Ο πρόσφατος εργασιακός νόμος (ν. 5053/2023) επέφερε όχι εκτεταμένες, ιδιαίτερα σημαντικές, όμως, μεταβολές στην εργατική νομοθεσία. Από τις πλέον σημαντικές, η εισαγωγή του θεσμού του μη προβλέψιμου προγράμματος του χρόνου εργασίας. Η σχετική ρύθμιση αφορά στις λεγόμενες συμβάσεις κατά παραγγελία, που απασχόλησαν ήδη σε προηγούμενη αρθρογραφία μας.
Αναμέναμε, με υψηλό ενδιαφέρον, την εφαρμοστική υπουργική απόφαση για κρίσιμες, αναγκαίες, όμως, απαντήσεις. Εξεδόθη, πρόσφατα. Για τις απαντήσεις (και μη) στους προβληματισμούς μας, το παρόν.
Έννοια
Ως συμβάσεις κατά παραγγελία νοούνται εκείνες με τις οποίες τίθεται ένα πλαίσιο εντός του οποίου (και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις) ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα να καλέσει τον εργαζόμενο να παράσχει τις υπηρεσίες του. Κι ο εργαζόμενος σχετική υποχρέωση.
Η πρόβλεψη του ν. 5053/2023
Σε περίπτωση μη προβλέψιμου προγράμματος του χρόνου εργασίας, ο εργαζόμενος υποχρεούται να απασχοληθεί από τον εργοδότη, εφόσον, σωρευτικά: (α) Η εργασία παρέχεται εντός (εκ των προτέρων γνωστών) προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς. Και (β) ο εργαζόμενος έχει ειδοποιηθεί από τον εργοδότη, προ 24ώρου-κατ’ ελάχιστον (εκτός κι αν συντρέχει λόγος επείγοντος), για την ανάθεση της εργασίας εγγράφως ή με γραπτό μήνυμα (sms) ή με e-mail ή με άλλο πρόσφορο τρόπο.
Εφόσον υπάρξει οποιαδήποτε, επιγενόμενη της ειδοποίησης του εργοδότη, ακύρωση της ανάθεσης, ο εργαζόμενος δικαιούται τα ωρομίσθια ωσάν να είχε εργασθεί.
Είναι υποχρεωτικός, επί ποινή ακυρότητας της σχετικής σύμβασης, ο προσδιορισμός ελάχιστου αριθμού αμειβομένων ωρών εργασίας (min 1/4 του συμφωνημένου συνολικού αριθμού ωρών απασχόλησης].
Εφαρμόζεται, και στη συγκεκριμένη σύμβαση, το σύνολο των προστατευτικών διατάξεων που συνδέονται με τη σύμβαση ή τη σχέση εξαρτημένης εργασίας του εργαζόμενου. Οποιαδήποτε μονομερής μετατροπή από τον εργοδότη σύμβασης εργασίας πλήρους ή μερικής απασχόλησης σε σύμβαση εργασίας κατά παραγγελία, απαγορεύεται˙ θεωρείται, στην περίπτωση αυτή, μονομερής βλαπτική μεταβολή.
Η πρόβλεψη της υπουργικής απόφασης
Σε περίπτωση μη προβλέψιμου (συνολικά ή εν μέρει) προγράμματος οργάνωσης του χρόνου εργασίας του εργαζόμενου, ο εργοδότης κάνει σχετική δήλωση στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ.
Συμπληρωματικά δηλώνει:
- Το σύνολο των μηνιαίων συμφωνημένων ωρών απασχόλησης.
- Τις ημέρες και ώρες αναφοράς εντός των οποίων δύναται να παρασχεθεί η συμφωνηθείσα εργασία.
- Τον αριθμό των εγγυημένων αμειβόμενων ωρών ανά μήνα.
- Την αμοιβή που καταβάλλεται για τις εγγυημένες αμειβόμενες ώρες και την αμοιβή που καταβάλλεται για την εργασία, που πραγματοποιείται επιπροσθέτως ή πέραν των εγγυημένων αυτών ωρών-εφόσον έχει συμφωνηθεί ανώτερη αμοιβή.
- Την ελάχιστη περίοδο εντός της οποίας ο εργοδότης οφείλει να ειδοποιήσει τον εργαζόμενο πριν από την ανάθεση εργασίας.
- Την προθεσμία εντός της οποίας ο εργοδότης δικαιούται να ακυρώσει την ανάθεση εργασίας.
