Το άρθρο αυτό εξετάζει την πρόσφατη ανακοίνωση δασμών από την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ στις 2 Απριλίου 2025, αναλύοντας τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Με βάση το Δελτίο Πληροφοριών του Λευκού Οίκου, οικονομικά μοντέλα και ιστορικά δεδομένα, αξιολογούμε τον πιθανό αντίκτυπο στην οικονομία των ΗΠΑ, στο παγκόσμιο εμπόριο και ειδικότερα στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η ανάλυση περιλαμβάνει επίσης μια βαθύτερη κατανόηση της οικονομικής θεωρίας πίσω από τους δασμούς, καθώς και τις ανθρωπιστικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις αυτής της πολιτικής.
Βασικές πολιτικές και επιβληθέντες δασμοί
• Δήλωση Εθνικής Έκτακτης Ανάγκης: Ο νόμος IEEPA (1977) ενεργοποιείται για την αντιμετώπιση εμπορικών ελλειμμάτων.
• 10% Γενικός Δασμός: Επιβάλλεται σε όλες τις εισαγωγές.
• Στοχευμένοι Δασμοί:
- 34% στην Κίνα
- 20% στην ΕΕ
- 10% στο Ηνωμένο Βασίλειο
- 24% στην Ιαπωνία
- 25% σε όλα τα εισαγόμενα αυτοκίνητα
• Εξαιρέσεις: Ισχύουν για κρίσιμα προϊόντα (ημιαγωγοί, φάρμακα, πρώτες ύλες).
Οικονομικές επιπτώσεις
1. Αυξήσεις Τιμών και Πληθωρισμός
Οι δασμοί αυξάνουν το κόστος εισαγωγών, προκαλώντας αύξηση τιμών σε αγαθά και πρώτες ύλες. Οι τομείς αυτοκινήτων, ηλεκτρονικών και ένδυσης αναμένεται να πληγούν ιδιαίτερα.
• Εκτιμώμενη αύξηση τιμών:
- Γενικές εισαγωγές: +5-12%
- Ηλεκτρονικά: +25-40%
- Αυτοκίνητα: +18-28%
- Βασικά καταναλωτικά αγαθά: +7-15%
Αυτές οι αυξήσεις επηρεάζουν όχι μόνο τις επιχειρήσεις, αλλά και τον καταναλωτή -ιδιαίτερα εκείνους που ήδη ζουν στο όριο της φτώχειας. Η αύξηση του κόστους των καθημερινών αγαθών αποτελεί σημαντική οικονομική πίεση για τους πιο ευάλωτους.
2. Ανάπτυξη και ΑΕΠ των ΗΠΑ
Βραχυπρόθεσμα, η ανάπτυξη μπορεί να επιβραδυνθεί λόγω μείωσης του εμπορίου. Μακροπρόθεσμα, η παραγωγική ικανότητα των ΗΠΑ μπορεί να αυξηθεί, εάν επιτύχει η στρατηγική επαναπατρισμού της βιομηχανίας.
• Εκτιμώμενη μείωση του ΑΕΠ:
- Μόνο από δασμούς: -1,5 έως -2,5%
- Σε περίπτωση εμπορικού πολέμου: -2,5 έως -4,5%
Αυτό συνάδει με τις προβλέψεις από μεγάλες διεθνείς οικονομικές οργανώσεις όπως το ΔΝΤ, το οποίο σημειώνει ότι μια διαρκής εμπορική σύγκρουση μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη οικονομική ανάπτυξη που δεν θα ανακάμψει άμεσα.
3. Επιπτώσεις στις Αναπτυσσόμενες Οικονομίες
Οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις αυξήσεις τιμών και στην επιβράδυνση του εμπορίου. Το φαινόμενο αυτό αναμένεται να έχει ανισομερείς συνέπειες, με κάποιες περιοχές να πλήττονται περισσότερο από άλλες.
• Εισαγόμενα αγαθά: Ο δασμολογικός πληθωρισμός αυξάνει το κόστος τροφίμων, φαρμάκων και καυσίμων.
• Εξαγωγές: Οι εμπορικοί φραγμοί μειώνουν τη ζήτηση για προϊόντα αναπτυσσόμενων χωρών, πλήττοντας τη βιομηχανική και αγροτική παραγωγή.
• Νομισματική Αστάθεια: Η αβεβαιότητα στις αγορές και η μείωση των επενδύσεων προκαλούν αποδυνάμωση νομισμάτων.
• Εκτιμώμενη μείωση του ΑΕΠ:
- Υποσαχάρια Αφρική: -2,5 έως -5%
- Λατινική Αμερική: -1,8 έως -3,5%
- Νοτιοανατολική Ασία: -2,0 έως -4%
Η πίεση αυτή αναδεικνύει την ανάγκη για πολυμερείς συμφωνίες που να διευκολύνουν τη σταθερότητα και να μειώσουν την εξάρτηση από τις ανισότητες της διεθνούς εμπορικής πολιτικής.
4. Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις για την κοινωνία είναι εξίσου σοβαρές. Αυτές δεν περιορίζονται μόνο στις οικονομικές συνέπειες, αλλά επηρεάζουν σε βάθος την κοινωνική συνοχή και ευημερία.
