Τη δεκαετία του 1980, ο Ed Yardeni, επικεφαλής της επενδυτικής στρατηγικής στην Oak Associates παλαιότερα, χρησιμοποίησε τον όρο «οι εκδικητές των αγορών» (vigilantes) για να περιγράψει τη στάση-διαμαρτυρία των επενδυτών απέναντι στην επεκτατική οικονομική πολιτική των αρχών, που οδηγούσε σε πληθωρισμό.
Ο Yardeni αναφερόταν στις μαζικές πωλήσεις ομολόγων καθώς οι εκδικητές απαιτούσαν υψηλότερη αποζημίωση υπό τη μορφή μεγαλύτερης απόδοσης. Κάτι το αντίστοιχο συμβαίνει σήμερα, με τον πληθωρισμό σε ΗΠΑ και Ευρώπη να καταγράφει πολυετή υψηλά και τις αποδόσεις των ομολόγων να έχουν ανέβει κατακόρυφα τους τελευταίους μήνες.
Αυτοί οι άνθρωποι στέλνουν σήμα εδώ και καιρό ότι έχει χαθεί ο έλεγχος της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής. Στη δική μας περίπτωση, η απόδοση των 10ετών κρατικών ομολόγων έχει σκαρφαλώσει στο 3,5%-3,6% περίπου και γνώστες των αγορών προειδοποιούν ότι ενδεχόμενη άνοδος στο 4,5% και υψηλότερα θα ανεγείρει θέματα βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους.
Σε άλλες χώρες, όπως στις ΗΠΑ, αρκετοί σχολιαστές θεωρούν ότι οι επενδυτές ανέβαζαν τις αποδόσεις καθώς ήταν σε πορεία σύγκρουσης με την κυβέρνηση που ήθελε να αυξήσει σημαντικά τις κρατικές δαπάνες για τις υποδομές, την εκπαίδευση και άλλα προγράμματα. Στην Ελλάδα, που έχει πολύ υψηλότερο δημόσιο χρέος προς το ΑΕΠ, δεν θυμόμαστε κάποιον που να έχει συνδέσει την κατακόρυφη άνοδο των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων με τα μεγάλα ελλείμματα και τις υψηλές δαπάνες.
Η άνοδος των επιτοκίων βοηθά μεν τα αποτελέσματα των τραπεζών, αλλά έχει αρνητικές συνέπειες στο κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων και του κράτους. Όπως μάλιστα αποδεικνύεται στην πράξη, έχει επίσης αρνητική επιρροή στις μετοχές. Σε μερικούς φέρνει στο νου τη δεκαετία του 1990, που ο τότε πρόεδρος της Fed, Alan Greenspan, επικαλείτο το λεγόμενο Fed Model στις εμφανίσεις του στο Κογκρέσο.
Το ανωτέρω μοντέλο συνδέει τις αποδόσεις των ομολόγων με τους πολλαπλασιαστές κερδών, όπως το P/E, των μετοχών. Όσο χαμηλότερη είναι η απόδοση του ομολόγου τόσο υψηλότερος είναι ο πολλαπλασιαστής που δικαιολογείται όταν αγοράζεις μετοχές και το αντίστροφο.
Αυτή η σχέση ήταν αρκετά ισχυρή τη δεκαετία του 1990 αλλά πολύ λιγότερο αυτή τη δεκαετία. Όμως, υπάρχουν σημάδια πως αυτό αλλάζει. Τους τελευταίους μήνες, η άνοδος του πληθωρισμού και η εδραίωση της πεποίθησης ότι η Fed, η ΕΚΤ και άλλες κεντρικές τράπεζες θα αυξήσουν τα επιτόκια παρέμβασης και θα τερματίσουν τις αγορές χρεογράφων έχουν αλλάξει τη σημασία κάποιων πραγμάτων.
Ένα από αυτά είναι οι αποτιμήσεις των μετοχών. Αρκετοί φώναζαν για φούσκα λόγω ακριβών αποτιμήσεων τα τελευταία χρόνια και προειδοποιούσαν για μεγάλη πτώση των μετοχών, σε περίπτωση ανόδου των αποδόσεων των ομολόγων, αλλά οι χρηματιστηριακές αγορές τούς αγνοούσαν. Αυτό δείχνει να αλλάζει. Οι αποτιμήσεις και οι τιμές υποχωρούν καθώς οι αποδόσεις των ομολόγων ανεβαίνουν.
Οι εκδικητές της αγοράς ομολόγων επιστρέφουν και μαζί τους το Fed Model και η σημασία των αποτιμήσεων. Τουλάχιστον για τώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι η κατρακύλα των χρηματιστηρίων συνδέεται με την υποτίμηση των αποτιμήσεων (P/E). Ακόμη και όταν τα προσδοκώμενα κέρδη των επιχειρήσεων δεν έχουν αλλάξει.