Το ακροδεξιό κόμμα Chega διέσπασε το δικομματικό κατεστημένο της Πορτογαλίας, εκμεταλλευόμενο το κύμα αντι-μεταναστευτικής δυσαρέσκειας, για να βρεθεί σχεδόν ισόπαλο στη δεύτερη θέση στις βουλευτικές εκλογές της χώρας, τις οποίες κέρδισε η κυβερνώσα κεντροδεξιά Δημοκρατική Συμμαχία (AD).
Ο Αντρέ Βεντούρα, ο λαϊκιστής ηγέτης του Chega, εξασφάλισε το υψηλότερο ποσοστό ψήφων στην ιστορία του κόμματος και βρέθηκε πολύ κοντά στο Σοσιαλιστικό Κόμμα ως προς τον αριθμό των εκλεγμένων βουλευτών, σύμφωνα με τα αποτελέσματα για τις 226 από τις 230 έδρες του κοινοβουλίου που είχαν καταμετρηθεί μέχρι το πρωί της Δευτέρας.
Το αποτέλεσμα σηματοδοτεί ότι η Πορτογαλία εντάσσεται στη λίστα των χωρών της Δυτικής Ευρώπης όπου τα ακροδεξιά κόμματα αποτελούν είτε τη δεύτερη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη είτε βρίσκονται πολύ κοντά σε αυτή τη θέση -όπως η Γερμανία, η Σουηδία, η Φινλανδία και το Βέλγιο. Στην Ολλανδία, το ακροδεξιό κόμμα του Χέερτ Βίλντερς κέρδισε τις εκλογές το 2023.
«Σήμερα, μπορούμε να ανακοινώσουμε με σιγουριά ότι το δικομματικό σύστημα στην Πορτογαλία έλαβε τέλος», δήλωσε ο Βεντούρα, προσθέτοντας ότι «το Chega έγινε το δεύτερο μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα».
Ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι απίθανο να του δώσει πρόσβαση στην εξουσία, καθώς ο πρωθυπουργός Λουίς Μοντενέγκρο, ένας μετριοπαθής συντηρητικός, έχει αρνηθεί να συνάψει οποιαδήποτε συνεργασία με το Chega.
Στις πρόωρες εκλογές, που προκλήθηκαν από κατηγορίες για σύγκρουση συμφερόντων εις βάρος του πρωθυπουργού, η AD είχε καλύτερη απόδοση σε σύγκριση με την τελευταία εκλογική αναμέτρηση πριν από 14 μήνες, αλλά και πάλι δεν εξασφάλισε κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα θα σχηματίσει ξανά κυβέρνηση μειοψηφίας.
Η άνοδος του Chega σημαίνει ότι το κόμμα θα έχει αυξημένη επιρροή και θα πιέσει την AD να κινηθεί προς τα δεξιά. Ο Βεντούρα, τον οποίο οι αντίπαλοί του χαρακτηρίζουν ξενοφοβικό, δήλωσε στην προεκλογική του εκστρατεία ότι «η Πορτογαλία έχει πλημμυρίσει από παράνομη μετανάστευση και διαφθορά».
Πρώην υποψήφιος ιερέας και σχολιαστής ποδοσφαίρου, ο Βεντούρα αύξησε το ποσοστό του κόμματος στο 22,6% από 18% που είχε στις προηγούμενες εκλογές τον Μάρτιο του 2024.
Το κυβερνών κόμμα AD αύξησε τη δύναμή του κατά 3,4 ποσοστιαίες μονάδες φτάνοντας στο 32,1%, δείγμα ότι το σκάνδαλο γύρω από τον Μοντενέγκρο -του οποίου η κυβέρνηση κατέρρευσε όταν έχασε ψήφο εμπιστοσύνης- δεν του κόστισε εκλογικά.
Αν και το Σοσιαλιστικό Κόμμα εξασφάλισε οριακά μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων από το Chega, ο ηγέτης του Πέδρο Νούνο Σάντος παραιτήθηκε, έχοντας οδηγήσει το κόμμα στη χειρότερη εκλογική του επίδοση από το 1987. Οι Σοσιαλιστές ισοψήφισαν με το Chega σε κοινοβουλευτικές έδρες (από 58), ενώ η AD κέρδισε 86.
Τα αποτελέσματα από τέσσερις εκκρεμείς έδρες -που αφορούν Πορτογάλους πολίτες που ζουν στο εξωτερικό-αναμένεται να ανακοινωθούν αργότερα μέσα στην εβδομάδα. Το 2024, το Chega είχε κερδίσει δύο από αυτές τις έδρες, ενώ οι Σοσιαλιστές μία.
Η άνοδος του Chega, το οποίο ιδρύθηκε το 2019, έχει τροφοδοτηθεί από τη δημόσια ανησυχία για τη μετανάστευση, σε μια χώρα με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων όπου το ποσοστό των ξένων έχει ανέβει στο 15% από 4% το 2017.
Σε μια προσπάθεια να περιορίσει την άνοδο του Chega, η κυβέρνηση του Μοντενέγκρο έβαλε τέλος σε αυτό που αποκάλεσε πολιτική «ανοιχτών θυρών» των Σοσιαλιστών και εισήγαγε μια αυστηρότερη, «ρυθμισμένη και ανθρώπινη» προσέγγιση.
Η Μαρίνα Κόστα Λόμπο, διευθύντρια του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών της Λισαβόνας, δήλωσε ότι το Chega ενισχύθηκε στις εκλογές του 2022 και του 2024 προσελκύοντας ψηφοφόρους από το κέντρο-δεξιά και κινητοποιώντας πολίτες που στο παρελθόν απείχαν. Αυτή τη φορά όμως είχε επιτυχία και σε περιοχές που παραδοσιακά ψήφιζαν αριστερά.
Ο Μοντενέγκρο κατάφερε να αναλάβει την εξουσία πέρυσι επειδή οι Σοσιαλιστές απείχαν από την κοινοβουλευτική ψηφοφορία για τον σχηματισμό κυβέρνησης — κάτι που πιθανότατα θα χρειαστεί και πάλι για να εξασφαλίσει νέα θητεία.
Ο ηγέτης των Σοσιαλιστών, Σάντος, δήλωσε ότι θα αφήσει στον διάδοχό του την απόφαση για το αν θα βοηθήσει τον Μοντενέγκρο να παραμείνει στην εξουσία.