Από την Βαρκελώνη στο Αμστερνταμ και από το Λουξεμβούργο στο Παρίσι, το πρόβλημα στέγασης λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις στην ευρωζώνη.
Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη δεν έχουν φθάσει ακόμη σ’ αυτά τα επίπεδα αλλά βαίνουν προς τα εκεί. Ας μην ξεχνάμε ότι το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στη χώρα μας είναι μεν αρκετά υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αλλά υποχωρεί σταθερά επί χρόνια. Το ποσοστό ήταν 74,5% το 2020 σύμφωνα με την Eurostat αλλά πλέον μερικοί κτηματομεσιτικά γραφεία εκτιμούν ότι έχει πέσει κάτω από το 70%.
Χθες, η πρόεδρος της Κομισιόν κ. φον ντερ Λάιεν εξήγγειλε το πρώτο χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για προσιτή στέγη, ζητώντας παράλληλα αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις ώστε να επιτραπεί στις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν την κρίση στέγασης.
“Αυτό είναι περισσότερο από μια κρίση στέγασης. Είναι μια κοινωνική κρίση,” τόνισε η ίδια.
Η στεγαστική κρίση ακουμπάει πολλούς και ιδιαίτερα τα νέα ζευγάρια. Η μεγάλη αύξηση των τιμών και των ενοικίων από το 2017-2018 καθιστά δυσκολότερη υπόθεση την προσιτή στέγη από την στιγμή που η αύξηση των εισοδημάτων δεν ήταν ανάλογη. Η σωρευτική αύξηση των ενοικίων για κατοικίες που είναι κατάλληλες για στέγαση οικογένειας εκτιμάται ότι υπερβαίνει το 40%-50% από το 2018 ανάλογα την περιοχή.
Προφανώς, οι νέοι αναβάλλουν σημαντικές αποφάσεις, όπως η απόκτηση παιδιών, όταν δεν μπορούν να έχουν προσιτή στέγη. Γενικά, η Ελλάδα εμφανίζεται να έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αστικού πληθυσμού το οποίο δαπανά πάνω από το 40% του εισοδήματός του για στέγαση στην Ευρώπη.
Το ελληνικό ποσοστό είναι 29% έναντι 22,7% της Δανίας, 21% της Νορβηγίας και 20,4% της Τσεχίας. Η Κύπρος με 2,6% εμφανίζεται να έχει το χαμηλότερο ποσοστό με την Κροατία να ακολουθεί με 3,4% και την Λιθουανία με 4,2% σύμφωνα με την Eurostat.
Αναμφίβολα, υπάρχουν κι άλλες παράμετροι για να κάνει ένα ζευγάρι παιδιά. Τέτοιες είναι η οικονομική ανασφάλεια, το κόστος διαβίωσης, η προτεραιότητα που δίνουν πολλοί/πολλές νέες στην καριέρα και η υποστήριξη από κοινωνικές δομές, π.χ. παιδικοί σταθμοί, ευελιξία εργασίας, παππούδες.
Δεν είναι εύκολο. Ακόμη κι η Γαλλία, η οποία θεωρείται από πολλούς χώρα-μοντέλο για την αντιμετώπιση του δημογραφικού λόγω του πλέγματος μέτρων που έχει λάβει διαχρονικά, βλέπει τον δείκτη γονιμότητας να υποχωρεί διαρκώς από το 2012. Πέρυσι, ο δείκτης υποχώρησε στα 1,63 παιδιά ανά γυναίκα ενώ καταγράφηκε ο χαμηλότερος αριθμός γεννήσεων την μεταπολεμική περίοδο.
Ομως, η σχέση του στεγαστικού με το δημογραφικό είναι στενή. Γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρχει πρόσβαση στη στέγαση με εύλογες τιμές ενοικίασης ή και αγοράς ακινήτων. Εκτιμάται ότι 15 με 20 χιλ. άτομα/νοικοκυριά αναζητούν κατοικία κάθε χρόνο στην Ελλάδα.
Η αύξηση της προσφοράς είναι προφανώς το ζητούμενο και δεν μπορεί να γίνει από την μια στιγμή στην άλλη. Πως θα κτισθούν πολλά νέα σπίτια είτε από το κράτος, είτε από ιδιώτες όταν υπάρχει έλλειψη εργατικών χεριών; Πέρα από την σημαντική αύξηση της τιμής των υλικών τα τελευταία χρόνια.
Πολλοί ιδιοκτήτες επισημαίνουν επίσης ότι αδυνατούν να ανακαινίσουν τα κλειστά σπίτια τους και να τα βγάλουν στην αγορά. Επιπλέον, καταγγέλλουν ότι αρκετοί ενοικιαστές εγκαθίστανται στα σπίτια και δεν πληρώνουν τίποτε ενώ διαφεύγουν ατιμώρητοι προς την κατοικία του επόμενου θύματός τους. Είναι ένας από τους λόγους που έκανε αρκετούς να στραφούν στη βραχυχρόνια μίσθωση που αποφέρει περισσότερα έσοδα.
Προφανώς, η πολιτεία θα μπορούσε να επέμβει μ’ ένα πολύ μεγαλύτερο πρόγραμμα “Ανακαινίζω-Νοικιάζω” και την τιμωρία των μπαταχτσήδων ενοικιαστών. Το ίδιο με τις ρυθμίσεις που απαιτούνται για τα σπίτια που κατέχουν τράπεζες και servicers ώστε να αυξηθεί η προσφορά.
Ομως, η κυβέρνηση θα πρέπει να σταθμίσει εκ νέου τις επιπτώσεις στην αγορά κατοικίας από το πρόγραμμα Golden Visa το οποίο τροφοδοτεί την ζήτηση για κατοικίες. Στόχος θα πρέπει να είναι ο περιορισμός τους αφού την ίδια στιγμή λανσάρει προγράμματα τύπου “Σπίτι μου” που ρίχνουν λάδι στη φωτιά ενώ ταυτόχρονα βοηθάνε νέα ζευγάρια. Ισως, η επιβολή ποσόστωσης να είναι μια λύση εκεί π.χ. 1.000 ή 2.000 τον χρόνο μέχρι νεωτέρας.
Κοντολογίς, η επίλυση του στεγαστικού είναι ικανή αλλά όχι επαρκής συνθήκη για το δημογραφικό πρόβλημα. Χωρίς αυτή όμως δεν θα πάμε μακριά.