Ένας ερευνητής έχει καταφέρει να εξασφαλίσει για τη διεξαγωγή της έρευνάς του ένα πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο αποκλειστικά από ευρωπαϊκούς/διεθνείς πόρους. Ένας άλλος ερευνητής κατάφερε να χρηματοδοτήσει το έργο του από κάποια ιδιωτική εταιρεία που ενδιαφέρεται να επενδύσει στην ερευνητική του πρόταση και τα αποτελέσματα αυτής.
Και οι δύο ερευνητές επιθυμούν να πραγματοποιήσουν στην Ελλάδα την έρευνά τους και προσπαθούν να συστήσουν τις ερευνητικές ομάδες που θα τους πλαισιώνουν. Η μέχρι πρότινος υποχρεωτική ένταξη της ερευνητικής τους ομάδας στο ενιαίο μισθολόγιο, για ένα πρόγραμμα που δεν χρηματοδοτείται με χρήματα του κρατικού προϋπολογισμού ή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, δεν αποτελεί κίνητρο αλλά αντίθετα δημιουργεί εμπόδια.
Με τις διατάξεις που ψηφίσαμε πριν από λίγες μέρες για την έρευνα, δίνουμε τη δυνατότητα της εξαίρεσης από το ενιαίο μισθολόγιο των ερευνητών που συμμετέχουν σε προγράμματα μη χρηματοδοτούμενα από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά αποκλειστικά από ευρωπαϊκούς/διεθνείς ή ιδιωτικούς πόρους.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως ανοίγει ο δρόμος για την πρόσληψη και χρηματοδότηση ερευνητών, χωρίς να απαιτείται η υπαγωγή τους στις διατάξεις του ενιαίου μισθολογίου. Προφανώς και δεν θέλουμε να υποτιμήσουμε τη σημασία και ανάγκη ύπαρξης του ενιαίου μισθολογίου, όμως δεν ήταν λογικό αυτό να συμβαίνει και για τα προγράμματα που δεν επιβαρύνουν τον Έλληνα φορολογούμενο.
Το όφελος της ψήφισης της παραπάνω διάταξης είναι διπλό. Από τη μια πλευρά, οι ερευνητές παραμένουν στην Ελλάδα για να πραγματοποιήσουν την έρευνά τους, χωρίς να χρειάζεται να εγκατασταθούν σε κάποια χώρα του εξωτερικού. Ταυτόχρονα, οι Έλληνες ερευνητές του εξωτερικού μπορούν να αρχίσουν να σκέφτονται πιο σοβαρά το ενδεχόμενο της επιστροφής στη χώρα. Την ίδια στιγμή, τα Ερευνητικά Κέντρα αποκτούν μεγαλύτερη ευελιξία και μπορούν να προσαρμοστούν πιο αποτελεσματικά στην παγκόσμια πραγματικότητα, καθώς έχουν τη δυνατότητα να προσλαμβάνουν ερευνητές εγνωσμένου κύρους με πιο ανταγωνιστικούς μισθούς.
Σαφέστατα δεν λύνονται όλα τα προβλήματα στον χώρο της έρευνας, όμως σίγουρα είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Γίνεται όμως μια συστηματική προσπάθεια, ώστε να άρουμε τα αντικίνητρα που υπάρχουν όπως η γραφειοκρατία, το ασαφές θεσμικό πλαίσιο και η μικρή σύνδεση με την επιχειρηματικότητα. Έχοντας εντοπίσει αυτά τα ζητήματα, προωθούμε επιπλέον διατάξεις για την έρευνα.
Ενδεικτικά αναφέρω τη συγκρότηση και κωδικοποίηση του θεσμικού πλαισίου των τεχνοβλαστών (spin-off) για τις εταιρείες που προήλθαν από ερευνητές σε Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα, έχοντας αναπτύξει καινοτομίες από τα ερευνητικά τους αποτελέσματα ή τη νέα δράση για την ανάπτυξη Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας (Technology Transfer Offices-T.T.O.s) στους ελληνικούς ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς φορείς. Τα παραπάνω στοχεύουν στην ανάδειξη ευκαιριών για την καλύτερη εμπορική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων έρευνας και τη σύνδεσή της με την καινοτομία.
Η επένδυση στην έρευνα και η στήριξη της ερευνητικής κοινότητας είναι μονόδρομος. Αποτελεί αναμφισβήτητα τον οδηγό που όχι μόνο θα συμβάλει στο να αντεπεξέλθει η χώρα στις σύγχρονες προκλήσεις της εποχής όπως είναι η ιατρική ακριβείας, η ευφυής γεωργία, η κλιματική αλλαγή, ο ψηφιακός της μετασχηματισμός, κ.α., αλλά θα δώσει την ευκαιρία να δει το μέλλον μέσα από το έργο και την παραγωγικότητα του ανθρώπινου δυναμικού της.
*Ο Χρίστος Δήμας είναι υφυπουργός Ερευνας και Τεχνολογίας.