Η κρίση του τραπεζικού συστήματος δημιούργησε πολλές δυσκολίες στην υλοποίηση ποικίλων προϊόντων τραπεζικού δανεισμού, που τα τελευταία χρόνια προωθήθηκαν με διάφορες ονομασίες, κυρίως με αρχιγράμματα.
Τη δυσκολία στον δανεισμό χρεώθηκαν οι δανειζόμενοι ιδιώτες ή η κρίση της αγοράς. Έτσι οι «συμβάσεις παραχώρησης» κόλλησαν, οι ΣΔΙΤ δεν προωθούνται με τον ρυθμό που πρέπει κ.ο.κ. Όμως η αγορά έχει ανάγκη από καλές ειδήσεις. Έστω και με πολλή φαντασία.
Ο ηλεκτρονικός και έγχαρτος Τύπος αναλώνονται σε ειδήσεις αισιοδοξίας, χωρίς όμως να ρίχνουν μια ματιά στις τιμές των τραπεζικών μετοχών που καταβαραθρώνονται. Η αισιοδοξία στη χώρα μας εδώ και αρκετά χρόνια όμως βασίζεται σε αρχιγράμματα. Πώς θα ελπίζουμε χωρίς PPP, ΒΟΤ ή PFI;
Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι που θέλουν να δουλέψουν χωρίς τους ανέμους της αισιοδοξίας της πληροφορίας. Κάποιοι που προσβλέπουν στο δημόσιο χρήμα ή στις ιδιωτικές επενδύσεις όπως το εμβληματικό Ελληνικό, με το οποίο κοιμάται και ξυπνά κάθε νέος πτυχιούχος.
Υπάρχουν και οι απελπισμένοι, που απλά περιμένουν ή ξενιτεύονται. Αλλά και ο ξενιτεμός δεν είναι πλέον επαρκής λύση.
Ούτε λόγος φυσικά να σκεφθεί κανείς τις όμορφες μέρες της αντιπαροχής, του '60, του Καζίνου της Πάρνηθας που ήταν γεμάτο έργα του Μόραλη… Τότε που οι τράπεζες ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό και σίγουρα δεν βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της χαράς μας. Ξεχνά κανείς τάχα την Άλκηστη Πρωτοψάλτη να διαφημίζει δάνεια για… «Μια μέρα χαράς»;
Και αν ονομάζαμε με ξενικά αρχιγράμματα λοιπόν τις γνωστές παλιές συνταγές; Θα ήταν αρκετά κόσμιο για τη γενιά μας που απέκτησε την υπεραξία εκείνη που δεν αποδέχεται το γιαπί και το πηλοφόρι; Αν η αντιπαροχή λεγόταν ΒSΤ (built share and transfer); Αν ακόμη περισσότερο δημιουργούσαμε νέου είδους συναλλαγές χωρίς την εμπλοκή του δανεισμού ή τέλος πάντων προσωρινά μέχρι να ανακάμψει το τραπεζικό σύστημα;
Ο πατέρας μου πέρασε τη δικηγορική του ζωή με πελάτες που πουλούσαν αυτοκίνητα και γεωργικά μηχανήματα με παρακράτηση κυριότητας, δηλαδή με τον πωλητή να δανείζει τον αγοραστή παρακρατώντας την κυριότητα. Οι παιδικές μου φίλες έμεναν σε σπίτια στα «βόρεια προάστια» που ανέτειλαν το '80 που πωλούνταν «στα σχέδια». Δηλαδή ο αγοραστής χρηματοδοτούσε σταδιακά τον εργολάβο. Η εμβληματική αντιπαροχή όμως ήταν εκείνη που πλούτισε πολλούς συμπολίτες μας και δημιούργησε την τάξη του ρετιρέ (του οικοπεδούχου) και του εργολάβου οικοδομών, στην οποία βασίστηκε η μεγάλη σύγχρονη κατασκευαστική βιομηχανία.
Για να μη μιλήσω φυσικά για την κοινοπραξία. Το πολύτιμο αυτό σχήμα που έκαστος εισέφερε ό,τι μπορούσε και όλοι μαζί έκαναν τη δουλειά. Αυτή έχει και έτοιμο όνομα, JV για εκλέπτυνση του θεσμού.
