Οι συντάκτες του αμερικανικού περιοδικού Scientific American στρέφουν το βλέμμα τους στο μέλλον, αναζητώντας τις επιστημονικές εξελίξεις που διαμορφώνονται και τις ανακαλύψεις που διαφαίνονται στον ορίζοντα.
Ταυτόχρονα, όμως, η νέα χρονιά προσφέρει αφορμή για αναστοχασμό πάνω στις πρόσφατες αναταράξεις και την αστάθεια στη δημόσια χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας, καθώς και στην υποβάθμιση των τεκμηρίων στη χάραξη πολιτικής. Ακολουθούν ορισμένα από τα βασικά θέματα στα οποία θα εστιάσουν οι συντάκτες του αμερικανικού περιοδικού Scientific American το 2026.
Πυρηνική ενέργεια
Το 2026 αναμένεται να είναι καθοριστικό για τις ΗΠΑ και την προσπάθεια αύξησης της χρήσης πυρηνικής ενέργειας. Η ώθηση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις ενεργειακές απαιτήσεις της έκρηξης της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ). Η ζήτηση για πυρηνική ενέργεια παρέμενε σε γενικές γραμμές στάσιμη αυτόν τον αιώνα, επισκιασμένη από το ενδιαφέρον για την αιολική και ηλιακή ενέργεια, καθώς και για το φυσικό αέριο. Πρωτοβουλίες στο Κογκρέσο —ιδίως ένας νόμος του 2024 που απλοποιεί τη διαδικασία αδειοδότησης πυρηνικών αντιδραστήρων— και ενέργειες τόσο της κυβέρνησης Μπάιντεν όσο και της κυβέρνησης Τραμπ για την προώθηση εξαγωγών και τη διευκόλυνση χρηματοδότησης στοχεύουν στην αντιστροφή αυτής της τάσης.
Πιλοτικές εφαρμογές προηγμένων τεχνολογιών, με τη στήριξη του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ, ενδέχεται να αρχίσουν να αποδίδουν καρπούς. Ωστόσο, η χαλάρωση των κανονισμών εξαγωγών και η προώθηση συγκεκριμένων τεχνολογιών εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια, τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων και τους κινδύνους πυρηνικής διάδοσης. Οι προβλέψεις για εκρηκτική αύξηση της ενεργειακής ζήτησης λόγω της τεχνητής νοημοσύνης τροφοδοτούν την στροφή προς την πυρηνική ενέργεια, παρά τις προειδοποιήσεις για μια ενδεχόμενη «φούσκα» της ΤΝ που θα μπορούσε να σκάσει, συμπαρασύροντας την ευρύτερη οικονομία.
Παράλληλα, ο βομβαρδισμός πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν από τις ΗΠΑ τον Ιούνιο του 2025 επανέφερε τα πυρηνικά όπλα στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής, αναβιώνοντας έναν σχεδόν ξεχασμένο φόβο της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Ο βομβαρδισμός έθεσε τέλος στην ήδη αμφιλεγόμενη συμφωνία του Ιράν να μην αναπτύξει εμπλουτισμένο ουράνιο για πυρηνικά όπλα, ενώ υπάρχουν ήδη ενδείξεις αναζωπύρωσης τέτοιων προσπαθειών.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει προβεί σε αντικρουόμενες δηλώσεις, τις οποίες στη συνέχεια ανασκεύασε ο υπουργός Ενέργειας Κρις Ράιτ, σχετικά με την επανέναρξη πυρηνικών δοκιμών από τις ΗΠΑ. Η τελευταία φορά που οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν πυρηνικές δοκιμές ήταν το 1992. Ο τρόπος με τον οποίο όλα αυτά θα επηρεάσουν την ανανέωση της συνθήκης New START με τη Ρωσία —η οποία λήγει τον Φεβρουάριο— θα αποτελέσει ένα από τα βασικά πυρηνικά ζητήματα του 2026.
Αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών
Η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να περιορίσει την ευθύνη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, μειώνοντας το μέγεθος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης (FEMA) και μεταφέροντας το βάρος στις πολιτείες και τις τοπικές αρχές. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν απολυθεί ή τεθεί σε διαθεσιμότητα αρκετά στελέχη της FEMA, μεταξύ των οποίων και άτομα που υπέγραψαν επιστολή προς το Κογκρέσο καταγγέλλοντας τις περικοπές αυτές. Παράλληλα, η κυβέρνηση έχει επιχειρήσει να αναστείλει τις ομοσπονδιακές επιχορηγήσεις για την ετοιμότητα έναντι φυσικών καταστροφών και έχει απορρίψει αιτήματα για κήρυξη έκτακτης ανάγκης και για παροχή χρηματοδότησης σε ορισμένες περιοχές.
Οποιαδήποτε μεγάλη καταστροφή το 2026 θα λειτουργήσει ως καθοριστικό τεστ αντοχής για τις τοπικές αρχές, αφού ακόμη και η FEMA έχει δυσκολευτεί να διαχειριστεί καταστροφές της κλίμακας που αντιμετώπισαν πρόσφατα οι ΗΠΑ. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να πληγούν δυσανάλογα οι μικρές κοινότητες χωρίς την απαραίτητη ομοσπονδιακή βοήθεια. Η FEMA είχε μόλις πρόσφατα αρχίσει να δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη και την προετοιμασία, οι οποίες είναι ασύγκριτα λιγότερο δαπανηρές από την αντιμετώπιση των συνεπειών μετά την εκδήλωση μιας καταστροφής.
Διάστημα
Η Σελήνη παραμένει ιδιαίτερα δημοφιλής προορισμός τόσο για δημόσιες όσο και για ιδιωτικές διαστημικές αποστολές. Η αποστολή Artemis II της NASA αναμένεται να εκτοξευθεί το νωρίτερο τον Φεβρουάριο, μεταφέροντας τέσσερις αστροναύτες σε ένα δεκαήμερο ταξίδι γύρω από τη Σελήνη — την πρώτη επανδρωμένη σεληνιακή αποστολή των ΗΠΑ εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια. Το 2026 θα συνεχιστούν οι δοκιμαστικές πτήσεις του διαστημοπλοίου Starship της SpaceX, ενώ παράλληλα η Firefly Aerospace θα προχωρήσει στην ανάπτυξη σεληνιακού δορυφόρου για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος και στην παράδοση ωφέλιμων φορτίων στην αθέατη πλευρά της Σελήνης.
Παράλληλα, το φθινόπωρο του 2026 αναμένεται η εκτόξευση του διαστημικού τηλεσκοπίου Nancy Grace Roman της NASA, το οποίο θα χαρτογραφήσει το Σύμπαν αναζητώντας σκοτεινή ενέργεια και σκοτεινή ύλη, ενώ ταυτόχρονα θα ενισχύσει τις δυνατότητές του στην απεικόνιση εξωπλανητών.
Η Κίνα αναμένεται να εκτοξεύσει το Xuntian, ένα διαστημικό τηλεσκόπιο που θα κινείται σε τροχιά μαζί με τον κινεζικό διαστημικό σταθμό Tiangong. Το ινδικό διαστημόπλοιο Gaganyaan είναι πιθανό να πραγματοποιήσει μια μη επανδρωμένη δοκιμαστική αποστολή σε τροχιά το 2026. Η ιαπωνική αποστολή Martian Moons eXploration θα κατευθυνθεί προς τον Φόβο, έναν από τους δορυφόρους του Άρη, για τη συλλογή δειγμάτων.
Υγεία και ιατρική
Οι συντάκτες του Scientific American σημειώνουν ότι θα συνεχίσουν να παρακολουθούν την αντίδραση των ΗΠΑ σε υγειονομικές κρίσεις όταν απουσιάζουν κρίσιμα δεδομένα δημόσιας υγείας. Οι περικοπές και οι απολύσεις στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας δυσχεραίνουν ήδη την έγκαιρη ανίχνευση σοβαρών προβλημάτων — από επιδημίες τροφιμογενών ασθενειών και βαριές λοιμώξεις, έως θανάτους από υπερβολική δόση ναρκωτικών και απειλές βιοασφάλειας από το εξωτερικό.
Θα χάσουν οι ΗΠΑ το καθεστώς εξάλειψης της ιλαράς, αναρωτιούνται οι συντάκτες του Scientific American. Ο Καναδάς το έχασε στα τέλη του 2025 και είναι πιθανό να συνεχίσουμε να βλέπουμε εξάρσεις νέων και γνωστών ασθενειών, όπως ο COVID-19, ο κοκκύτης, η γρίπη των πτηνών και η εποχική γρίπη. Με τα ποσοστά εμβολιασμού να μειώνονται και την εμπιστοσύνη στους ειδικούς της δημόσιας υγείας να έχει κλονιστεί από τη σημερινή ηγεσία και τις βαθιές περικοπές στις υποδομές δημόσιας υγείας, ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβόλια και είχαν εξαλειφθεί εδώ και δεκαετίες ενδέχεται να επανεμφανιστούν δυναμικά.
Το 2026 θα μπορούσε επίσης να φέρει σημαντικές εξελίξεις σε νέες θεραπείες για αυτοάνοσα νοσήματα, μεταμοσχεύσεις και καρκίνο. Το Νόμπελ Ιατρικής του 2025 τίμησε τις προόδους στη θεραπεία με ρυθμιστικά Τ κύτταρα (Treg), και η πρώτη θεραπεία που βασίζεται σε Treg θα μπορούσε να εγκριθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ για καρκίνους του αίματος ήδη από φέτος. Παράλληλα, συνεχίζεται η πρόοδος στη θεραπεία CAR-T και σε άλλες ανοσοθεραπείες για τον καρκίνο, καθώς και στα εξατομικευμένα αντικαρκινικά εμβόλια.
Προστασία της φύσης
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση επιχειρεί να αλλάξει τον ορισμό της λέξης «βλάβη» στον Νόμο για τα Απειλούμενα Είδη, ώστε να αναφέρεται αποκλειστικά στα ίδια τα ζώα και όχι στους βιότοπούς τους. Αν αυτή η αλλαγή υιοθετηθεί, θα μπορούσε να διευκολύνει την υλοτομία, την εξόρυξη και την οικοδόμηση σε περιοχές όπου ζουν και εξαρτώνται απειλούμενα είδη. Ταυτόχρονα, η αμερικανική κυβέρνηση επιδιώκει την άρση της προστασίας των γκρίζων λύκων και την αποδυνάμωση τμημάτων του Νόμου για την Προστασία των Θαλάσσιων Θηλαστικών. Όπως επισημαίνουν οι συντάκτες του περιοδικού, από τότε που ψηφίστηκε ο νόμος αυτός, δεν έχει εξαφανιστεί κανένα θαλάσσιο θηλαστικό.
Τεχνητή νοημοσύνη και τεχνολογία
Θα είναι το 2026 το έτος που οι ΗΠΑ θα θεσπίσουν ολοκληρωμένη νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων; Οι τεχνολογικές εταιρείες έχουν μετατραπεί σε αποθήκες παγκόσμιων δεδομένων, είτε αυτά προέρχονται από φορητές συσκευές υγείας είτε από ηχογραφήσεις έξυπνων οικιακών συσκευών. Οι ρυθμίσεις σε επίπεδο πολιτειών δεν επαρκούν για τη διαχείριση των δικαιωμάτων των χρηστών — το αποσπασματικό νομικό πλαίσιο δημιουργεί σύγχυση και κενά.
Χρειαζόμαστε έναν νόμο που να θέτει σαφή όρια στη συλλογή, χρήση και κοινοποίηση δεδομένων, με ισχυρούς μηχανισμούς επιβολής, ικανούς να αντιμετωπίσουν ισχυρές εταιρείες που θα επιχειρήσουν να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους, τονίζουν οι συντάκτες του άρθρου. Ο νόμος αυτός πρέπει επίσης να εγγυάται στους πολίτες το δικαίωμα πρόσβασης, διόρθωσης και διαγραφής των δεδομένων τους.
Λογοκρισία και πνευματικά δικαιώματα
Το 2026 αναμένεται να συνεχιστούν οι προσπάθειες απαγόρευσης βιβλίων, σύμφωνα με τους συντάκτες του αμερικανικού επιστημονικού περιοδικού. Από το 2021, η PEN America- η οποία διατηρεί Δείκτη Απαγορεύσεων Σχολικών Βιβλίων- έχει καταγράψει πάνω από 22.000 απαγορεύσεις σε 45 πολιτείες, ενώ η αντιμετώπισή τους στηρίζεται κυρίως σε μεγάλους οργανισμούς και συμμαχίες που επιχειρούν να προσφέρουν «προληπτική προστασία απέναντι στις απαγορεύσεις βιβλίων» σε σχολεία και βιβλιοθήκες.
Την ίδια στιγμή που τα βιβλία λογοκρίνονται, συγγραφείς όλων των ειδών αντιμετωπίζουν μια υπαρξιακή απειλή από την τεχνητή νοημοσύνη. Τα συστήματα ΤΝ έχουν συχνά χρησιμοποιήσει υλικό που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα χωρίς αποζημίωση των δημιουργών — πρακτική που αμφισβητείται πλέον σε πολλές δικαστικές υποθέσεις. Επιπλέον, η χρήση της ΤΝ στη δημιουργία έργων τέχνης οδηγεί σε επανεξέταση των κοινωνικών ορισμών για το τι σημαίνει να είναι κανείς καλλιτέχνης ή δημιουργός.
Σε έκθεση του 2025 με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη και το Επάγγελμα του Συγγραφέα», το πρακτορείο Gotham Ghostwriters αναφέρει ότι το 61% των συγγραφέων που συμμετείχαν στην έρευνα, δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, αλλά μόνο το 7% έχει δημοσιεύσει κείμενο που έχει παραχθεί με αυτά. Τα ποσοστά αυτά ενδέχεται να αλλάξουν δραματικά, καθώς η τεχνολογία αυτή εξαπλώνεται στην εκπαίδευση, την έρευνα και τα καθημερινά εργαλεία εργασίας.
ΠΗΓΗ: ΕΡΤ