Οι ηγέτες της ΕΕ απέτυχαν στη Σύνοδο Κορυφής να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο για τη χορήγηση δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία αξιοποιώντας τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, προκαλώντας πολιτικό πλήγμα στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και στον Φρίντριχ Μερτς, τους δύο κύριους υποστηρικτές του σχεδίου.
Νωρίς το πρωί της Παρασκευής, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα δήλωσε ότι οι ηγέτες συμφώνησαν αντ' αυτού να χορηγήσουν ένα δάνειο €90 δισ. με εγγύηση τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη στήριξη του Κιέβου έως το 2027, εγκαταλείποντας ουσιαστικά το λεγόμενο δάνειο αποζημιώσεων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προωθήσει την πρόταση όχι μόνο ως μέσο για να στηριχθεί η αντίσταση της Ουκρανίας στην εισβολή της Ρωσίας, αλλά και ως γεωπολιτικό «όπλο» που θα μπορούσε να αναγκάσει τη Μόσχα να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρότρυνε προσωπικά τους ηγέτες της ΕΕ να στηρίξουν το σχέδιο κατά την ομιλία του στην αρχή της συνόδου, χαρακτηρίζοντας τη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων «ηθική, δίκαιη και νόμιμη».
Ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ είχε επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι το σχέδιο ήταν νομικά και οικονομικά μη βιώσιμο και ότι θα άφηνε τη χώρα του εκτεθειμένη σε ρωσικά αντίποινα, εκτός εάν άλλες χώρες της ΕΕ συμφωνούσαν σε εκτεταμένες εγγυήσεις διαμοιρασμού κινδύνου.
Μετά από μια πλήρη ημέρα διαπραγματεύσεων μεταξύ της Επιτροπής και Βέλγων διπλωματών, η τελική πρόταση που υποβλήθηκε στους ηγέτες δεν πέρασε. «Ήταν σαν ένα βυθιζόμενο πλοίο, σαν τον Τιτανικό, και στο τέλος τελείωσε», δήλωσε ο Ντε Βέβερ στους δημοσιογράφους μετά τη σύνοδο.
Η Φον ντερ Λάιεν και ο Μερτς προσπάθησαν να παρουσιάσουν το αποτέλεσμα ως επιτυχία. «Είμαι πολύ χαρούμενη που καταφέραμε να το πετύχουμε», δήλωσε η πρόεδρος της Επιτροπής στους δημοσιογράφους, σημειώνοντας ότι η Ουκρανία θα κληθεί να επιστρέψει το δάνειο μόνο αν λάβει αποζημιώσεις από τη Μόσχα.
Ο Μερτς ισχυρίστηκε επίσης ότι η συμφωνία -η οποία βασίζεται στον κοινό δανεισμό της ΕΕ, που η Γερμανία αντιστάθηκε για μεγάλο διάστημα- ήταν κάτι που ο ίδιος είχε «προτείνει». Κατά την άφιξή του στη σύνοδο την Πέμπτη, είχε χαρακτηρίσει το δάνειο αποζημιώσεων ως τη «μόνη επιλογή» για να στηριχθεί η Ουκρανία, η οποία αναμένεται να εξαντλήσει τα κεφάλαιά της έως τον Απρίλιο του 2026.
Πώς έγινε η συμφωνία
Με την προσδοκία ότι η σύνοδος των Βρυξελλών θα μπορούσε να διαρκέσει μέρες, οι ηγέτες κλείστηκαν σε ένα δωμάτιο χωρίς κινητά τηλέφωνα για να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό αποδεκτό από τον Ντε Βέβερ. Ο Βέλγος ηγέτης είχε ζητήσει απεριόριστο οικονομικό διαμοιρασμό κινδύνου μεταξύ των πρωτευουσών της ΕΕ, όρο στον οποίο αντιστάθηκαν έντονα πολλές χώρες.
Άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Γαλλία, ήταν επίσης επιφυλακτικές για το σχέδιο. Μια απειλή, νωρίτερα την ημέρα, από την πρωθυπουργό της Δανίας Μέτε Φρέντερικσεν να προχωρήσει το σχέδιο παρά τη διαφωνία του Βελγίου (με ειδική πλειοψηφία) γρήγορα ξεχάστηκε, σημειώνει το Euractiv.
Μετά από περισσότερες από τέσσερις ώρες διαπραγματεύσεων, έγινε σαφές ότι δεν υπήρχε βιώσιμη οδός για συμφωνία στο δάνειο αποζημιώσεων των €210 δισ.
Σύμφωνα με δύο διπλωμάτες της ΕΕ, καθοριστική στιγμή ήταν όταν ο Εμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας πλησίασε τον Βίκτορ Ορμπαν της Ουγγαρίας για να τον πιέσει να αποσύρει την αντίθεσή του στην έκδοση κοινού χρέους, που απαιτεί ομοφωνία.
Ο Ορμπαν -που συντονιζόταν στενά με τον Τσέχο πρωθυπουργό Αντρέι Μπάμπις και τον Σλοβάκο Ρόμπερτ Φίκο- συμφώνησε να στηρίξει ένα δάνειο €90 δισ., με την προϋπόθεση ότι καμία από τις τρεις χώρες δεν θα συνεισφέρει οικονομικά. «Παρά τις πρόσφατες φάρσες, αυτή η χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων είναι νεκρή υπόθεση», δήλωσε ο Ορμπαν στους δημοσιογράφους μετά τη σύνοδο.
Η τελική συμφωνία αναφέρει ότι «το δάνειο δεν θα έχει επίπτωση στις χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις της Τσεχίας, της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας».
Πριν από τη σύνοδο, η ΕΕ είχε επικαλεστεί μια νομικά αμφιλεγόμενη διάταξη για να ακινητοποιήσει μόνιμα τα περιουσιακά στοιχεία, στερώντας από τον Ορμπαν ένα κρίσιμο διαπραγματευτικό χαρτί στις σχέσεις του με τις Βρυξέλλες. Ο Ντε Βέβερ, εν τω μεταξύ, υποβάθμισε την ιδέα μιας βελγικής νίκης. «Όλοι μπορούν να φύγουν από αυτήν την αίθουσα νικητές», είπε. «Νομίζω ότι η Ουκρανία έχει κερδίσει».
Παρά το γεγονός ότι ήταν ο πιο φωνακλάς αντίπαλος του σχεδίου, ο Ντε Βέβερ δεν ήταν μόνος. Ο Σουηδός πρωθυπουργός Ολφ Κρίστερσον δήλωσε ότι το Βέλγιο θα ήταν έτοιμο να προχωρήσει εάν είχαν παρασχεθεί επαρκείς εγγυήσεις. «Το Βέλγιο θα είχε πληρώσει το μερίδιό του», είπε.