Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών και ακαδημαϊκών παρεμβάσεων (μεταξύ άλλων Yates -2019-, Lusardi -2023-), υπάρχει μια σαφής συσχέτιση μεταξύ του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας.
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αναφέρεται στην γνώση και στην κατανόηση χρηματοοικονομικών εννοιών, πρακτικών και δεξιοτήτων, όπως είναι η κατάρτιση προϋπολογισμού, η αποταμίευση, η επένδυση, η διαχείριση του χρέους και η προετοιμασία για την συνταξιοδότηση.
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι σημαντικός για τα άτομα με σκοπό να επιτύχουν χρηματοοικονομική σταθερότητα και ασφάλεια. Η έννοια της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, από την άλλη πλευρά, συναντάται στη διεθνή βιβλιογραφία, τόσο σε μάκρο όσο και σε μίκρο επίπεδο.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο η χρηματοοικονομική σταθερότητα αναφέρεται στην ικανότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος να λειτουργεί αποτελεσματικά, και προληπτικά για την αντιμετώπιση σημαντικών διαταραχών ή κρίσεων. Ένα χρηματοοικονομικά σταθερό σύστημα είναι αυτό που μπορεί να απορροφήσει δυνητικούς κραδασμούς και να αποτρέψει την μετάδοση πιθανών χρηματοοικονομικών σοκ, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο σοβαρών χρηματοπιστωτικών κρίσεων.
Σε μικροεπίπεδο η χρηματοοικονομική σταθερότητα αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμων να διαχειρίζονται τους χρηματοοικονομικούς τους πόρους και να ανταπεξέρχονται με επιτυχία σε χρηματοοικονομικά σοκ ή απροσδόκητα έξοδα, χωρίς να αντιμετωπίσουν τελικά σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην συνολική τους χρηματοοικονομική ευημερία.
Όπως είναι φυσικό τα άτομα που είναι περισσότερο χρηματοοικονομικά εγγράμματα έχουν συνήθως και ένα υψηλότερο επίπεδο χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Αυτό συμβαίνει επειδή ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να λάβουν καλύτερες χρηματοοικονομικές αποφάσεις, όπως η επιλογή των κατάλληλων επενδύσεων, η αποφυγή παγίδων σχετικά με το χρέος, καθώς επίσης και ο αποτελεσματικός τους προγραμματισμός για το μέλλον. Με το να είναι σε θέση να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα οικονομικά τους, τα χρηματοοικονομικά εγγράμματα άτομα είναι καλύτερα προετοιμασμένα να αντιμετωπίσουν απροσδόκητα έξοδα ή οικονομικά εμπόδια.
Από την άλλη πλευρά, όταν τα άτομα στερούνται χρηματοοικονομικής παιδείας, είναι πιθανόν να λάβουν λανθασμένες χρηματοοικονομικές αποφάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε χρηματοοικονομικό άγχος και χρηματοοικονομική αστάθεια. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, οδηγώντας δυνητικά σε συστημικό κίνδυνο.
Υπάρχει, λοιπόν, ισχυρή διασύνδεση μεταξύ του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των ατόμων και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας του συστήματος
Συνολικά, η βελτίωση των επιπέδων του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των ατόμων μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη χρηματοοικονομική σταθερότητα, η οποία μπορεί τελικά να συμβάλει και σε μια καλύτερη, συνολική χρηματοοικονομική ευημερία για ολόκληρη την κοινωνία.
Για την προώθηση τόσο της ατομικής, όσο και της συστημικής χρηματοοικονομικής σταθερότητας, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής οφείλουν να επικεντρώνονται στη βελτίωση του επιπέδου του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των πολιτών, μέσω πρωτίστως της επίσημης εκπαίδευσης αλλά και άλλων σχετικών πρωτοβουλιών.
Μια σημαντική παρέμβαση θα ήταν η ένταξη ενός μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας στα προγράμματα διδασκαλίας της πρωτοβάθμιας, αλλά και της δευτεροβάθμιας, εκπαίδευσης, μια δράση η οποία έχει ήδη υλοποιηθεί σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες .
Η εξοικείωση με τις βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες από τα πρώτα τους χρόνια, θα βοηθήσει τα παιδιά να λάβουν σωστές χρηματοοικονομικές αποφάσεις αργότερα στη ζωή τους.
Όπως έχουμε βιώσει όλοι, ο 21ος αιώνας χαρακτηρίζεται από συνεχείς αναταράξεις και χρηματοπιστωτικές κρίσεις οι οποίες έχουν δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά, κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα στους πολίτες, αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία.
Ως εκ τούτου η χρηματοπιστωτική σταθερότητα θα πρέπει να είναι προτεραιότητα των αρχών πολιτικής και αυτό περνάει μόνο μέσα από την ουσιαστική χρηματοοικονομική γνώση και τις ανάλογες δράσεις.
* Ο κ. Νικόλαος Φίλιππας είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Πρόεδρος και Ιδρυτής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού