Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να αντισταθμίσει τον αντίκτυπο των εμπορικών δασμών, να επιταχύνει την οικονομική ανάπτυξη και να ανταγωνιστεί την Κίνα και τις ΗΠΑ για να προσελκύσει μεγάλες επιχειρήσεις, κι όλα αυτά μέσω ρυθμιστικών και γραφειοκρατικών αλλαγών;
Η Κομισιόν θα κάνει αυτή την προσπάθεια, σημειώνει το Politico, ενόψει δημοσίευσης της στρατηγικής της για την ενιαία αγορά, σε ακόμη ένα βήμα προκειμένου να αρθούν και τα πιο μικρά εμπόδια που καθιστούν δύσκολο -ή και αδύνατον- για τις επιχειρήσεις μιας χώρας της ΕΕ να πωλούν τα προϊόντα τους σε άλλη.
Η ενιαία αγορά, που ξεκίνησε το 1987, θεωρητικά επιτρέπει στις επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη την ΕΕ. Στην πράξη, ωστόσο, σειρά εθνικών κανονισμών διατηρεί σε μεγάλο βαθμό 27 ξεχωριστές αγορές.
Για το ξήλωμα των εσωτερικών εμπορικών φραγμών έχουν σημασία τα οικονομικά: Η Επιτροπή εκτιμά ότι αύξηση 2,4% στο εμπόριο μεταξύ των χωρών της ΕΕ θα αντιστάθμιζε την πτώση 20% στις αμερικανικές εξαγωγές, που θα προκληθεί από τους δασμούς.
Οι πολιτικοί άνεμοι πνέουν επίσης προς τη σωστή κατεύθυνση: Οι δύο εμβληματικές εκθέσεις του 2024 ζήτησαν επίτευξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ· και τα κράτη μέλη -υπεύθυνα εξαρχής για την έγερση εμπορικών φραγμών- ανέθεσαν στην Επιτροπή την εκπόνηση αυτής της στρατηγικής.
Το προσχέδιο που έλαβε στα χέρια του το Politico είναι στεγνό και φαινομενικά αδιάφορο. Αλλά κρύβει λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά.
Κάθε φορά, για παράδειγμα, που μια χώρα εφαρμόζει μεμονωμένα διατροφικές σημάνσεις στις συσκευασίες ή σε ετικέτες για την προβολή προϊόντων στα ράφια των σούπερ μάρκετ, δυσκολεύει την είσοδο επιχειρήσεων από άλλη χώρα της ΕΕ στην αγορά της.
Η Επιτροπή θέλει να εξαλείψει αυτά τα εμπόδια σταδιακά, με τις κατά το δυνατόν λιγότερες προστριβές.
Προβλέπεται κανονισμός για τις συσκευασίες, ώστε να είναι πιο ομοιόμορφες οι επισημάνσεις. Οι υφιστάμενες αποκλίσεις «αναγκάζουν τους παραγωγούς να αναπτύσσουν διαφορετικές εκδόσεις προϊόντων για διαφορετικές αγορές ή να ξαναεπισημαίνουν ή ακόμα και να επανασυσκευάζουν προϊόντα όταν τα μεταφέρουν εκτός συνόρων», αναφέρει το προσχέδιο.
Υπάρχει, επίσης, ώθηση προς την ψηφιοποίηση, ώστε οι εταιρείες να μπορούν εύκολα να υποβάλουν τα έγγραφα ελέγχου που απαιτούνται για την τοποθέτηση των προϊόντων τους σε μια ευρωπαϊκή αγορά. Η Επιτροπή θέλει να επεκτείνει το Ψηφιακό Διαβατήριο Προϊόντος, ηλεκτρονικό φυλλάδιο που περιέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες περί συμμόρφωσης.
Ακόμη, εκπονούνται σχέδια για να διευκολυνθεί η σύσταση μιας νέας επιχείρησης σε ολόκληρη την ΕΕ, διαδικασία που σε πολλές χώρες παραμένει αργή και δαπανηρή. Το προσχέδιο προτείνει τη δημιουργία ενός «28ου καθεστώτος», που θα επέτρεπε στους επιχειρηματίες να ακολουθήσουν μια κοινή ψηφιοποιημένη διαδικασία για την ίδρυση εταιρείας. Πρώτο βήμα θα είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα που στοχεύει στην έναρξη λειτουργίας των εταιρειών σε 48 ώρες, νομοθετική πρόταση που έχει προγραμματιστεί για το πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους.
Τι δεν θα συμπεριληφθεί
Οι τράπεζες και άλλοι πάροχοι χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εθνικοί κλάδοι. Οι διασυνοριακές εξαγορές είναι σπάνιες και εγκυμονούν κινδύνους πολιτικών εντάσεων. Αρκεί μια ματιά στην προσπάθεια της ιταλικής UniCredit να εξαγοράσει τη γερμανική Commerzbank.
