Το να λέει ένας υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ ότι θέλει να ξανακάνει τη χώρα του «μεγάλη», ως λαϊκίστικο σύνθημα το καταλαβαίνει κανείς. Υπό τον όρο ότι αισθάνεται ότι η σημερινή Αμερική είναι... μικρή. Κάτι τέτοιο όμως δεν προκύπτει από την τρέχουσα γεωπολιτική πραγματικότητα, ούτε από τη θέση των ΗΠΑ στην παγκόσμια σκακιέρα.
Από κάθε πλευρά, η σημερινή Αμερική είναι πρώτη υπερδύναμη στον κόσμο και αυτό που κάνει ο Ντόναλντ Τραμπ είναι να την απομακρύνει από συμμάχους της, που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την γεωπολιτική της παρουσία. Άρα πίσω από το σύνθημα του Τραμπ υπάρχουν άλλες επιδιώξεις, που ίσως κάνουν την Αμερική πιο… μικρή.
Ακόμα χειρότερα, δεν πρέπει να αποκλείεται και η πρόθεση του Τραμπ να αλλάξει την αμερικανική δημοκρατία, γεγονός που παραπέμπει πλέον σε άλλα πεδία σκέψης και δράσης. Ας δούμε όμως την κατάσταση πιο αναλυτικά, γιατί κάποια φαινόμενα έχουν ισχυρό ειδικό βάρος.
Η «Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας», ένα έγγραφο 33 σελίδων που δημοσιεύθηκε από τον Λευκό Οίκο στις 5 Δεκεμβρίου, είναι το επίσημο πιστοποιητικό θανάτου της ατλαντικής Ευρώπης. Θάβονται έτσι, ογδόντα χρόνια διατλαντικών σχέσεων με τρεις δολοφονικές φόρμουλες: «Η πολιτισμική διαγραφή της Ευρώπης», σημαίνει ότι η Ευρώπη «καθοδηγείται από μια πλειοψηφία μειονοτικών, πολεμοκάπηλων και παρακμιακών κυβερνήσεων». Ο Τραμπ το εκμεταλλεύεται αυτό για να οικειοποιηθεί ένα «δικαίωμα πολιτισμικής παρέμβασης», επειδή δηλώνει ότι είναι ο κριτής του ίδιου του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Από πότε και από πού και έως πού ένας Αμερικανός πρόεδρος δηλώνει επίσημα ότι γι’ αυτόν η Ευρώπη «τελείωσε»; Με ποια κριτήρια η απόφαση αυτή εντάσσεται σε έγγραφο Εθνικής στρατηγικής; Καταλαβαίνουμε ότι η Λατινική Αμερική γίνεται και πάλι απόλυτη προτεραιότητα για τις ΗΠΑ, με την Ευρώπη να βρίσκεται στην περιφέρεια. Κάτι τέτοιο τι προσφέρει τελικά στο μεγαλείο της Αμερικής;
Σχεδιάζεται μια στρατιωτική «αναπροσαρμογή», με άλλα λόγια μια προγραμματισμένη απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από την Ευρώπη. Το NATO παραμένει, αλλά σε μια ριζικά μετασχηματισμένη μορφή - οι Ευρωπαίοι πρέπει να πληρώσουν το 5% του ΑΕΠ τους για την άμυνά τους (σε σύγκριση με το 2% σήμερα) και η Ουάσιγκτον γίνεται ο «οργανωτής» και όχι ο κύριος πρωταγωνιστής. Αυτό τη μεγαλώνει;
Ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος είχε προειδοποιήσει ότι ο Ομπάμα είχε υπογράψει τη στροφή προς την Ασία, ο Τραμπ τελειώνει τη δουλειά: η Ευρώπη δεν είναι πλέον εταίρος, αλλά υποτελής. Και το χειρότερο είναι ότι οι Ευρωπαίοι αποδέχονται αυτή την υποτέλεια. Επειδή δεν έχουν πλέον εναλλακτικό έργο. Περισσότερο όραμα. Περσότερο θάρρος. Αλλά πρότυπα. Πολλά πρότυπα.
Ας πάμε παρακάτω. Θα ενθυμούνται κάποιοι ότι στις 8 Δεκεμβρίου 2025, ο Τραμπ δήλωσε δημόσια ότι ο Ζελένσκι «χρησιμοποιούσε τον πόλεμο για να αποφύγει τις εκλογές». Και πρόσθεσε: «Η Ουκρανία έχει χάσει πολλά εδάφη. Ο Ζελένσκι δεν είναι ακόμα έτοιμος για ειρήνη.»
