Πόσο αντιπροσωπευτικό της μεταβολής των τιμών αγαθών που αγοράζουν διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού είναι το νούμερο για τον πληθωρισμό που ανακοινώνεται κάθε μήνα; Η απάντηση είναι πως ο πληθωρισμός, όπως μετράται από τον εθνικό ή τον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή, δεν είναι αντιπροσωπευτικός του πληθωρισμού που βιώνουν νοικοκυριά σε διαφορετικά εισοδηματικά κλιμάκια.
Συνήθως, άλλος είναι ο πληθωρισμός των ανθρώπων με χαμηλά πραγματικά (πρέπει να τονίζεται στην Ελλάδα) εισοδήματα και άλλος εκείνων με μεσαία ή υψηλά εισοδήματα. Ο πληθωρισμός που ανακοινώνεται είναι αντιπροσωπευτικός της μεταβολής της τιμής των αγαθών που καταναλώνει το μέσο νοικοκυριό.
Είναι ασφαλώς καλοδεχούμενη εξέλιξη η αποκλιμάκωσή του μετά από μια παρατεταμένη περίοδο ανόδου, όπως αυτή που βιώσαμε τον τελευταίο χρόνο στην Ελλάδα και κάπου ενάμιση χρόνο στην ευρωζώνη. Όμως, δεν σημαίνει πως τον βιώνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Υπενθυμίζουμε ότι για δεύτερο συνεχόμενο μήνα τον Νοέμβριο, ο εναρμονισμένος πληθωρισμός υποχώρησε στη χώρα μας και διαμορφώθηκε σε 9% από 9,5% τον Οκτώβριο και 12,1% τον Σεπτέμβριο σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση της Κομισιόν. Ο αντίστοιχος πληθωρισμός στην ευρωζώνη με βάση τον εναρμονισμένο δείκτη καταναλωτή μειώθηκε σε 10% από 10,6% τον Οκτώβριο σε ετήσια βάση. Αν μάλιστα οι εκτιμήσεις των περισσότερων ειδικών αποδειχθούν σωστές θα δούμε πιθανόν περαιτέρω υποχώρηση τους επόμενους μήνες σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ. Μια τέτοια εξέλιξη ίσως πείσει την ΕΚΤ και την Fed να σταματήσουν τις αυξήσεις επιτοκίων σε κάποιο σημείο.
Για να υπολογίσουν τον πληθωρισμό των νοικοκυριών που δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα και εκείνα με υψηλά εισοδήματα, οι οικονομολόγοι του ινστιτούτου Bruegel χρησιμοποίησαν τις εθνικές έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών. Κι αυτό γιατί οι συγκεκριμένες έρευνες περιλαμβάνουν αρκετές πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά των νοικοκυριών, όπως εισόδημα, επίπεδο εκπαίδευσης, αριθμός παιδιών, ηλικία, επιτρέποντας τον υπολογισμό του «καλαθιού της νοικοκυράς» για διαφορετικά εισοδηματικά κλιμάκια.
Είναι γνωστό ότι οι πιο πλούσιοι ξοδεύουν περισσότερα λεφτά σε ακριβά αγαθά, π.χ. αυτοκίνητα, και επομένως οι μεταβολές τιμών στα τελευταία έχει μεγαλύτερη επίπτωση στον πληθωρισμό τους σε σύγκριση με τα φτωχότερα νοικοκυριά. Κάτι το αντίστοιχο μπορεί κάποιος να πεί για τα φτωχά νοικοκυριά που δαπανούν περισσότερα λεφτά σε αναγκαία προϊόντα, π.χ. τρόφιμα.
Ειδικά για την Ελλάδα, το Bruegel υπολόγισε ότι ο πληθωρισμός των χαμηλότερων εισοδημάτων είναι μεγαλύτερος από τον εναρμονισμένο πληθωρισμό. Ο τελευταίος είναι μεγαλύτερος από τον υπολογισθέντα πληθωρισμό των υψηλών εισοδηματικών στρωμάτων. Έτσι, η διαφορά πληθωρισμού μεταξύ των χαμηλότερων και υψηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων, αυτό που ορίζει ως ανισότητα πληθωρισμού, ανέβαινε από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022 αλλά υποχωρούσε από τις αρχές του 2022 μέχρι και τον Μάιο. Οι κατηγορίες των αγαθών που συνεισέφεραν στη διεύρυνση της ανισότητας του πληθωρισμού ήταν πρωτίστως τα καύσιμα, το ρεύμα και το νερό και ακολουθούσαν τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά. Στον αντίποδα, ήταν οι μεταφορές.
Πριν όμως σπεύσουμε να υιοθετήσουμε το συμπέρασμα του Bruegel, καλό είναι να θυμόμαστε ότι στην Ελλάδα, το δηλωθέν εισόδημα διαφέρει πολλές φορές από το πραγματικό εισόδημα λόγω φοροδιαφυγής και επομένως κάποια επιφυλακτικότητα δικαιολογείται.