Ευτυχισμένο το 2023, με υγεία.
Το παρελθόν μπορεί να φανεί χρήσιμο αρκετές φορές στη χάραξη της σωστής οικονομικής πολιτικής. Ακόμη κι αν δεν υπάρχει κάποια περίοδος στο παρελθόν που να προσομοιάζει με αυτή που ζούμε σήμερα.
Ας ξεκινήσουμε από την Ελλάδα. Οι διεθνείς οργανισμοί εκτιμούν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιβραδυνθεί σημαντικά το 2023, αλλά θα είναι αρκετά υψηλότερος από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Οι περισσότεροι βλέπουν την ελληνική οικονομία να αναπτύσσεται με ρυθμό μεταξύ 1% και 2% το Νέο Έτος έναντι στασιμότητας ή ήπιας ύφεσης στην ευρωζώνη. Όμως, τα προηγούμενα χρόνια μάς έδειξαν ότι τέτοιες προβλέψεις είναι ριψοκίνδυνες.
Τον Απρίλιο-Μάιο του 2020, οι αναθεωρημένες εκτιμήσεις για το ελληνικό ΑΕΠ έβλεπαν ύφεση της τάξης του 4% αλλά στο τέλος η οικονομία συρρικνώθηκε με ρυθμό κοντά στο 9%. Το αντίθετο συνέβη το 2021 και το 2022. Οι αρχικές προβλέψεις ήθελαν αρχικά την ελληνική οικονομία να αναπτύσσεται με ρυθμό 3%-5% αλλά κατέληξε να καταγράφει σχεδόν διπλάσια επίδοση. Η ιδιωτική κατανάλωση, η οποία πλησιάζει το 70% περίπου του ΑΕΠ, θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τι θα συμβεί το 2023. Ιδιαίτερα, αν σκεφθεί κανείς ότι η δημόσια κατανάλωση θα είναι στάσιμη, στην καλύτερη περίπτωση, εκτός απροόπτου.
Με τον δείκτη τιμών καταναλωτή να ανεβαίνει, έστω επιβραδυνόμενος, τα επιτόκια σε άνοδο, την απασχόληση να αποτελεί γρίφο και την αύξηση των εισοδημάτων να υπολείπεται, το ερώτημα είναι αν τα νοικοκυριά θα αυξήσουν τις αγορές τους, μειώνοντας τις καταθέσεις τους ή/και χρησιμοποιώντας αδήλωτα εισοδήματα. Στην εξίσωση θα πρέπει να βάλουμε επίσης την ανάγκη επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος του προϋπολογισμού, αν θέλει να ελπίζει σε αναβάθμιση/αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής διαβάθμισης της Ελλάδος. Αυτή περιορίζει τα περιθώρια άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής, εκτός κι αν αγνοηθεί για πολιτικούς λόγους.
Ακόμη κι αν οι επενδύσεις αυξηθούν με ρυθμό 15%-18% όπως πολλοί ελπίζουν, λόγω του Ταμείου Ανάκαμψης, αυτό δεν αρκεί γιατί οι επενδύσεις αποτελούν μικρό ποσοστό του ΑΕΠ, αν και έχουν ισχυρό πολλαπλασιαστή, κοντά στο 2. Τέλος, ο εξωτερικός τομέας δεν αναμένεται να βοηθήσει.
Επομένως, κατά την ταπεινή μας άποψη, καθοριστικό ρόλο θα παίξει η ψυχολογία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Ένας παράγοντας που θα την επηρεάσει είναι το διεθνές περιβάλλον, ιδίως οι αγορές ενέργειας και οι κεφαλαιαγορές. Αν π.χ. οι τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου ξαναπάρουν τα πάνω τους το καλοκαίρι -όπως εκτιμούν μερικοί-, ενόψει του χειμώνα του 2023 προς 2024, είναι επόμενο ο κόσμος να κουμπωθεί.
Ένας άλλος παράγοντας είναι οι εθνικές εκλογές, που συνδέονται με αύξηση της αβεβαιότητας και δευτερευόντως της Τουρκίας, που πυροδοτούν εντάσεις. Η μεγάλη μάζα του κόσμου εκτιμούμε ότι θα περιορίσει τις αγορές της και αρκετές επιχειρήσεις ίσως αναβάλουν επενδύσεις, αν προκύψει ζήτημα ακυβερνησίας ή ασταθούς κυβέρνησης. Αυτό θα έχει αρνητική αντανάκλαση στο ΑΕΠ. Με βάση τα γκάλοπ που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, αυτό το ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλεισθεί, παρότι έχουμε καιρό ακόμη μπροστά μας.
Για να θυμηθούμε λοιπόν τα λόγια του νομπελίστα καθηγητή Οικονομικών και πρώην προέδρου της Fed Μπεν Μπερνάνκι, τα πάντα θα μπορούσαν να συμβούν, ανατρέποντας τις συγκλίνουσες εκτιμήσεις για την ελληνική οικονομία. Τα ρίσκα των διεθνών εξελίξεων και των ελληνικών εκλογών δεν είναι αμελητέα το 2023.
Καλή χρονιά, με υγεία πάνω απ’ όλα.