Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την καθοριστική εξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από τη ναυτιλιακή βιομηχανία, η οποία λειτουργεί ως η ραχοκοκαλιά του διεθνούς εμπορίου διευκολύνοντας τη μετακίνηση αγαθών.
Η μεταφορά διά θαλάσσης εμπορευμάτων κάθε είδους, είτε αναφέρεται κανείς σε πρώτες ύλες, όπως το σιδηρομετάλλευμα και τα σιτηρά, είτε σε βιομηχανικά προϊόντα, διασφαλίζει ότι τα απαραίτητα αγαθά φτάνουν στους προορισμούς τους με αποτελεσματικότητα και χαμηλό κόστος.
Ως αποτέλεσμα, η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα στηρίζεται από αυτό το σύνθετο δίκτυο θαλάσσιων διαδρομών και πλοίων που ενισχύει τη σύνδεση των παραγωγών με τους καταναλωτές, επιτρέποντας την οικονομική ανάπτυξη και την παγκόσμια ολοκλήρωση των εθνών.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Δείκτης Baltic Dry (BDI) αποκτά κομβική σημασία στο διεθνές εμπόριο για διάφορους λόγους. Το γεγονός ότι ο BDI παρακολουθεί το μέσο κόστος μεταφοράς για περισσότερες από 20 θαλάσσιες διαδρομές που αφορούν ποικιλία ξηρού χύδην φορτίου, τον καθιστά ουσιώδες σημείο αναφοράς για τις ναυτιλιακές εταιρείες όσον αφορά στον καθορισμό των ναύλων και του λειτουργικού κόστους, για τις εμπορικές επιχειρήσεις στην κατανόηση της δυναμικής της προσφοράς και ζήτησης των εμπορευμάτων και για τους επενδυτές στην πρόβλεψη της οικονομικής δραστηριότητας και στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων.
Ο δείκτης BDI αναγνωρίζεται ευρέως ως ένας εξέχων οικονομικός δείκτης, καθώς οι διακυμάνσεις του αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια τις αλλαγές στη ζήτηση για πρώτες ύλες που είναι κρίσιμες για τη βιομηχανική παραγωγή. Επομένως, ένας μειούμενος BDI μπορεί να υποδηλώνει επιβράδυνση της οικονομίας, ενώ ένας αυξανόμενος BDI συχνά σηματοδοτεί υψηλότερη οικονομική δραστηριότητα.
Αυτό τον καθιστά ένα χρήσιμο εργαλείο για τους επενδυτές στην προσπάθειά τους να προβλέψουν μελλοντικά οικονομικά μοτίβα, αλλά και για τις επιχειρήσεις στην προσπάθειά τους να ρυθμίσουν τα επίπεδα αποθεμάτων και παραγωγής ως απόκριση στην προβλεπόμενη ζήτηση.
Επιπλέον, ο BDI προωθεί τη διαφάνεια και την αποδοτικότητα της αγοράς, παρέχοντας αμερόληπτα και ανεξάρτητα δεδομένα για την τιμή μεταφοράς του ξηρού χύδην φορτίου. Με αυτόν τον τρόπο, δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες στην αγορά να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, διασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία της ναυτιλίας ξηρού χύδην.
Ο BDI υποστηρίζει, επίσης, τη διεξαγωγή στρατηγικών διαχείρισης κινδύνου. Για παράδειγμα, οι πλοιοκτήτες μπορούν να «κλειδώσουν» τις μελλοντικές τιμές ναύλων και να μετριάσουν τις διακυμάνσεις των τιμών, ενώ οι επενδυτές μπορούν να επωφεληθούν από κερδοσκοπικές στρατηγικές βασισμένες στις αναμενόμενες διακυμάνσεις του BDI. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτών των στρατηγικών και η ερμηνεία των κινήσεων του BDI πρέπει να τυγχάνουν εξέτασης εντός του πλαισίου των ευρύτερων συνθηκών της χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Πράγματι, ο Δείκτης Baltic Dry λειτουργεί μέσα σε ένα διασυνδεδεμένο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπου η μεταβλητότητα σε έναν τομέα μπορεί να επηρεάσει άμεσα άλλους. Αυτή η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση των χρηματοπιστωτικών αγορών έχει καταστεί πρόσφατα ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα, καθώς οι διαταραχές που παρατηρούνται σε μία αγορά ενδέχεται να μεταδοθούν σε άλλες και να προκαλέσουν, ως αποτέλεσμα, χρηματοπιστωτικές ανισορροπίες.
Από την άλλη πλευρά, θεσμικοί και ιδιώτες επενδυτές στρέφονται όλο και περισσότερο προς εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία με στόχο την αποτελεσματική διαφοροποίηση των χαρτοφυλακίων τους, καθώς η δια-αγοραία αντιστάθμιση υπερτερεί των στρατηγικών που χρησιμοποιούν παράγωγα του ίδιου περιουσιακού στοιχείου.
Δεδομένου ότι η παγκόσμια θαλάσσια μεταφορά καλύπτει άνω του 90% των παγκόσμιων εμπορικών ροών, θα ήταν κρίσιμο να αξιολογηθεί η ναυτιλία ως μια εναλλακτική επενδυτική πρόταση για τη διαχείριση χαρτοφυλακίου. Παραδόξως, η έρευνα σχετικά με τη διασύνδεση της ναυτιλιακής αγοράς με άλλες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων έχει λάβει ελάχιστη προσοχή στην υπάρχουσα βιβλιογραφία.
