Το κύκλωμα μαστροπείας που εξέδιδε νεαρές φτωχές γυναίκες από τη Μολδαβία ξέπλυνε τα μετρητά από τους οίκους ανοχής σε ανθοπωλείο. Άλλοι με «μαύρο» χρήμα από παράνομες δραστηριότητες, π.χ. λαθρεμπόριο καυσίμων, ναρκωτικά και άλλα, προτιμούν καφετέριες, φούρνους κ.λπ. σε δημοφιλείς πιάτσες. Αυτό εξηγεί πώς μπορεί να συνυπάρχουν αρκετά ίδια μαγαζιά, π.χ. καφετέριες, σε μικρή απόσταση, αφού λογικά δεν βγαίνουν. Άλλοι με πολλά μετρητά από «φακελάκια», φροντιστήρια κ.λπ. προτιμούν τις αγορές ακινήτων. «Ξέρεις πόσο μαύρο χρήμα κυκλοφορεί;» μας έλεγε χθες γελώντας μεσίτης ακινήτων. Στο ερώτημα, ποιοι είναι πελάτες του, ο ίδιος απάντησε: «Ξένοι αλλά και Έλληνες όπως γιατροί που έχουν ρευστό».
Από την άλλη πλευρά, αν κάποιος Έλληνας επισκεφθεί Σκανδιναβικές χώρες και επιχειρήσει να πληρώσει με μετρητά σε εστιατόρια, ξενοδοχεία κ.λπ. θα διαπιστώσει πως δεν είναι καθόλου εύκολο. Τα μετρητά τείνουν να εξαφανισθούν, με την πανδημία να επιταχύνει την τάση, μετατοπίζοντας πολλές πληρωμές από τον φυσικό κόσμο στο διαδίκτυο. Αν επισκεφθεί κάποιος την Κίνα θα διαπιστώσει ότι το φυσικό χρήμα έχει καταστεί παρωχημένο από την παρουσία των WeChatPay και του Alipay. Τα τραπεζογραμμάτια της κεντρικής τράπεζας αντιπροσωπεύουν μόλις το 4% των χρημάτων.
Από την άλλη πλευρά, αν ένας ξένος τουρίστας έλθει στην Αθήνα και χρειαστεί να πάρει ταξί, θα διαπιστώσει ότι χρειάζεται να έχει πάνω του μετρητά. Κι αυτό γιατί τα ταξί δεν υποχρεούνται να έχουν τερματικά POS. Κατά τα άλλα, η Ελλάδα είναι μια χώρα της οποίας η οικονομία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον τουρισμό. Τα ταξί είναι μια από τις δεκάδες υπηρεσίες που το ελληνικό κράτος -το οποίο υποτίθεται νοιάζεται για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής- εξαιρεί από την υποχρεωτική εγκατάσταση των POS. Ο πραγματικός λόγος δεν είναι άλλος από το πολιτικό κόστος. Οι ταξιτζήδες έχουν χιλιάδες ψήφους και μπορούν να επηρεάσουν περισσότερους.
Φυσικά, τα μετρητά και οι ήπιες ποινές για φοροδιαφυγή εξηγούν σε σημαντικό βαθμό γιατί η παραοικονομία ανθεί στην Ελλάδα. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δεν μπορούν να γίνουν περίεργα πράγματα με το ηλεκτρονικό χρήμα. «Ο Πάτσης δεν πήρε το δάνειο των 4 εκατ. ευρώ από την Tράπεζας Πειραιώς το 2010 για να αγοράσει κόκκινα δάνεια της ιδίας σε μετρητά. Ηλεκτρονικά έγιναν όλα. Δεν είναι λοιπόν μόνο τα μετρητά που τροφοδοτούν την παραοικονομία», μας ανέφερε προχθές αναγνώστης από την αγορά.
Όμως, η εποχή των μετρητών θα φθάσει στο τέλος της σε κάποιο σημείο. Ακόμη κι αν καθυστερήσει λίγα χρόνια παραπάνω στην Ελλάδα. Τα ψηφιακά πορτοφόλια πολλαπλασιάζονται, η εφαρμογή «αγοράστε τώρα, πληρώστε αργότερα (buy now, pay later)» για συναλλαγές χαμηλής αξίας κερδίζει συνεχώς έδαφος. Όμως, σε λίγο καιρό, κάθε μια από τις έξυπνες συσκευές που θα είναι συνδεδεμένες στο διαδίκτυο των πάντων (Internet of Things) θα κάνει τις δικές της αγορές, χρησιμοποιώντας ψηφιακά μετρητά που θα έχει εκδώσει η ΕΚΤ ή η Fed.
To 2003, τo 35% των εγχώριων συναλλαγών στην ευρωζώνη κατά μέσο όρο γίνονταν με μετρητά έναντι 20% το 2019 και ακόμη χαμηλότερο ποσοστό τώρα. Φυσικά, στην Ελλάδα, η χρήση των μετρητών πέφτει μεν αλλά παραμένει σε υψηλά επίπεδα καθώς εκτιμάται πως θα παραμείνει πάνω από το 50% των εγχώριων συναλλαγών το 2022.
Όμως, ακόμη κι εδώ, η χρήση των μετρητών και κατ’ επέκταση του «μαύρου» χρήματος βαδίζει προς το τέλος της. Πριν ακόμη φτάσουμε στο 2030, τα μετρητά σε φυσική μορφή θα είναι ό,τι είναι σήμερα στη Σκανδιναβία. Είδος προς εξαφάνιση. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για κλάδους και επαγγέλματα που βασίζονται στα μετρητά. Και δεν είναι σε μια μικρή γεωγραφική περιοχή, όπως η ιταλική συνοικία στη Βοστώνη για να επιβάλλουν τα μετρητά.