Την επόμενη μέρα, ο Ουκρανός πρόεδρος ανακοίνωσε ότι ήταν «έτοιμος» να διεξαγάγει προεδρικές εκλογές, υπό την προϋπόθεση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εγγυώνται την ασφάλεια της ψηφοφορίας.
Ο Ζελένσκι παραδέχεται έτσι ότι το μέλλον της Ουκρανίας εξαρτάται μόνο από τον Τραμπ, ενώ υπονοεί ότι οι εκλογές σε εδάφη που ελέγχονται από τη Ρωσία θα στιγματιστούν από νοθεία χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας -που μπορεί να είναι μόνο αμερικανικές, όχι ευρωπαϊκές.
Η συνθηκολόγηση ήταν ολοκληρωτική: ούτε το Παρίσι, ούτε το Βερολίνο, ούτε το Λονδίνο, ούτε η Βαρσοβία αντέδρασαν. Η Μάγια Κάλας, Ύπατη Εκπρόσωπος της E.E., υπενθύμισε απλώς ότι «η E.E. υποστηρίζει την Ουκρανία», χωρίς να διευκρινίσει πώς και μέχρι πότε.
Όταν η Επιτροπή Νόμπελ απένειμε το βραβείο στη Μαρία Κορίνα Ματσάδο και όχι στον Τραμπ, ο Λευκός Οίκος κατηγόρησε αμέσως την επιτροπή ότι «έβαλε την πολιτική πάνω από την ειρήνη». Αλλά ο Τραμπ δεν χρειάζεται το Νόμπελ. Η ίδια η Ματσάδο του το αφιέρωσε.
Ο Τραμπ χάνει, αλλά κερδίζει. Το χάος γύρω από την παρουσία της Ματσάδο στο Όσλο αποκαλύπτει ότι ακόμη και η επιτροπή Νόμπελ δεν ελέγχει πλέον τη δική της εκδήλωση. Το βραβείο Νόμπελ γίνεται δευτερεύον θέατρο ενός παιχνιδιού του οποίου ο σκηνοθέτης βρίσκεται στην Ουάσιγκτον και όχι στο Όσλο.
Ο ίδιος ο Μαδούρο παίζει το παιχνίδι του Τραμπ, δεν εμποδίζει τη Ματσάδο να φύγει, παρόλο που είχε απειλήσει να την κηρύξει «φυγά». Αυτό που ακολουθεί είναι μια επική ιστορία της ηρωικής εξόδου από το έδαφος του τρομερού αντιπάλου που κατέστη δυνατή από τον... Τραμπ!
Ο Μαδούρο γνωρίζει ότι μια χερσαία επέμβαση των ΗΠΑ παραμένει πιθανή. Το να αφήσουμε τη Ματσάδο να κυκλοφορεί σημαίνει να στερήσουμε από τον Τραμπ ένα πρόσχημα. Αλλά σημαίνει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι η Ουάσιγκτον υπαγορεύει τους κανόνες του παιχνιδιού, ακόμη και στη Βενεζουέλα. Ο Τραμπ δεν κυβερνά πλέον μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες: κυβερνά τον χώρο όλων των δυνατοτήτων για όλους τους παγκόσμιους παράγοντες. Η E.E., ο Ζελένσκι, η Ματσάδο, ο Μαδούρο, η Επιτροπή Νόμπελ -όλοι προσαρμόζουν τις αποφάσεις τους ανάλογα με το τι μπορεί να πει ή να κάνει ο Τραμπ. Και κανείς δεν ξέρει πώς να μιλήσει για τον Τραμπ.
Η Αμερική όμως βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας επικαιρότητας αλλά τα αποτελέσματα για την ώρα είναι πενιχρά, αν και θορυβώδη. Τι θέλει τελικά ο Τραμπ; Αποτελέσματα ή φιγούρες καουμπόικης ταινίας; Ποιες πράξεις θα υπάρξουν πίσω από τα παχιά λόγια και το γέλιο που προκαλούν;
Κατά την εκτίμησή μας, ο Τραμπ ετοιμάζεται να «ξεφορτωθεί» την Ευρώπη, να παίξει το παιχνίδι των διμερών συμμαχιών και να προσεταιρισθεί τον Πούτιν ως μέσο για την αντιπαράθεσή του με την Κίνα. Στις βλέψεις του αυτές, το πρόβλημα του είναι ότι αγνοεί την ιστορία και κυρίως απεχθάνεται τη φιλοσοφία της δημοκρατίας.