Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια σεισμογενή γεωγραφική περιοχή και επομένως οι πιθανότητες εκδήλωσης μεγάλων σεισμών είναι αυξημένες. Επιπλέον, οι μεγάλες και πολλές πυρκαγιές είναι πλέον επαναλαμβανόμενο φαινόμενο τα καλοκαίρια, ενώ δεν λείπουν κι οι μεγάλες πλημμύρες άλλες εποχές του χρόνου.
Οποιες κι αν είναι οι αιτίες πίσω από αυτές τις φυσικές καταστροφές, το πιθανότερο είναι ότι θα τις βρίσκουμε μπροστά μας και επομένως θα πρέπει να γίνουμε καλύτεροι στην αντιμετώπισή τους.
Αναπόφευκτα λοιπόν τίθεται το θέμα της υποχρεωτικής ή της προαιρετικής ασφάλισης των κατοικιών και γενικότερα όλων κτιρίων για φυσικές καταστροφές.
Με τα τωρινά δεδομένα, όσοι έχουν πάρει στεγαστικό δάνειο υποχρεούνται να έχουν τέτοια ασφάλεια. Για τους υπόλοιπους ιδιοκτήτες ακινήτων αξίας έως 500 χιλ. ευρώ είναι προαιρετικό με την κυβέρνηση να προσφέρει πλέον το κίνητρο του μειωμένου ΕΝΦΙΑ κατά 20% ως κίνητρο χωρίς όμως να υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση.
Ομως, υπάρχουν δυο αλλαγές που τέθηκαν σε εφαρμογή από την 1η Ιουνίου που μας πέρασε με βάση τον Νόμο 5162/2024. Τα ακίνητα αξίας άνω των 500 χιλ. ευρώ θα πρέπει να έχουν ασφαλισθεί μέχρι τότε, λαμβάνοντας έκπτωση 10% στον ΕΝΦΙΑ, διαφορετικά δεν θα αποζημιώνονται από το κράτος. Ακόμη, από την 1η Ιουνίου, όλες οι επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών άνω των 500 χιλ. ευρώ πρέπει να ασφαλίζονται για φυσικές καταστροφές.
Ουσιαστικά, η Ελλάδα κινείται προς την κατεύθυνση ενός υβριδικού μοντέλου ασφάλισης κατοικιών για φυσικές καταστροφές. Την υποχρεωτική ασφάλιση για ακίνητα μεγάλης αξίας και την προαιρετική για τα υπόλοιπα.
Μ' αυτό τον τρόπο, η πολιτεία προσπαθεί να μειώσει το δημοσιονομικό βάρος, μεταφέροντας μέρος του κινδύνου στον ιδιωτικό τομέα και να μην επιβαρύνει οικονομικά όσους έχουν ακίνητα μικρότερης αξίας. Το ερώτημα είναι αν αυτό το υβριδικό μοντέλο οδηγεί και πάλι σε υποκάλυψη -αν και μικρότερη από πριν- με αποτέλεσμα η μεγάλη δυνητική επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού να παραμένει.
Εκτιμάται ότι το ποσοστό των ακινήτων που είναι ασφαλισμένα στην Ελλάδα δεν ξεπερνούσε το 20% του συνόλου πέρυσι έναντι 40% έως 98% σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, το ποσοστό των ζημιών που οφείλονται σε φυσικά φαινόμενα και καλύπτονται από ασφάλιση είναι μικρότερο από 5% στην Ελλάδα και είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ.
Τα υψηλά ασφάλιστρα για τα ελληνικά δεδομένα θεωρούνται εμπόδιο και ίσως εξηγούν εν μέρει την μεγάλη υστέρηση στην κάλυψη. Αλλοι λόγοι είναι η αίσθηση πολλών ιδιοκτητών ότι δεν θα συμβεί κάτι κακό στις περιουσίες τους και η γενικευμένη αντίληψη ότι το κράτος θα πληρώσει για αποζημιώσεις μετά από φυσική καταστροφή.
Επομένως, θα πρέπει να γίνει κάτι για την δραστική μείωση των ασφαλίστρων. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνει καλύτερη ενημέρωση όλων για τους κινδύνους και τις περιορισμένες δυνατότητες του υπερχρεωμένου ελληνικού κράτους να πληρώνει αποζημιώσεις που θα βαίνουν αυξανόμενες.
Κοινός παρονομαστής σ' όλα αυτά είναι η καθολική κάλυψη. Κι αυτό γιατί τα χαμηλότερα ασφάλιστρα συνδέονται με την μεγιστοποίηση της συμμετοχής ενώ η υποχρεωτική κάλυψη οδηγεί σε μικρότερες αποζημιώσεις και επιβάρυνση του προϋπολογισμού.
Όμως, υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα υποχρεωτικής κάλυψης κατοικιών έναντι φυσικών καταστροφών. Σύμφωνα με το γαλλικό μοντέλο το οποίο εφαρμόζεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όλοι οι ιδιοκτήτες υποχρεούνται να ασφαλίζουν την περιουσία τους για φυσικές καταστροφές.
Γι' αυτό τον λόγο πληρώνουν ένα επιπλέον ποσό (περίπου 12% του ασφαλίστρου) τo οποίο η ασφαλιστική εταιρεία μεταφέρει στην κρατική Caisse Centrale de Reassurance (CCR). Η τελευταία έχει κρατική εγγύηση για την πληρωμή των αποζημιώσεων.
Στην Ισπανία, ο δημόσιος οργανισμός Consorcio de Compensacion de Seguros (CCS) χρηματοδοτείται από ένα μέρος των ασφαλίστρων που καταβάλουν οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες σ' αυτόν και έχει κρατική εγγύηση για την κάλυψη των αποζημιώσεων. Ο CCS καλύπτει όλα τα ακίνητα με ασφαλιστήριο συμβόλαιο σε ιδιωτικές εταιρείες.
Στη γειτονική μας Τουρκία, το μοντέλο διαφορετικό και βασίζεται στο DASK στο οποίο συμμετέχουν οι ασφαλιστικές εταιρείες και το οποίο κρατικές εγγυήσεις. Εστιάζει μόνο στην υποχρεωτική ασφάλιση από σεισμούς και ότι απορρέει από αυτούς, π.χ. πυρκαγιές, για κατοικίες σε αστικές περιοχές.
Τα ασφάλιστρα είναι χαμηλά αλλά τα όρια αποζημίωσης είναι επίσης μικρά στην Τουρκία.
Με δεδομένο ότι το φαινόμενο των φυσικών καταστροφών δεν θα εξαφανισθεί, η Ελλάδα είναι υπερχρεωμένη, και τα ασφάλιστρα για κάλυψη των κατοικιών έναντι τέτοιων φαινομένων θα πρέπει να μειωθούν ώστε να γίνουν προσιτά σε περισσότερο κόσμο, η καθολική κάλυψη προσφέρεται ως λύση.
Από τα ανωτέρω μοντέλα, το γαλλικό και το ισπανικό είναι καλύτερα από το τούρκικο. Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι το ισπανικό είναι πιο απλό από το γαλλικό, ίσως το ισπανικό μοντέλο να είναι το ζητούμενο.