Στο σύγχρονο επιχειρηματικό τοπίο, οι οργανισμοί βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν διαρκώς αυξανόμενο αριθμό απειλών. Από τις γεωπολιτικές εντάσεις και τις εμπορικές συγκρούσεις μέχρι τις μεταβαλλόμενες κανονιστικές απαιτήσεις και τις διαταραχές των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, η ανάγκη για οργανωμένη, στρατηγική και προληπτική διαχείριση κινδύνων δεν ήταν ποτέ πιο επιτακτική.
Η λειτουργία της διαχείρισης κινδύνων συνιστά θεμέλιο για τη βιωσιμότητα, την ευελιξία και την ανθεκτικότητα κάθε επιχείρησης, μικρής ή μεγάλης.
Νέο παράγοντα διατάραξης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος αποτελούν οι δασμοί και η συγκρουσιακή ή υπερβολική χρήση τους που μπορεί να πυροδοτήσει αλυσιδωτές επιπτώσεις: αύξηση του κόστους παραγωγής, πληθωριστικές πιέσεις, αναστάτωση στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αβεβαιότητα στις επενδύσεις, και ανάγκη για εύρεση νέων αγορών.
Ταυτόχρονα, οι γεωπολιτικές εντάσεις -όπως η σταδιακή οικονομική απεξάρτηση ΗΠΑ-Κίνας ή οι συγκρούσεις στον τομέα της τεχνολογίας- καθιστούν το διεθνές σύστημα πιο ασταθές και απρόβλεπτο.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα έντονα μεταβαλλόμενο και συχνά εχθρικό περιβάλλον. Εδώ αναδεικνύεται η καθοριστική συμβολή της διαχείρισης κινδύνων.
Η διαχείριση κινδύνων λειτουργεί ως σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και στρατηγικής καθοδήγησης. Η κύρια αποστολή της δεν περιορίζεται στην αναγνώριση των απειλών, αλλά επεκτείνεται στην αξιολόγηση του αντικτύπου, στην ανάπτυξη σεναρίων αντιμετώπισης και στη διαμόρφωση ανθεκτικών επιχειρησιακών μοντέλων.
Η διαχείριση κινδύνων προβλέπει εξωτερικές τάσεις (π.χ. εμπορικές πολιτικές, δασμοί, πολιτικές συγκρούσεις, κυρώσεις) και ερμηνεύει τις πιθανές επιπτώσεις τους στις δραστηριότητες της επιχείρησης. Για παράδειγμα, ένας νέος δασμός στις εισαγωγές πρώτων υλών μπορεί να οδηγήσει σε άμεση αύξηση κόστους.
Η έγκαιρη αναγνώριση αυτού του ενδεχόμενου επιτρέπει τη λήψη μέτρων πριν πλήξει τα λειτουργικά ή χρηματοοικονομικά αποτελέσματα της επιχείρησης.
Η προετοιμασία πολλαπλών σεναρίων (what-if analysis) και η εξέταση διαφορετικών στρατηγικών αντιμετώπισης επιτρέπει στις επιχειρήσεις να κατανοήσουν το εύρος πιθανών εξελίξεων και να σχεδιάσουν κατάλληλες στρατηγικές απόκρισης. Π.χ. σε σενάριο αύξησης δασμών κατά 10% σε στρατηγικό προϊόν, η επιχείρηση εξετάζει τη δυνατότητα μετακύλισης του κόστους ή διαφοροποίησης προμηθευτών.
Αντίστοιχα, οι γεωπολιτικές κρίσεις ή οι εμπορικοί φραγμοί απαιτούν διαφοροποίηση των πηγών προμηθειών, εύρεση τοπικών ή πιο σταθερών αγορών και ανάπτυξη εναλλακτικών καναλιών διανομής. Η διαχείριση κινδύνων μπορεί να συμβάλλει στη λήψη αποφάσεων με γνώμονα την αξιολόγηση προμηθευτών βάσει πολιτικού κινδύνου ή ευαλωτότητας.
