα το Ουκρανικό - θα ήταν παράλογο να παραμείνουν αναξιοποίητα τα πρόθυμα σαουδαραβικά κεφάλαια, ενόψει μιας αναγκαίας ουκρανικής ανοικοδόμησης.
Πώς να τετραγωνίσεις τον κύκλο
Κατά την τρέχουσα συγκυρία, ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι μίας χρήσεως. Ήδη από τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου που ξέσπασε στη Μέση Ανατολή στις 7 Οκτωβρίου 2023, πλήθαιναν τα σενάρια της «επόμενης μέρας» της Γάζας που ανεδείκνυαν τη δυνατότητα του Ριάντ να αναλάβει ενεργό ρόλο, σε διπλωματικό αλλά και επιχειρηματικό επίπεδο. Ωστόσο, ο Μπιν Σαλμάν δεν προτίθεται να πουλήσει τόσο εύκολα την ιδιότητα του «θεματοφύλακα των σημαντικότερων προσκυνημάτων του Ισλάμ», προβάλλοντας επίμονα ως προϋπόθεση ενόψει οιασδήποτε ανάμειξής του στο δύσκολο κουβάρι της Γάζας τη δέσμευση του Ισραήλ να αρχίσει να συνομιλεί σοβαρά για την προοπτική σύστασης ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.
Οι Ισραηλινοί, από την πλευρά τους, επιμένουν ότι στόχος του πολέμου είναι η αποτροπή μιας δεύτερης «7ης Οκτωβρίου» - και όχι η συνολική επίλυση της παλαιστινιακής διένεξης (κάτι που επιμένει να παραβλέπει σημαντική μερίδα δυτικών, και κυρίως Ευρωπαίων αναλυτών). Παρ’ όλα αυτά, τα σημερινά δεδομένα δεν απαγορεύουν στη Σαουδική Αραβία να δρα συμπληρωματικά στις κοινές επιδιώξεις Αμερικανών και Ισραηλινών, επιδεικνύοντας κατανόηση στις θέσεις Αιγύπτου και Ιορδανίας που αντιτίθενται στο αμφιλεγόμενο «σχέδιο εκκένωσης» της Γάζας. Και τώρα, ο Μπιν Σαλμάν καλείται να απαντήσει στο ερώτημα εάν είναι τόσο ικανός, ώστε να τετραγωνίσει ακόμα έναν κύκλο.
ΠΗΓΗ: DEUTSCHE WELLE