Στην περίφημη κατάταξη του περιοδικού FORTUNE του 1991, με τις 100 μεγαλύτερες και πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις του κόσμου, οι μισές από αυτές είχαν σχέση με την παραγωγή ενέργειας. Σήμερα 30 χρόνια μετά, καμία από τις επιχειρήσεις αυτές δεν βρίσκεται στην κατάταξη του περιοδικού. Επίσης, στη φετινή κατάταξη, 15 από τις πρώτες επιχειρήσεις το 1991 δεν υπήρχαν.
Πρόκειται άραγε για ένα απλό συγκυριακό φαινόμενο ή έχουμε να κάνουμε με βαθύτατη διαρθρωτική αλλαγή στο επιχειρηματικό και οικονομικό παράδειγμα. Χωρίς αμφιβολία κάτι πρέπει να συμβαίνει στη διεθνή οικονομία και να είναι ιδιαίτερα σοβαρό. Τόσο σοβαρό δε, όταν διαπιστώνει κανείς ότι η χρηματιστηριακή κεφαλαιοποίηση, αθροιστικά, των 5 μεγαλύτερων εταιρειών της κατάταξης ξεπερνά το ΑΕΠ 14 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Αυτές οι εξελίξεις όχι μόνο δεν είναι απλές, αλλά αντιθέτως για να διερευνηθούν απαιτούν μεγάλες ποσότητες δημιουργικής σκέψης. Πρόκειται για σοβαρά ιστορικά διαρθρωτικά φαινόμενα, τα οποία προκαλούν πλέον σε βάθος αλλαγές όχι μόνο στους τρόπους του επιχειρείν, αλλά και στον απώτερο κόσμο του ανθρώπινου είναι. Διανύουμε συνεπώς μια κρίσιμη εποχή αβεβαιότητας, αποπροσανατολισμού, και επικείμενης καταστροφής, η οποία εντάθηκε με την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19.
Στις αναπτυγμένες φιλελεύθερες δυτικές κοινωνίες μας, μετά από συγκρούσεις και ανατροπές, το δημοκρατικό πολιτικό σύστημα διαμορφώθηκε στη διάρκεια τριών βιομηχανικών επαναστάσεων για να διαχειριστεί ηλεκτρική ενέργεια, ατμομηχανές, διυλιστήρια, τηλέφωνα και τηλεοράσεις. Σήμερα, το σύστημα αυτό όχι μόνο δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις διαρκείς ανατροπές στην τεχνολογία της πληροφορικής, στη γενετική και στη βιοτεχνολογία, αλλά καλείται να υπαχθεί και στην επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης, ένα πεδίο στο οποίο κυριαρχούν οι αλγόριθμοι, οι πλατφόρμες και οι τεχνολογίες των blockchain.
Ήδη στις μέρες μας οι υπολογιστές, τα ipad, τα iphone και οι ταμπλέτες, μαζί με άλλα ψηφιακά εργαλεία, κυριαρχούν. Και στο πλαίσιο αυτό έχουν κάνει το χρηματοπιστωτικό σύστημα τόσο περίπλοκο, που ελάχιστοι άνθρωποι μπορούν να το κατανοήσουν. Καθώς επίσης θα βελτιώνεται η τεχνητή νοημοσύνη, είναι πιθανόν να φτάσουμε σύντομα σε ένα σημείο που πολύ λίγοι άνθρωποι θα μπορούν να καταλάβουν τι είναι και πώς λειτουργεί η οικονομία.
Η εξέλιξη αυτή θα έχει σοβαρότατες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές επιπτώσεις. Θα επηρεάζει δε όλες τις λειτουργικές διαδικασίες στα επίπεδα των συμπεριφορών και της λήψης αποφάσεων.
