Για δεκαετίες, η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική πληρωμών εξαρτάται από δύο αμερικανικούς παρόχους – Visa και Mastercard – με συνέπειες σε κόστος, ανταγωνιστικότητα και στρατηγική αυτονομία. Σχεδόν τα δύο τρίτα των συναλλαγών με κάρτα περνούν μέσα από τα δίκτυά τους, ενώ οι προμήθειες κοστίζουν δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε επιχειρήσεις και καταναλωτές.
Η εμπειρία της Ρωσίας με τον αποκλεισμό από το SWIFT και η αυξανόμενη χρήση του χρηματοοικονομικού συστήματος ως εργαλείου γεωπολιτικής πίεσης οδήγησαν τις Βρυξέλλες σε ένα σαφές συμπέρασμα: η Ευρώπη χρειάζεται στρατηγική αυτονομία στις πληρωμές.
Από την ΕΚΤ έως τις εθνικές κυβερνήσεις, ξεδιπλώνεται ένα νέο οικοσύστημα πληρωμών – TIPS, EPI/Wero, EuroPA, Ψηφιακό ευρώ – που δεν αφορά μόνο την ασφάλεια, αλλά και την καθημερινότητα: το κόστος, την ταχύτητα και τη θέση χωρών όπως η Ελλάδα στον νέο χάρτη της οικονομίας.
Η εικόνα είναι σαφής: οι επιχειρήσεις πληρώνουν ακριβά, οι καταναλωτές εξαρτώνται από λίγους παρόχους, και η Ευρώπη μένει εκτεθειμένη σε γεωπολιτικούς κινδύνους.
2. Τα νέα «rails» που χτίζει η Ευρώπη
2.1 TIPS – ταχύτητα δευτερολέπτων
Το TARGET Instant Payment Settlement (TIPS) επιτρέπει διακανονισμό πληρωμών σε δευτερόλεπτα, 24/7. Ήδη λειτουργεί στο ευρώ και επεκτείνεται σε άλλες νομισματικές ζώνες. Σε συνεργασία με το BIS Project Nexus, μπορεί να συνδέσει διαφορετικά εθνικά συστήματα και να καταστήσει τις διασυνοριακές πληρωμές τόσο εύκολες όσο και οι εγχώριες.
2.2 EPI / Wero – το ευρωπαϊκό «wallet»
Το European Payments Initiative στοχεύει στη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού πορτοφολιού. Με την απορρόφηση του iDEAL (Ολλανδία) και του Payconiq (Βέλγιο), αποκτά πραγματική βάση χρηστών. Το Wero θα καλύπτει P2P, e-commerce και POS συναλλαγές. Πρώτη υιοθέτηση σε Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία το 2025.
2.3 EuroPA – με ελληνική υπογραφή
Η πιο άμεση σύνδεση με την Ελλάδα. Το EuroPA ξεκίνησε ως συμμαχία Ιταλίας–Ισπανίας–Πορτογαλίας και επεκτάθηκε το 2025 με τη συμμετοχή της ΔΙΑΣ/IRIS. Στόχος: διασυνοριακές mobile πληρωμές στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Η Ελλάδα αποκτά ρόλο gateway για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με δυνατότητα να φιλοξενήσει κόμβους εκκαθάρισης πληρωμών (clearing), κανονιστικής συνέπειας (compliance) και καινοτομίας innovation.
2.4 Ψηφιακό ευρώ – το μεγάλο στοίχημα
Το ψηφιακό ευρώ (CBDC) βρίσκεται σε φάση προετοιμασίας. Στόχος: πιλοτική εφαρμογή έως το 2026.
- Θα επιτρέπει offline συναλλαγές
- Θα υποστηρίζει προγραμματιζόμενες πληρωμές
- Θα ενισχύσει την ανεξαρτησία της ΕΕ από εξωτερικούς παρόχους
3. Η ελληνική διάσταση – Κέρδη και προκλήσεις
Οφέλη για την Ελλάδα
- Μείωση κόστους για ΜμΕ: μείωση προμηθειών κατά 0,3% σημαίνει εξοικονόμηση ~€200 εκατ. ετησίως
- Τουρισμός: με έσοδα €20 δισ. (2024), χαμηλότερες χρεώσεις φέρνουν +€60 εκατ. στον κλάδο
- Ρευστότητα ΜμΕ: οι διασυνοριακές πληρωμές σε λιγότερες από 24 ώρες απελευθερώνουν έως 1 δισ. σε κεφάλαιο κίνησης
- Γεωπολιτική θέση: μέσω του EuroPA, η Ελλάδα μπορεί να γίνει hub πληρωμών στα Βαλκάνια
Συμπέρασμα
Η μάχη για τις πληρωμές δεν είναι τεχνολογικό debate· είναι μάχη για την οικονομική κυριαρχία της Ευρώπης. Οι νέες “πλατφόρμες” πληρωμών υπόσχονται χαμηλότερο κόστος, μεγαλύτερη ασφάλεια και γεωπολιτική θωράκιση.
Για την Ελλάδα, η συμμετοχή μέσω της ΔΙΑΣ/IRIS στο EuroPA και η πιθανή γρήγορη υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ είναι μια στρατηγική ευκαιρία. Μπορεί να μετατρέψει τη χώρα από περιφερειακό χρήστη σε περιφερειακό κόμβο πληρωμών.
Η επιλογή είναι στρατηγική: θα επενδύσουμε σε υποδομές, θεσμική ετοιμότητα και διεθνή συνεργασία – ή θα παραμείνουμε εξαρτημένοι από εξωτερικούς παρόχους σε μια εποχή που η κυριαρχία χτίζεται με bits και bytes.
Πηγές: ECB (2025), Τράπεζα της Ελλάδος (2023), Statista (2024), Eurostat, ΔΙΑΣ/IRIS, BIS Project Nexus, European Payments Initiative
* Ο Nicholas Havoutis διαθέτει πολυετή εμπειρία στην ηγεσία στρατηγικών χρηματοοικονομικών μονάδων, έχοντας διατελέσει στέλεχος της JPMorgan (Νέα Υόρκη), της Chase Manhattan Bank (Λονδίνο) και της Eurobank (Αθήνα). Παράλληλα, έχει σημαντική παρουσία στον χώρο των ΜΜΕ. Σήμερα, ως επικεφαλής της SoZone Limited, συμβουλεύει επιχειρήσεις και επενδυτές σε διεθνή ανάπτυξη, οργανική βελτιστοποίηση και στρατηγικές συγχωνεύσεων και εξαγορών.