Χρόνια Πολλά.
O James Carville, ο στρατηγικός σύμβουλος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την εκλογή του κυβερνήτη της πολιτείας του Arkansas, του Μπιλ Κλίντον, στη προεδρία των ΗΠΑ το 1992, είχε δηλώσει πριν από πολύ καιρό. «Σκεφτόμουν ότι αν υπήρχε μετενσάρκωση θα ήθελα να επιστρέψω ως πρόεδρος ή Πάπας ή εξαιρετικός παίκτης του μπέιζμπολ. Όμως, τώρα θα ήθελα να επιστρέψω ως η αγορά ομολόγων. Γιατί μπορείς να εκφοβίσεις τον καθένα,» είχε δηλώσει. O κ. Carville μιλούσε την εποχή που δεν υπήρχε η ποσοτική χαλάρωση (QE).
Όμως, η αγορά ομολόγων δεν εκφοβίζει κανένα σήμερα. Δεν υπάρχουν τιμωροί (vigilantes) για τις υπερβολές. Οι κυβερνήσεις εμφανίζουν τεράστια κρατικά ελλείμματα, τα χρέη αυξάνονται αλλά τα ομόλογα δεν συγκινούνται. Πρόεδροι χωρών και κυβερνήσεις απολύουν τους διοικητές των κεντρικών τραπεζών τους επειδή δεν μείωσαν τα βασικά επιτόκια και σχεδόν κανείς δεν συγκινείται. Γιατί να ανησυχείς όταν υπάρχει το μαγικό QE και οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες «σκουπίζουν» την προσφορά κρατικών και εταιρικών ομολόγων;
Οι αγορές έχουν χάσει πλέον την δυνατότητα να αυτορυθμίζονται και να διορθώνουν. Το κρατικό χρέος, ο πυλώνας του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος, χαρακτηρίζεται από τεράστιες στρεβλώσεις τιμών. Το χρήμα είναι δωρεάν για όσους είναι αξιόχρεοι γιατί οι επενδυτές που τους δανείζουν είναι πρόθυμοι να λάβουν πίσω λιγότερα απ’ όσα έχουν δώσει. Κι αυτό γιατί έχουν πολύ χρήμα που τους δίνουν οι κεντρικές τράπεζες αγοράζοντας κινητές αξίες στη προσπάθειά τους να τονώσουν τις οικονομίες και να αναζωπυρώσουν τον πληθωρισμό.
Όμως, το χρήμα δεν είναι διαθέσιμο σε όσους δεν έχουν χρήματα και δεν είναι αξιόχρεοι. Αυτό δημιουργεί προβλήματα, π.χ. πολιτικά, που θα γίνουν πιο ορατά στο μέλλον καθώς το χάσμα που χωρίζει τους πλούσιους από τους υπόλοιπους θα βαθαίνει.
Αναμφίβολα, το QE έχει αλλάξει την λειτουργία των αγορών παγκοσμίως. Οι παλιοί vigilantes των αγορών ομολόγων συνήθιζαν να τιμωρούν τις σπάταλες κυβερνήσεις, ανεβάζοντας το κόστος δανεισμού των χωρών τους. Την σημερινή εποχή, τέτοιοι τιμωροί δεν υπάρχουν. Το QE έχει αλλάξει τους κανόνες του παιγνιδιού στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα και τον καπιταλισμό γενικότερα.
Η εξάλειψη των τιμωρών στην αγορά ομολόγων έχει επίσης αφαιρέσει ένα μεγάλο ρίσκο από τα χρηματιστήρια, δηλ. την αύξηση των επιτοκίων, και ανοίξει τις δημοσιονομικές κερκόπορτες, υποβοηθώντας την χρηματοδότηση των μεγάλων κρατικών δαπανών με πολύ χαμηλό κόστος. Μήπως όμως οι παλαιοί τιμωροί έχουν δώσει την θέση τους στους εκφοβιστές των κεντρικών τραπεζών που πιέζουν για χαμηλά επιτόκια για να κερδίζουν, απειλώντας το σύστημα με κατάρρευση σε διαφορετική περίπτωση;
Πού θα βγάλει αυτό το σκηνικό είναι ένα ερωτηματικό που δεν αναμένεται να απαντηθεί ούτε το 2021. Όσο όμως περισσότερο ένα σύστημα «φορτώνεται» με υπερβολές, τόσο μεγαλύτερο πάταγο θα κάνει όταν σκάσει.