Ένας πιο συνεκτικός χρηματοπιστωτικός τομέας θα μπορούσε να συμβάλει στην άντληση των κεφαλαίων που είναι απαραίτητα για τις νεοφυείς επιχειρήσεις τεχνολογικής αιχμής. Θα απέφερε επίσης καλύτερες συμφωνίες για επενδυτές και αποταμιευτές. Ωστόσο, ο χρηματοπιστωτικός τομέας εξαιρείται ως επί το πλείστον από τη στρατηγική για την ενιαία αγορά, καθώς η Επιτροπή έχει παρακάμψει την τυποποίηση και απλοποίηση της χρηματοπιστωτικής ρύθμισης σε ξεχωριστό πλαίσιο.
Αγαθά vs υπηρεσίες
Οι υπηρεσίες, και όχι τα αγαθά, αντιπροσωπεύουν περίπου τα τρία τέταρτα του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Πολλές απ' αυτές τις υπηρεσίες, ρεαλιστικά, δεν θα ξεπεράσουν ποτέ τα εθνικά τους σύνορα ή ακόμα και τη γειτονιά τους. Κανείς δεν ταξιδεύει στο εξωτερικό για να κουρευτεί, φερειπείν.
Αλλά για πολλούς υπάρχει περιθώριο διασυνοριακών πωλήσεων. Ας σκεφτούμε τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ ή την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών. Η στρατηγική της Κομισιόν περιλαμβάνει μέτρα για την ομαλή πρόσβαση σε υπηρεσίες μεταξύ των κρατών μελών.
Ο κατασκευαστικός τομέας αποτελεί περισσότερο από το 10% της οικονομίας της Ένωσης, αλλά μόνο ένα κλάσμα του, το 1% του ΑΕΠ, διεξάγεται διασυνοριακά. Το ίδιο ισχύει με τις ταχυδρομικές υπηρεσίες, ακμάζοντα κλάδο χάρη στην άνοδο του ηλεκτρονικού εμπορίου, καθώς και με το λιανικό εμπόριο και τις τηλεπικοινωνίες. Οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν μέτρα για όλους αυτούς τους τομείς, ώστε να βαθύνει η πρόσβαση στην αγορά και να ενδυναμωθεί ο διασυνοριακός ανταγωνισμός.
Θα πιάσει τόπο;
Θεωρητικά, όλοι είναι υποστηρικτές της ενιαίας αγοράς. Σε μακροοικονομικό επίπεδο, είναι επωφελής για όλους: Οι καταναλωτές έχουν περισσότερες επιλογές, οι επιχειρήσεις έχουν περισσότερους αγοραστές και οι κυβερνήσεις επωφελούνται από μεγαλύτερα φορολογικά έσοδα. Αλλά σε μικροοικονομικό επίπεδο υπάρχουν χαμένοι: Οι εταιρείες αντιμετωπίζουν περισσότερους ανταγωνιστές και εργαζόμενοι απολύονται. Οι χαμένοι θα ασκήσουν έντονη πίεση για να μην αντιμετωπίσουν το κύριο βάρος του ανταγωνισμού.
Στο τέλος, εναπόκειται στα κράτη μέλη -τα οποία ζήτησαν τη στρατηγική για την ενιαία αγορά, αλλά είναι επίσης υπεύθυνα για πολλά από τα εμπόδια που αυτή στοχεύει να άρει- να το κάνουν.
Η Επιτροπή έχει συμπεριλάβει μια δέσμη μέτρων για να διασφαλίσει ότι η στρατηγική είναι σθεναρή. Το προσχέδιο καλεί τα κράτη μέλη «να διορίσουν έναν υψηλόβαθμο αξιωματούχο για την Ενιαία Αγορά στο γραφείο του πρωθυπουργού ή του προέδρου τους, με διευρυμένες εξουσίες». Στην ουσία, αυτός θα ήταν ο εσωτερικός άνθρωπος των Βρυξελλών, με καθήκον να διασφαλίσει ότι οι διστακτικές κυβερνήσεις δεν θα αθετήσουν τον λόγο τους.
Η Επιτροπή προγραμματίζει απολογισμό της κατάστασης στα τέλη του 2026 και, εάν χρειαστεί, επεξεργασία νέας νομοθεσίας το 2027 για την αντιμετώπιση των εμποδίων στην ενιαία αγορά.
Η ενιαία αγορά έχει κι άλλα ζητήματα, που εκτείνονται πέρα από την απλή πολιτική. Οι γιγάντιες ενιαίες αγορές του κόσμου, οι ΗΠΑ και η Κίνα, επωφελούνται από μια σχετικά ομοιόμορφη γλώσσα και πολιτισμό. Αντίθετα, η Ευρώπη περιλαμβάνει 27 διαφορετικά κράτη-μέλη, με τα συνήθειες, γλώσσα, πολιτισμό και καιρό που διαφέρουν πλήρως από τόπο σε τόπο.
Η Επιτροπή μπορεί να εισαγάγει τους πιο ομαλούς εμπορικούς κανόνες στον κόσμο, αλλά θα συνεχίσει να δυσκολεύεται αν πρέπει να πείσει τους Ιταλούς να αγοράσουν Birkenstock ή τους Πολωνούς να προτιμήσουν τον βακαλάο αντί για λουκάνικα.