Η μελέτη των Παπαθανασίου Σπ., Συριόπουλου Θ., Καινούργιου Δ. και Κουτσοκώστα Δρ. στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Global Finance Journal», αποσκοπεί στη γεφύρωση αυτού του ερευνητικού κενού.
Ειδικότερα, εστιάζει στη διερεύνηση της μετάδοσης κινδύνου μεταξύ της ναυτιλιακής αγοράς και κοινών επενδυτικών μέσων (μετοχές, ομόλογα, ακίνητα, νομίσματα), κρυπτονομισμάτων (Bitcoin), ενεργειακών εμπορευμάτων (αργό πετρέλαιο, φυσικό αέριο), πολύτιμων μετάλλων (χρυσός, άργυρος) και βασικών μετάλλων (χαλκός, ψευδάργυρος) για την περίοδο από 1/1/2012 έως 31/1/2025.
Για την ανάλυση της μετάδοσης της μεταβλητότητας ανάμεσα στις υπό εξέταση αγορές, αξιοποιείται η βελτιωμένη έκδοση του μεθοδολογικού πλαισίου που ανέπτυξαν οι Diebold και Yilmaz (2012). Εξετάζεται, επιπροσθέτως, η ικανότητα της ναυτιλιακής αγοράς να περιορίσει εντός ενός διμερούς χαρτοφυλακίου τον κίνδυνο που πηγάζει από τις διακυμάνσεις των τιμών των υπόλοιπων κατηγοριών επενδύσεων.
Τα ευρήματα της εμπειρικής ανάλυσης καταδεικνύουν ότι οι υπό εξέταση αγορές παρουσιάζουν μέτρια διασύνδεση, με την αλληλεξάρτηση να είναι ευάλωτη σε εξωτερικές χρηματοπιστωτικές διαταραχές, όπως η εμφάνιση της πανδημίας COVID-19 και η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας. Κατά κύριο λόγο ο χρυσός, και δευτερευόντως οι μετοχές, αποτελούν την κύρια πηγή διασποράς κινδύνου προς τις αγορές νομισμάτων, ομολόγων, αργύρου, ψευδαργύρου, αργού πετρελαίου, χαλκού, Bitcoin, ακινήτων και φυσικού αερίου.
Σε γενικές γραμμές, η ναυτιλία παρουσιάζει ουδέτερη συμπεριφορά, παραμένοντας ανεπηρέαστη εντός του μηχανισμού, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να προσφέρει όφελος μέσω της διαφοροποίησης σε ένα χαρτοφυλάκιο.
Σύμφωνα με την ανάλυση χαρτοφυλακίου, η συμπερίληψη νομίσματος, μετοχών, ακίνητης περιουσίας, χρυσού, χαλκού, ψευδαργύρου και αργύρου αποδείχτηκε αποτελεσματική στον περιορισμό των κινδύνων για επενδυτές με θέσεις αγοράς στη ναυτιλία πριν από την πανδημία του κορονοϊού. Αντίθετα, τοποθετήσεις στην αγορά ναυτιλίας θα μπορούσαν να μειώσουν αποτελεσματικά τον κίνδυνο που σχετίζεται με επενδύσεις σε Bitcoin και φυσικό αέριο.
Kατά τη διάρκεια της πανδημίας, η αποτελεσματικότητα της ναυτιλίας στην προστασία των επενδυτών έναντι της μεταβλητότητας των ομολόγων βελτιώθηκε αισθητά. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του πολέμου, η ναυτιλία έχασε την ικανότητά της να μειώνει τον κίνδυνο που προέρχεται από τη μεταβλητότητα των ομολόγων και του Bitcoin, αφήνοντας το φυσικό αέριο ως το μόνο περιουσιακό στοιχείο του οποίου ο κίνδυνος θα μπορούσε να μετριαστεί.
Συμπερασματικά, η μελέτη καταδεικνύει τον ρόλο της ναυτιλίας στην αντιστάθμιση του κίνδυνου άκρως ασταθών περιουσιακών στοιχείων όπως το Bitcoin και το φυσικό αέριο, και αναδεικνύεται σε ένα πολύτιμο εργαλείο διαχείρισης κινδύνου για χαρτοφυλάκια εκτεθειμένα σε αυτές τις αγορές.
Ωστόσο, αρκετές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων μπορούν να εξισορροπήσουν αποτελεσματικά τον εγγενή κίνδυνο της ίδιας της ναυτιλίας. Οι βέλτιστες σταθμίσεις χαρτοφυλακίου επηρεάζονται ουσιωδώς κατά τη διάρκεια περιόδων αναταραχής, καθιστώντας έτσι απαραίτητη τη συχνή επαναστάθμιση.
Ως εκ τούτου, οι επενδυτές πρέπει να επαναξιολογούν συνεχώς τις στρατηγικές αντιστάθμισης με βάση τις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς, αναγνωρίζοντας ότι, ενώ η ναυτιλία μπορεί να διαδραματίσει αξιοσημείωτο ρόλο στη θωράκιση ορισμένων περιουσιακών στοιχείων, το δικό της υψηλό προφίλ κινδύνου τυπικά απαιτεί αντιστάθμιση μέσω ενός μικρού ποσοστού επένδυσης στη ναυτιλία και υψηλότερων ποσοστών στις άλλες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων.
* O Σπ. Παπαθανασίου (φωτ. δεξιά) είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
** Ο Δρόσος Κουτσoκώστας είναι Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.