- Υποσιτισμός και φτώχεια: Η αύξηση των τιμών στα βασικά είδη επιβαρύνει τους φτωχότερους πληθυσμούς. Επιπλέον, η μείωση των διεθνών αποστολών αναπτυξιακής βοήθειας μπορεί να επιδεινώσει τις συνθήκες διαβίωσης.
- Πρόσβαση στην Υγεία: Το κόστος των φαρμάκων και του ιατρικού εξοπλισμού αυξάνεται. Οι πιο ευάλωτες κοινότητες—ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Υποσαχάρια Αφρική και η Νοτιοανατολική Ασία—αντιμετωπίζουν πλέον αυξημένο κίνδυνο για τις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης.
- Ανεργία και μετανάστευση: Η οικονομική ύφεση οδηγεί σε απώλειες θέσεων εργασίας και αύξηση των μεταναστευτικών ροών, δημιουργώντας πολιτικές και ανθρωπιστικές κρίσεις σε περιοχές όπως η Ευρώπη και η Λατινική Αμερική.
Μακροπρόθεσμες Παγκόσμιες Επιπτώσεις
Επιβράδυνση της Παγκόσμιας Ανάπτυξης
Οι αυξημένοι δασμοί και η πιθανότητα εμπορικών πολέμων μειώνουν τις εμπορικές συναλλαγές και την εμπιστοσύνη στις αγορές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου εκτιμά ότι οι αυξημένοι εμπορικοί φραγμοί θα μπορούσαν να μειώσουν το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 1,5-2,5% την επόμενη διετία.
- ΗΠΑ-Κίνα-ΕΕ: Η μείωση των εισαγωγών/εξαγωγών επηρεάζει την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, κάτι που φαίνεται ιδιαίτερα έντονα στην περίπτωση της Κίνας, η οποία αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα για την παραγωγή διεθνώς.
- Αναπτυσσόμενες Χώρες: Η μείωση των επενδύσεων και η αύξηση των τιμών περιορίζουν τις ευκαιρίες ανάπτυξης. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, για παράδειγμα, βλέπουν τις εξαγωγές τους να πλήττονται από περιορισμούς στις αγορές των ΗΠΑ, ενώ η Αφρική παρατηρεί μια μείωση της ζήτησης για τα γεωργικά και πετρελαϊκά προϊόντα της.
Γεωπολιτική Αστάθεια
Η προώθηση προστατευτικών πολιτικών δεν αφορά μόνο το εμπόριο. Συχνά συνδέεται με την αποσταθεροποίηση διεθνών σχέσεων και την ενίσχυση της εθνοκεντρικής πολιτικής. Οι δασμοί, αν και σχεδιασμένοι για να ενισχύσουν τις εγχώριες βιομηχανίες, μπορεί να υπονομεύσουν μακροπρόθεσμα τις πολυμερείς διαπραγματεύσεις και να πυροδοτήσουν αντιδράσεις άλλων χωρών. Τα εμπορικά μπλοκ μπορεί να καταρρεύσουν, και οι χώρες μπορεί να προσφύγουν σε πολιτικές αντεπίθεσης, που να περιλαμβάνουν δασμούς ή άλλες οικονομικές κυρώσεις.
Συμπέρασμα
Οι δασμοί του Τραμπ, αν και προσφέρουν βραχυπρόθεσμα οφέλη στις εγχώριες βιομηχανίες των ΗΠΑ, προμηνύουν μακροχρόνιες παγκόσμιες συνέπειες που απειλούν τη σταθερότητα του διεθνούς εμπορίου. Οι φτωχότερες χώρες και οι πληθυσμοί χαμηλού εισοδήματος πλήττονται δυσανάλογα, με τις επιπτώσεις τους να αναλύονται και στο επίπεδο των τοπικών κοινοτήτων, οι οποίες συχνά δεν έχουν τις υποδομές ή τα εργαλεία για να προσαρμοστούν σε τέτοιες αλλαγές.
Το παραδοσιακό οικονομικό μοντέλο, που υποστηρίζει τον ανοιχτό ανταγωνισμό και την παγκοσμιοποίηση, αναδεικνύει την αδυναμία των δασμών ως μόνιμη λύση. Αντί να προστατεύει τις βιομηχανίες, η στρατηγική του προστατευτισμού μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανασφάλεια και πιο αδύναμες διεθνείς σχέσεις. Ο πραγματικός δρόμος για μια βιώσιμη οικονομία και έναν υγιή κόσμο είναι μέσω της πολυμερούς συνεργασίας και της ενίσχυσης των πολιτικών που ευνοούν την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Πηγές
• Δελτίο Πληροφοριών Λευκού Οίκου: "Επιτεύξεις Ανταποδοτικότητας για την Αναδόμηση της Οικονομίας", ΠΟΕ και ΔΝΤ: Αναλύσεις για τις επιπτώσεις των δασμών στο παγκόσμιο ΑΕΠ, Οικονομικές μελέτες 2024-2025: Εκτιμήσεις για την ανάπτυξη και τις επιπτώσεις των εμπορικών περιορισμών
* Ο Νικόλαος Χαβούτης είναι διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας SoZone Limited. nhavoutis@gmail.com