Παράλληλα, στο πρότυπο Βασικών Όρων, το οποίο περιλαμβάνεται στην ως άνω ΥΑ, στο πεδίο του καθεστώτος απασχόλησης δύναται να επιλέξει κανείς μεταξύ: της πλήρους απασχόλησης, της μερικής απασχόλησης, της εκ περιτροπής απασχόλησης καθώς και της κατά παραγγελία απασχόλησης.
Οι απαντήσεις επί των προβληματισμών
Οι προβλέψεις του νόμου για τις συμβάσεις κατά παραγγελία, δημιούργησε, όπως, ήδη, όπως επισημάναμε στην, κατά τα άνω, αρθρογραφία μας, σοβαρούς προβληματισμούς. Απαντήθηκαν, άραγε, με την ανωτέρω ΥΑ;
- (α) Ως προς το εύρος των ωρών και ημερών αναφοράς
Δεν υφίσταται περιορισμός (πέραν των ορίων της τυχόν καταχρηστικότητας) ως προς τη δυνατότητα του εργοδότη να καθορίσει (σε μια ημέρα αναφοράς) μέγιστο αριθμό ωρών αναφοράς-εντός των οποίων ο εργαζόμενος θα κληθεί να παράσχει την εργασία του.
- (β) Ως προς το είδος των εν λόγω συμβάσεων
Από την ως άνω ΥΑ και τον τρόπο δήλωσής τους στο πρότυπο Βασικών Όρων (το οποίο υποβάλλεται στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ πριν την έναρξη της εργασίας) καταλήγει κανείς στην (δυνητικά επικίνδυνη διαπίστωση), πως οι εν λόγω συμβάσεις συνιστούν (και αντιμετωπίζονται ως) διακριτή κατηγορία συμβάσεων σε σχέση με αυτές της πλήρους και της μερικής απασχόλησης. Κατά λογική ακολουθία: ο έγγραφος τύπος μοιάζει συστατικός γι’ αυτές και, επιπρόσθετα, υφίσταται επταήμερο για την, κατά νόμο, υποβολή τους.
- (γ) Ως προς την αμοιβή των συμφωνημένων και εγγυημένων ωρών απασχόλησης
Όπως είχαμε σημειώσει, τόσο οι συμφωνημένες. όσο και οι εγγυημένες ώρες εργασίας (που αποτελούν υποσύνολο των συμφωνημένων) αμείβονται-προδήλως, βάσει του συμφωνημένου ωρομισθίου (και όχι με προσαύξηση 12% για τις υπέρτερες των εγγυημένων αλλά, πιθανότατα, για τις υπέρτερες των συμφωνημένων).
- (δ) Ως προς την υπέρβαση των χρονικών ορίων εργασίας
Η ΥΑ δεν επιλύει τον προβληματισμό αν ως ανώτατο, ημερήσιο, όριο απασχόλησης του εργαζομένου με σύμβαση κατά παραγγελία τίθενται οι ώρες της πλήρους απασχόλησης. Κι ούτε αν είναι, δυνατή, στην περίπτωση αυτή, η υπερεργασία ή/και η υπερωριακή απασχόληση.
- (ε) Ως προς τη δυνατότητα (ή μη) διακεκομμένου ωραρίου
Η ΥΑ δεν επιλύει, επίσης, τον προβληματισμό αν στις συμβάσεις κατά παραγγελία οι ώρες εργασίας οφείλουν, να είναι συνεχόμενες.
Ο (νεαρός) θεσμός του μη προβλέψιμου προγράμματος εργασίας/συμβάσεων κατά παραγγελία δεν είναι ήσσονος σημασίας ή ενδιαφέροντος. Αναμένεται να επιλύσει (και ήδη επιτυχώς αντιμετωπίζει) σημαντικούς προβληματισμούς των επιχειρήσεων όσον αφορά την κάλυψη συγκεκριμένων θέσεων εργασίας. Αναμένεται, επίσης, να διευρύνει την απασχόληση-έστω στην ειδική, τούτη, εκδοχή της.
Ευκταίο, όμως, επιτυχώς να αντιμετωπισθούν συγκεκριμένες παράμετροι που θα αποτρέψουν περιττούς προβληματισμούς, διενέξεις, κόστη και περιττή απασχόληση των υπηρεσιών, των δικαστηρίων και εμπλεκομένων μερών.
Μοιάζει αφοπλιστικά απλό.
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm