Στο βιβλίο του το οποίο φέρει τον τίτλο «Μαύρη Βίβλος της Ελληνικής Οικονομίας», ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Τάκης Μίχας αναφέρει στο κεφάλαιο «Πώς το κράτος βίασε την κοινωνία»:
«Η κατάρρευση του ελληνικού κράτους δεν θα πρέπει να θεωρηθεί απλώς αποτέλεσμα των απατηλών δημοσιονομικών στατιστικών ή μερικών ετών ασώτων δαπανών. Αντίθετα, σηματοδοτεί την κατάρρευση ενός μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που από τη γέννησή του τον 19ο αιώνα πάντοτε έθετε την πολιτική υπεράνω των αγορών». Ο κ. Μίχας αναφέρεται στην τεχνική πτώχευση του 2012 και στο εγχώριο πελατειακό σύστημα, δηλ. «ένα σύστημα όπου η πολιτική υποστήριξη παρέχεται με αντάλλαγμα υλικά οφέλη». Σ’ αυτό το σύστημα, «ο ρόλος του κράτους ως διανεμητή προσόδων σε διάφορες ομάδες και άτομα είναι καθοριστικός».
Το θυμηθήκαμε, διαβάζοντας τις νέες εξαγγελίες της κυβέρνησης δια στόματος του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη. Είχαμε αναφερθεί χθες κριτικά στην επανάληψη της πρακτικής προηγούμενων δεκαετιών, που θέλει να επεκτείνεται προεκλογικά ο κύκλος των δικαιούχων επιδομάτων βαρέων και ανθυγιεινής εργασίας. Ακόμη κι αν τα επαγγέλματα είναι εξόφθαλμα «ελαφριά». Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε «έκτακτο επίδομα βοηθείας» σε συνταξιούχους λόγω προσωπικής διαφοράς και μια σειρά από ρυθμίσεις δόσεων για όσους τις είχαν χάσει. Ο στόχος είναι σαφής σε οποιονδήποτε αντικειμενικό παρατηρητή. Να λάβει το κυβερνών κόμμα όσο το δυνατόν περισσότερες ψήφους. Το γεγονός ότι ο ίδιος είχε καταφερθεί εναντίον παρόμοιων προεκλογικών πολιτικών στο παρελθόν ίσως προκαλούσε εντύπωση σε κάποιο νεοαφιχθέντα ξένο παρατηρητή. Όμως, δυστυχώς, δεν προκαλεί καμία εντύπωση στους γνώστες της ελληνικής πολιτικής σκηνής.
Είχαμε εξηγήσει πρόσφατα γιατί παροχές συνολικού ύψους 1-1,2 δισ. ευρώ δεν βάζουν σε κίνδυνο τον στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 1,6 δισ. ευρώ το 2023 υπό φυσιολογικές συνθήκες. Όμως, έχουν άλλες παρενέργειες καθώς ναρκοθετούν άλλα πράγματα όπως η συνέπεια στις πληρωμές οφειλών. Γιατί να είναι κάποιος συνεπής στις πληρωμές του προς το κράτος, τις τράπεζες κ.λπ., όταν γνωρίζει ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα κάποια κυβέρνηση να προσφέρει τρίτη ή τέταρτη ευκαιρία; Είναι πιθανόν να μην είναι συνεπής, είτε ζορίζεται είτε όχι, όταν ξέρει πως πλησιάζουν εκλογές και η ψήφος του μετρά. Ιδίως αν ανήκει στην κατηγορία εκείνων οι οποίοι δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα καθώς μπορούν και φοροδιαφεύγουν.
Βραχυπρόθεσμα, το δημοσιονομικό κόστος των παροχών, εφάπαξ ή μη, και των ρυθμίσεων ίσως δεν είναι απαγορευτικό. Όμως, μακροπρόθεσμα, το κόστος της υπονόμευσης της κουλτούρας πληρωμών μπορεί να αποδειχθεί πολύ μεγαλύτερο και ίσως μοιραίο. Ακόμη πιο σημαντικό είναι πως επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος, τα οποία συσσωρευμένα μας οδήγησαν στην οικονομική κρίση και στην τεχνική χρεοκοπία του 2012.
Η κατάρα δύο αιώνων του ελληνικού πελατειακού συστήματος έχει πολύ ισχυρές ρίζες.