Bitcoin: O Musk, η κατανάλωση ενέργειας και μια περίεργη σύμπτωση

Δηλώστε τώρα συμμετοχή στα σεμινάρια "Επενδύσεις και trading στα κρυπτονομίσματα" που διοργανώνει το Euro2day.gr με το Βασίλη Παζόπουλο, πιστοποιημένο επενδυτικό σύμβουλο με πολυετή ενασχόληση στο χώρο των κρυπτονομισμάτων. Αποφύγετε τις παγίδες και μεγιστοποιήστε την απόδοσή σας με μεθόδους και τακτικές που έχουν αποδείξει την αξία τους στην πράξη! Δηλώστε συμμετοχή τώρα σε προνομιακή τιμή Early Bird.

Η απόφαση του Elon Musk να αναστείλει τις πληρωμές με χρήση Bitcoin για την αγορά αυτοκινήτων άνοιξε τη συζήτηση γύρω από το αμφιλεγόμενο σημείο της κατανάλωσης ενέργειας για την παραγωγή και τη λειτουργία των κρυπτονομισμάτων. Η προσωπική μας άποψη είναι πως τελικά θα λειτουργήσει υπέρ του Bitcoin, καθώς θα διαλευκάνει τις αμφιβολίες που υπάρχουν. Μάλλον γι' αυτό μετά το αρχικό σοκ, η τιμή του Bitcoin ανακάμπτει.

Γιατί υπέρ; Επειδή διάφορες μελέτες, όπως της VanEck και του Πανεπιστημίου Cambridge, αναφέρουν πως το 76% των εξορυκτών Bitcoin χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ένα ποσοστό που συνεχώς μεγεθύνεται. Από όλους τους κλάδους, ελάχιστες κατηγορίες επιχειρήσεων θα βρούμε που να λειτουργούν με τόσο υψηλά ποσοστά καθαρών μορφών ενέργειας. Όχι πως οι miners το κάνουν αναγκαστικά υποκινούμενοι από περιβαλλοντική συνείδηση, αλλά επειδή είναι ο μόνος τρόπος που τους καθιστά ανταγωνιστικούς. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η αιολική, η ηλιακή και η υδροηλεκτρική κοστίζουν πολύ λιγότερο από τον άνθρακα και το φυσικό αέριο. Φθηνότερο κόστος σημαίνει περισσότερα κέρδη.

Εκτός από αυτό εξοικονομεί ενέργεια, καθώς σε κάποιες περιοχές χρησιμοποιείται και για διαφορετικούς σκοπούς. Για παράδειγμα στη Σουηδία, η εταιρεία εξόρυξης Genesis Mining διοχετεύει τη θερμότητα που παράγει σε θερμοκήπια. Επειδή υπάρχει μια μονάδα mining κοντά, δεν απαιτείται καμία πρόσθετη επιβάρυνση για να θερμανθούν τα θερμοκήπια.

Μπαταρία περισσευούμενης ενέργειας

Μια μελέτη της Square εμφανίζει το mining του Bitcoin ως το κλειδί για την ταχεία και οικονομικά προσοδοφόρα μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Πώς είναι δυνατόν; Επειδή επιλύει ένα τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας: τη μεταβλητότητα της ζήτησης κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Το πρόβλημα είναι πως μέχρι τώρα δεν υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι αποθήκευσης ενέργειας. Αποτέλεσμα; Τεράστιες ποσότητες ενέργειας κυριολεκτικά χάνονται αναξιοποίητες, επειδή απλά η παραγωγή είναι μεγαλύτερη από την κατανάλωση. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο έντονο στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, επειδή η παραγωγή έχει χρονικούς περιορισμούς. Για παράδειγμα ο ήλιος εμφανίζεται μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Άρα αν η ζήτηση είναι χαμηλή τις ώρες που η παραγωγή κορυφώνεται, η πλεονάζουσα ενέργεια χάνεται.