Συνεταιριστικές προσπάθειες και κοινοπραξίες αποτελούν το επιστέγασμα της οικονομίας χωρίς χρήμα, ώστε να παραχθεί το μέλλον της εργασίας. Ακόμη περισσότερο πολύτιμοι είναι αυτοί οι θεσμοί όταν ο ενδιαφερόμενος ή ο αγοραστής συμμετέχει και ο ίδιος στο σχήμα.
Αλλά σκοπός του σημειώματος αυτού δεν είναι να δώσει όλες τις λύσεις ή τις ιδέες. Στην κατάθλιψη της αγοράς που φορά το ένδυμα της επιτυχίας θα μπορούσε κανείς να προτείνει ως ladose τον ρεαλισμό και τη φαντασία με ξενικά αρχιγράμματα. Ώστε όλοι να ικανοποιηθούν. Και τα στομάχια μας, και η επιβίωσή μας, και η ψυχολογία μας, και η φαντασίωση της ξενικής προέλευσης που δίνει το αναγκαίο λούστρο στα καθημερινά μας.
Γιατί υπήρξε εποχή που στη χώρα μας τα παιδιά δεν ονομάζονταν Δάφνη, Ιόλη και Αλέξανδρος, αλλά Τζούλια, Νταίζη και Αντζι. Ήταν άλλωστε εκείνη η ίδια εποχή της αντιπαροχής που έδωσε τέτοια ονόματα στους νέους και μια αφελή χαρά στις ταινίες της εποχής.
Έχει ενδιαφέρον να προσκαλέσει κανείς δημιουργικά μυαλά οικονομολόγων και νομικών με φαντασία να σκαρφιστούν τα βήματα χωρίς δανεισμό και την κινητοποίηση της αγοράς χωρίς χρήμα, ή έστω χωρίς πολύ χρήμα. Σύντομα, μόλις αναρρώσουμε από τον ιό των ημερών, από τη θλίψη της προσαρμογής που επιβάλλεται, ας το βάλουμε μπρος.
Μερικές ιδέες:
- Σε επίπεδο συγκοινωνιών, θα μπορούσαν τα πάμπολλα τουριστικά λεωφορεία που αναπαύονται ελλείψει τουριστών να κάνουν δρομολόγια εισπράττοντας απευθείας το εισιτήριο.
- Τα νοσοκομεία να πληρώνουν τις σπουδές των γιατρών που χρειάζονται με προβλέψεις δεκαετίας: παραγγελία δηλαδή για 10 ωριλά, 5 καρδιολόγους, 8 γυναικολόγους κ.λπ. Οι υποψήφιοι θα σπούδαζαν με δέσμευση να απασχοληθούν στις επιχειρήσεις που πλήρωσαν τις σπουδές τους για κάποια επαρκή χρόνια.
- Τούτο θα μπορούσε να ισχύσει σε μεγάλο μέρος της παιδείας και να τη χρηματοδοτήσει. Παράλληλα δάσκαλοι και καθηγητές θα μπορούσαν να αναλάβουν σχολεία υφιστάμενα και να τα δουλεύουν με άμεση σχέση με τους μαθητές και τους γονείς τους. Υπάρχουν πολλά κτίρια που κάθονται και το Δημόσιο θα μπορούσε να τα παραχωρήσει.
- Σε επίπεδο έργων, η ζήτηση θα καθόριζε την προσφορά. Χρειαζόμαστε στρατόπεδα προσφύγων; Απευθείας από τα προβλεπόμενα κονδύλια. Χρειαζόμαστε τρένα; Αντί να τα ιδιωτικοποιούμε εκ των υστέρων, να τα προσφέρουμε εξαρχής στον ιδιώτη να τα δουλέψει. Μάλιστα με συμμετοχή του την κατασκευή της υποδομής σταθερής τροχιάς…
Φυσικά και άλλες πιο σύνθετες και προκλητικές. Ιδίως επειδή θα είναι η ζήτηση που θα καθόριζε την προσφορά, όπως είδαμε τόσο ξεκάθαρα με τις ηλεκτρονικές πωλήσεις το τελευταίο διάστημα. Εκτιμώ πως πρόκειται για εξυγίανση και πως για τον λόγο αυτό δεν συντρέχουν όροι θλίψης και απόγνωσης πλέον, ούτε όμως και δικαιολογιών.
*Η κα Ελένη Τροβά είναι Δικηγόρος, Διαχειριστής Εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Τροβά - Οικονόμου - Κάρμου και Συνεργάτες».