Παράλληλα, στο πεδίο αρμοδιοτήτων της διαχείρισης κινδύνων είναι η διαμόρφωση και επικαιροποίηση σχεδίων επιχειρησιακής συνέχειας (Business Continuity Plans) που προβλέπουν την απρόσκοπτη λειτουργία της επιχείρησης υπό αντίξοες συνθήκες. Οι δασμοί ή οι εμπορικές κυρώσεις μπορεί να προκαλέσουν αναπάντεχες διακοπές η πρόβλεψη τέτοιων περιπτώσεων ενισχύει τη βιωσιμότητα.
Η εκάστοτε διοίκηση της επιχείρησης πρέπει να βασίζει τις αποφάσεις της πλέον σε risk-adjusted στοιχεία. Ποιος θα είναι ο δυνητικός αντίκτυπος σε έσοδα, EBITDA ή ακόμα και φήμη από ένα σενάριο μεταβολής του παγκόσμιου εμπορικού καθεστώτος; Πώς επηρεάζει η αυξημένη αστάθεια τις επενδυτικές επιλογές ή την επέκταση σε νέες αγορές;
Η απάντηση σε τέτοια ερωτήματα δεν είναι μόνο ζήτημα οικονομικής ανάλυσης, αλλά ουσιαστικά έργο της διαχείρισης κινδύνων, το οποίο καλείται να μετατρέπει την αβεβαιότητα σε μετρήσιμα και διαχειρίσιμα δεδομένα.
Πλέον οι σύγχρονες επιχειρήσεις καλούνται να διαχειριστούν κινδύνους πέρα από τα στενά χρηματοοικονομικά όρια. Οι γεωπολιτικές εντάσεις, η ενεργειακή κρίση, η κλιματική μετάβαση και η κοινωνική αστάθεια αποτελούν το νέο υπόβαθρο επιχειρησιακής δραστηριότητας. Η ενσωμάτωση κριτηρίων ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση) στην προσέγγιση διαχείρισης κινδύνων επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προσαρμόζονται εγκαίρως στις προσδοκίες των ρυθμιστικών αρχών, των επενδυτών και της κοινωνίας.
Είναι σαφές πλέον ότι οι αδιάλειπτες διαταράξεις του επιχειρηματικού περιβάλλοντος όπως η δυναμική επιβολή δασμών και η γεωπολιτική αστάθεια, καθιστούν αναγκαία την αναβάθμιση της λειτουργίας διαχείρισης κινδύνων. Δεν πρόκειται απλώς για εργαλείο αποφυγής απωλειών, αλλά για έναν στρατηγικό σύμμαχο στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας, της ευελιξίας και της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης.
Οι επιχειρήσεις οφείλουν να ενσωματώσουν τη διαχείριση κινδύνων στις στρατηγικές αποφάσεις, να επενδύσουν σε ανθρώπινο δυναμικό με εξειδίκευση στην αναγνώριση, ανάλυση και διαχείριση κινδύνων, να υιοθετήσουν τεχνολογικά εργαλεία risk intelligence και ανάλυσης δεδομένων και να εκπαιδεύσουν το προσωπικό στην κουλτούρα πρόληψης και ανταπόκρισης σε ακραία γεγονότα.
Στην Ελλάδα, το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εσωτερικός Έλεγχος, Διαχείριση Κινδύνων & Κανονιστική Συμμόρφωση» του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, αποτελεί το μοναδικό εξειδικευμένο Πρόγραμμα στην Ελλάδα που «θεραπεύει» πολυδιάστατα και ολιστικά, τόσο για τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα, τον Εσωτερικό Έλεγχο / Internal Audit, τη Διαχείριση Κινδύνων / Risk Management, και την Κανονιστική Συμμόρφωσης / Compliance.
Η ιστοσελίδα του προγράμματος είναι η ακόλουθη: https://iarc.econ.uoa.gr/.
Mπορείτε να βρείτε την Προκήρυξη και την Αίτηση Συμμετοχής εδώ.
* Ο Δημήτριος Καινούργιος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ, Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εσωτερικός Έλεγχος, Διαχείριση Κινδύνων & Κανονιστική Συμμόρφωση», του University of Athens MBA και του Κέντρου Μελετών & Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής.
* Ο Δημήτρης Βραχωρίτης είναι Επικεφαλής Αξιολόγησης και Διαχείρισης Κινδύνων στην Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου, με εξειδίκευση στα θέματα Διαχείρισης Κινδύνων στο πλαίσιο της Βιώσιμης Ανάπτυξης.