Με αφορμή την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί πριν λίγο καιρό, ένας αμερικανός αναλυτής και πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου, ο Μάικλ Ρούμπιν, είχε αναφέρει πως η ΕΕ και η ΗΠΑ θα έπρεπε να επιβάλλουν κυρώσεις στις τουρκικές αερογραμμές, τις γνωστές μας Turkish Airlines.
O λόγος είναι συμβολικός και ουσιαστικός. Οι Τουρκικές Αερογραμμές είναι υποστηρικτική της διπλωματίας της Τουρκίας και εργαλείο για την ανάπτυξη του τουρισμού και των εξαγωγών της. Επίσης, έχει μετατραπεί σταδιακά σ’ ένα από τους μεγαλύτερους αερομεταφορείς στον κόσμο την τελευταία 15ετία και ένα πετυχημένο σύμβολο της Τουρκίας προς τον υπόλοιπο κόσμο.Όμως, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί ωχριά μπροστά στην ενέργεια της γείτονος με την έξοδο του ερευνητικού πλοίου Oruc Reis και τα ποντισμένα καλώδια συνοδεία πολεμικών πλοίων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης δήλωσε χθες πως η Ελλάδα δεν θα αφήσει αναπάντητη καμία πρόκληση.
Αν υπάρχει ένας τομέας στον οποίο η Τουρκία αιμορραγεί όπως άλλωστε μπορεί να διαπιστώσει κάποιος, κοιτάζοντας την υποτίμηση της τουρκικής λίρας και την μεγάλη άνοδο των αποδόσεων των ομολόγων σε δολάρια, αυτός είναι η οικονομία. Η μακροχρόνια ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας διατήρησε τον Ερντογάν στην εξουσία και χρηματοδότησε την οικοδόμηση και εξαγωγή του παν-ισλαμικού, νέο-οθωμανικού μοντέλου σε άλλες χώρες με στόχο την ηγεμονία της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή και στο σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο. Φυσικά, ο Ερντογάν δεν ακολούθησε τη συμβουλή του μέντορά του, πρώην ΥΠΕΞ, Αχμέτ Νταβούτογλου που θεωρείται ο θεωρητικός του νέο-Οθωμανισμού. Στο βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος» το 2011, ο Νταβούτογλου μίλησε περι «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες», πράγμα που ο πρόεδρος Ερντογάν δεν δείχνει να ασπάζεται.
Από την στιγμή που δεν τίθεται θέμα στρατιωτικής απάντησης εκ μέρους της Ελλάδος με βάση τα τωρινά δεδομένα, η απάντηση στη τουρκική πρόκληση θα πρέπει να είναι οικονομική ώστε να πονέσει εκεί που η γείτονα είναι πιο εκτεθειμένη. Φυσικά, αυτό προϋποθέτει την συνεργασία των εταίρων μας στην ΕΕ και δεν θα είναι εύκολη άσκηση καθώς υπάρχουν αντικρουόμενα οικονομικά συμφέροντα και 3 εκατ. και πλέον πρόσφυγες και μετανάστες στη Τουρκία που θέλουν να έλθουν στην ΕΕ.
Υπό αυτή την έννοια, οι στοχευμένες οικονομικές κυρώσεις και όχι οι γενικευμένες είναι πιο ρεαλιστικές. Υπό αυτή την σκοπιά, οι κυρώσεις εναντίον των Τουρκικών Αερογραμμών έχουν νόημα. Η εταιρεία και η κυβέρνηση του κόμματος (ΑΚΡ) του Ερντογάν έχουν στενές σχέσεις. Τα συμφέροντα του κράτους και της εταιρείας έχουν ευθυγραμμισθεί. Ο τουρκικός αερομεταφορέας, στο ΔΣ του οποίου υπάρχει εκπρόσωπος του κράτους με βέτο για στρατηγικές αποφάσεις και μετοχική δομή που διασφαλίζει την κρατική παρουσία, θεωρείται στρατηγικό εργαλείο.
Στην πιο αθώα έκφανσή της, η Turkish Airlines χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη του τουρισμού με την στήριξη να παίρνει διάφορες μορφές, π.χ. επιχορήγηση θέσεων, εξαγορές τουρ οπερέιτορς κ.τ.λ. και την στήριξη των εθνικών εξαγωγών. Όμως, η εταιρεία χρησιμοποιείται επίσης για την προώθηση των διπλωματικών σχεδίων της Άγκυρας. Δεν είναι τυχαίο ότι η επέκταση του δικτύου των τουρκικών αερογραμμών στην Αφρική συνέπεσε με το άνοιγμα νέων πρεσβειών και την εντονότερη παρουσία τουρκικών επιχειρήσεων σ’ αυτές. Οι τουρκικές αερογραμμές είναι η εικόνα της Τουρκίας που η κυβέρνηση θέλει να προβάλει στο εξωτερικό.
Τοπικοί ανταγωνιστές της, όπως η Emirates Airlines και η Qatar Airlines, θα έβλεπαν με καλό μάτι την επιβολή κυρώσεων λόγω της σχέσης της με την τουρκική κυβέρνηση. Το ίδιο ισχύει για τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες σε περίπτωση που επιβάλλετο απαγόρευση ή σημαντικός περιορισμός πτήσεων σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια. Από την άλλη πλευρά, κάτι τέτοιο δεν θα άρεσε σε κατασκευαστικές εταιρείες όπως η Boeing και η Airbus, που έχουν πάρει παραγγελίες για νέα αεροσκάφη από την Turkish Airlines.
Αν οι στοχευμένες οικονομικές κυρώσεις είναι το ζητούμενο με περιθώρια κλιμάκωσης, οι τουρκικές αερογραμμές θα πρέπει να είναι ισχυρός υποψήφιος για ένταξη μετά τη παραβατική συμπεριφορά της στην Ανατολική Μεσόγειο.