Πριν από 9-10 χρόνια, ο Γερμανός οικονομολόγος Daniel Gros, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS), έγραψε κάτι απλό. Αν το εξωτερικό χρέος έχει μεγαλύτερη σημασία από το δημόσιο χρέος, η μεταβλητή-κλειδί που πρέπει να προσαρμοσθεί είναι το εξωτερικό έλλειμμα και όχι τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα.
Για να δικαιολογήσει τη θέση του, ο κ. Gros επικαλείτο τα ασφάλιστρα κινδύνου (premia) των βελγικών ομολόγων που είχαν παραμείνει χαμηλά, παρότι το δημόσιο χρέος ξεπερνούσε το 100% του ΑΕΠ και η χώρα δεν είχε κυβέρνηση για ένα χρόνο και πλέον.
Προς επίρρωση του επιχειρήματός του, ο ίδιος είχε επίσης αναφερθεί στην Ιαπωνία, που έχει πολύ υψηλό δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ αλλά και μεγάλο πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ήταν η περίοδος που η γειτονική μας Ιταλία ήταν χωρίς κυβέρνηση, αλλά τα premia συρρικνώνονταν γιατί τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώνονταν, περιορίζοντας την ανάγκη εξωτερικού δανεισμού. Όταν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών μετατρεπόταν σε πλεονασματικό από ελλειμματικό, η πίεση από τις χρηματαγορές υποχωρούσε και περιφερειακές χώρες στην ευρωζώνη όπως η Ελλάδα μπορούσαν να ανακτήσουν τη δημοσιονομική κυριαρχία τους. Στην περίπτωση της χώρας μας, το σύνολο σχεδόν του δημόσιου χρέους είναι και εξωτερικό χρέος καθώς βρίσκεται στα χέρια μη κατοίκων. Το μεγαλύτερο μάλιστα κομμάτι βρίσκεται στα χέρια των εταίρων μας στην ευρωζώνη.
Τα θυμηθήκαμε όλα αυτά, διαβάζοντας τα στοιχεία για την πορεία του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδος το διάστημα Ιανουαρίου-Νοεμβρίου του 2021. Το ισοζύγιο ήταν ελλειμματικό και ανήλθε σε 8,9 δισ. ευρώ, μειωμένο κατά 1,4 δισ. σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα το 2020. Η μεγάλη αύξηση των εισπράξεων από το τουριστικό συνάλλαγμα και η σημαντική αύξηση των εξαγωγών αγαθών κατά 36% εξηγούν τη βελτίωση αλλά, από την άλλη πλευρά, οι εισαγωγές αυξήθηκαν επίσης με τον ίδιο ρυθμό.
Η αλήθεια είναι πως το εξωτερικό ισοζύγιο δεν τυγχάνει της προσοχής που θα έπρεπε. Το ίδιο γινόταν το 2007 και το 2008, που το έλλειμμα ξεπέρασε το 10% του ΑΕΠ κατά πολύ αλλά δεν ενοχλούσε, γιατί ήταν εκφρασμένο σε ευρώ, δηλ. στο τοπικό νόμισμα, όπως έλεγαν. Όταν φυσικά ξέσπασε η οικονομική κρίση, το πρόβλημα ήλθε στην επιφάνεια ως δίδυμα ελλείμματα μαζί με εκείνο του κρατικού προϋπολογισμού και συνοδεύθηκε από έκρηξη του κόστους δανεισμού και το ξεχείλωμα των διαφορικών επιτοκίων (spreads) έναντι της Γερμανίας κι άλλων χωρών.
Αν το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διαμορφωθεί κοντά στα 10 δισ. ευρώ ή 5% του ΑΕΠ το 2021, οι περισσότεροι ίσως το αγνοήσουν. Όσοι όμως συμφωνούν με τον Daniel Gros θα το έχουν στο νου τους όταν τιμολογούν το ελληνικό χρέος.
Οι εποχές αλλάζουν αλλά κάποια πράγματα μένουν τα ίδια.