Μπορεί για παράδειγμα να φανταστεί κανείς μια κυβέρνηση να περιμένει υπομονετικά να της εγκρίνει τον προϋπολογισμό και τη φορολογική της μεταρρύθμιση ένας αλγόριθμος; Μπορούμε να αντιληφθούμε με ποιόν τρόπο τα δίκτυα τεχνολογίας blockchain και τα κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin θα μπορούσαν να αλλάξουν εντελώς νομισματικά συστήματα και να υπαγορεύουν φορολογικές πολιτικές; Τελικά δε, τα πολιτικά συστήματα μπροστά στις τεράστιες αυτές αλλαγές θα έχουν την απαραίτητη ευελιξία να αντιμετωπίζουν σοβαρές κρίσεις;
Αλλά το πιο σημαντικό στην υπό εκκόλαψη ψηφιακή εποχή μας είναι ότι οι δίδυμες τεχνολογίες της πληροφορίας και της βιολογίας μπορεί να μην αναδιαρθρώσουν μόνο την οικονομία και την κοινωνία, αλλά και το ίδιο το σώμα και τον νου μας.
Στο παρελθόν, οι άνθρωποι μάθαμε να ελέγχουμε τον εξωτερικό κόσμο, αλλά είχαμε ελάχιστο έλεγχο πάνω στον κόσμο που βρίσκεται μέσα μας. Ξέραμε για παράδειγμα να σχεδιάσουμε ένα αρδευτικό σύστημα αλλά δεν είχαμε ιδέα πώς μπορεί να σχεδιαστεί ένας εγκέφαλος.
Σήμερα όλα αυτά ανατρέπονται. Βιοτεχνολογία και ψηφιακή εποχή μαζί με την τεχνητή νοημοσύνη, ανοίγουν τις πόρτες του εσωτερικού μας κόσμου και θα μας επιτρέψουν να σχεδιάζουμε και να κατασκευάζουμε ζωή. Θα μάθουμε να σχεδιάζουμε εγκεφάλους, να επιμηκύνουμε τη ζωή και να διαλύουμε σκέψεις κατά βούληση.
Μερικές από αυτές τις εξελίξεις τις υπογραμμίζει στο θαυμάσιο βιβλίο του για τον 21ο αιώνα ο ιστορικός Νοά Χαράρι και ανοίγει τον δρόμο σε μια νέα πραγματικότητα που θα μπορούσα να την αποκαλέσω η οικονομία της ζωής. Πρόκειται για ένα εντελώς νέο υπαρξιακό στοιχείο, το οποίο θα μας σπρώξει να θεωρήσουμε τη ζωή ως επένδυση και όχι ως μια απλή δαπάνη.
Η ίδια αντίληψη πρέπει να ισχύσει και στο επίπεδο της περίφημης ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων (digital transformation). Όταν μιλάνε για το φαινόμενο αυτό αρκετοί ηγέτες εταιρειών και μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, θεωρούν ότι πρόκειται για έναν αναβαθμισμένο όρο σχετικό με την εξέλιξη της πληροφορικής.
Άλλοι πάλι, τον όρο αυτό τον εστιάζουν στο digital marketing ή στις πωλήσεις. Λίγοι είναι αυτοί που έχουν μια διευρυμένη ολιστική άποψη για το τι πραγματικά σημαίνει το digital. Σύμφωνα με τους ειδικούς ο όρος digital πλέον αναφέρεται στη σχεδόν άμεση, ελεύθερη και απρόσκοπτη δυνατότητα σύνδεσης ανθρώπων, συσκευών και φυσικών αντικειμένων όπου και αν βρίσκονται. Μέχρι το 2025 σχεδόν 40 δισεκατομμύρια συσκευές θα είναι διασυνδεδεμένες, αριθμός σχεδόν πενταπλάσιος από τον παγκόσμιο πληθυσμό.
Σημειώνω ότι στη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών, τέτοιες συσκευές έχουν δημιουργήσει το 90% όλων των δεδομένων που παράχθηκαν ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Οι άντληση αυτών των δεδομένων ενισχύει σημαντικά τη δύναμη των analytics, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί σε δραματικά υψηλότερα επίπεδα αυτοματισμού τόσο των διαδικασιών όσο και των αποφάσεων.
Όλα αυτά δημιουργούν ολοκαίνουργια επιχειρηματικά μοντέλα, τα οποία εμπεριέχουν τεράστιες ευκαιρίες και αυτοί που μπορούν να τα αξιοποιούν είναι ήδη άλλου τύπου πετυχημένοι ηγέτες μιας άλλης εποχής. Αυτής των ρήξεων (disruption).
* Ο κ. Καραγεωργίου είναι Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αττικής -Πειραιώς