Εξαιτίας του Bitcoin, όμως, μπορούν πλέον να διοχετεύσουν αυτή την πλεονάζουσα ενέργεια προς τα εκεί, κάνοντας mining. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται βιώσιμες κάποιες από τις εγκαταστάσεις ανανεώσιμης ενέργειας που διαφορετικά θα έκλειναν ως ασύμφορες ή θα υπολειτουργούσαν. Κι όχι μόνο αυτό. Δίνει το κίνητρο να λειτουργήσουν παραπάνω μονάδες, επειδή το δίκτυο του Bitcoin τις υποστηρίζει οικονομικά. Καθίστανται κερδοφόρες με μικρότερο ρίσκο, χωρίς κρατικές επιδοτήσεις που μπορούν πλέον να διοχετευτούν αλλού, όπως για παράδειγμα στα συστήματα υγείας. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την υδροηλεκτρική ενέργεια, την οποία και προτιμά η πλειοψηφία των miners.

Μια περίεργη σύμπτωση

Αυτά τα δεδομένα τα γνωρίζει ο Musk. Η μελέτη της Square βασίζεται σε στοιχεία μιας άλλης μελέτης της ARK, του μεγαλύτερου υποστηρικτή και πιο πιστού επενδυτή της Tesla.

Είναι αδύνατον να μην τα γνωρίζει, καθώς το επιχειρηματικό του προφίλ έχει χτιστεί πάνω στην εξοικονόμηση πηγών ενέργειας που μολύνουν το περιβάλλον. Γι' αυτό αποτέλεσε δυσάρεστη έκπληξη το γεγονός ότι αποφάσισε να μειώσει τη συμβολή ενός δικτύου που ενθαρρύνει την παραγωγή καθαρής ενέργειας.

Τι άλλαξε; Ίσως έχει να κάνει με την επιδίωξη της Tesla να εισέλθει στην αγορά ανανεώσιμων πιστώσεων των ΗΠΑ και τα ατελείωτα δισεκατομμύρια που σκοπεύει να κόψει από το λεφτόδεντρο η κυβέρνηση Μπάιντεν και να διοχετεύσει για τον σκοπό αυτό. Σύμφωνα με το Reuters, η Tesla είναι μία από τις οκτώ -τουλάχιστον- εταιρείες που έχουν υποβάλει αίτηση στην Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό να συμμετάσχει; Επειδή το μεγαλύτερο μέρος της κερδοφορίας της Tesla προέρχεται από την αγορά πιστοποιητικών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Renewable Energy Certificate - REC). Πουλάει REC σε άλλες αυτοκινητοβιομηχανίες, που είναι υποχρεωμένες να αντισταθμίσουν τις εκπομπές τους σε CO2. Ωστόσο αυτό αλλάζει. Κάποιοι, μεταξύ των οποίων και ο μεγαλύτερος πελάτης της Tesla, η Fiat Chrysler, δεν θα χρειάζεται να πληρώσουν για REC φέτος, καθώς δεν υπερβαίνουν τα όρια που θέτει ο νόμος.

Προφανώς ο Musk θα έμαθε πως κάποιοι από την επιτροπή είναι προκατειλημμένοι εναντίον του Bitcoin. Για αυτό τον λόγο θέλησε να κρατήσει αποστάσεις. Δεν είναι μόνο ότι ανέστειλε τις πωλήσεις αυτοκινήτων με Bitcoin, αλλά και πούλησε ένα μέρος των νομισμάτων που είχε αγοράσει, με την αστεία δικαιολογία ότι θέλησε να τεστάρει τη ρευστότητα της αγοράς. Λες και δεν την είχε αντιληφθεί όταν αγόρασε το 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια.

Με την απόφαση του Musk να δέχεται η Tesla να πουλάει αυτοκίνητα με Bitcoin, ενθαρρύνθηκαν και άλλοι να κάνουν το ίδιο. Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν θα ακολουθήσουν και την απόσυρση της απόφασής του. Ωστόσο μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, ο μεγάλος Κινέζος ανταγωνιστής της Tesla, η Nio, μας θύμισε πως δέχεται πληρωμές με το ψηφιακό νόμισμα!

Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε πόσα αυτοκίνητα Tesla είχαν πουληθεί με Bitcoin. Η δική μας εκτίμηση από την αρχή ήταν πως η κίνηση αυτή είχε περισσότερο ψυχολογικό αντίκτυπο παρά πραγματικό. Γιατί να πάρει κάποιος κάτι που φθίνει σε αξία με τον καιρό, δίνοντας για αντάλλαγμα κάτι άλλο που αυξάνεται σε αξία;

Όπως μας αποδεικνύει ο Mike McGlone από το Bloomberg Intelligence, ενώ Bitcoin και Tesla ανέβαιναν από τον Μάρτιο του 2020 σε μια παράλληλη τροχιά, τους τελευταίους μήνες αποδεσμεύτηκαν, με τη μετοχή να υποχωρεί και σε απόλυτα νούμερα δολαρίων και σε σχέση με το Bitcoin.

Με το βλέμμα στο μέλλον

Η εξόρυξη Bitcoin είναι η μόνη κερδοφόρα χρήση ενέργειας στην ανθρώπινη ιστορία, που δεν χρειάζεται να βρίσκεται κοντά σε ανθρώπινο οικισμό για να λειτουργήσει. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτού του χαρακτηριστικού ίσως αποδειχθούν κοσμογονικές. Το πρόβλημα της ενέργειας δεν ήταν ποτέ η έλλειψή της, αλλά μόνο η ικανότηταά να διοχετευτεί γεωγραφικά όπου υπήρχε ανάγκη. Εκεί όπου ζούσαν οι άνθρωποι. Από την εμφάνιση του δικτύου του Bitcoin και μετά, η παραγωγή ενέργειας μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε.
Για παράδειγμα, απομακρυσμένες, φτωχές περιοχές μπορούν να κερδίσουν χρήματα από αναξιοποίητους φυσικούς πόρους, δημιουργώντας καθαρή, υδροηλεκτρική ενέργεια. Εξαιτίας του Bitcoin μπορεί να παραχθεί ενέργεια από πλήρως αναξιοποίητες πηγές σε όλο τον κόσμο, όπως καταρράκτες, τρεχούμενα ποτάμια ή τεχνητά φράγματα. Κι όλα αυτά χωρίς να επιβαρύνεται το περιβάλλον. Με αυτό τον τρόπο, το Bitcoin μπορεί ουσιαστικά να αλλάξει τα οικονομικά της ενέργειας. Για πρώτη φορά μπορεί να τροφοδοτηθεί η ανθρώπινη δραστηριότητα με κερδοφόρα χρήση υδροηλεκτρικής ενέργειας, ανεξάρτητα από την τοποθεσία.

Φανταστείτε ένα μέλλον με εταιρείες εξόρυξης Bitcoin, χωρίς επιδοτήσεις, σε απομονωμένες περιοχές της Αφρικής που υποφέρουν από φτώχεια. Το φανταστήκατε; Πάμε τώρα ένα βήμα παραπέρα. Μια που θα φτιαχτούν αυτές οι υποδομές παραγωγής καθαρής ενέργειας, γιατί να μη φτιαχτούν πόλεις εκεί; Γιατί να μη φτιαχτούν δρόμοι, οικισμοί, σχολεία, νοσοκομεία;

Καθώς το Bitcoin χρηματοδοτεί την ανάπτυξη φθηνών, καθαρών ενεργειακών υποδομών σε μαζική κλίμακα, μπορεί να οδηγήσει σε ένα μέλλον στο οποίο όλο και περισσότερος πληθυσμός του κόσμου να ζει κοντά σε άφθονη ενέργεια με εξαιρετικά χαμηλό οριακό κόστος παραγωγής. Το γεγονός αυτό θα αποβεί καθοριστικής σημασίας, επειδή η φθηνή ενέργεια οδηγεί στην ευμάρεια και την άνθηση του ανθρώπινου πολιτισμού.

Πέρα από την επανάσταση στη νομισματική πολιτική που ήδη αντιπροσωπεύει το Bitcoin, έχει τη δυνατότητα να καταστεί ο μεγαλύτερος καταλύτης που έχει γνωρίσει ποτέ ο κόσμος για την ανάπτυξη άφθονης, καθαρής και φθηνής ενέργειας. Ιστορικά οι μεγάλες πόλεις φτιάχτηκαν γεωγραφικά εκεί που υπήρχαν φυσικοί πόροι, λιμάνια, εύκολη πρόσβαση. Δεν είχαν να κάνουν με την ενέργεια. Γι' αυτό η μεταφορά της όχι μόνο κοστίζει, αλλά και δεν μπορεί να είναι καθαρή. Οι νέες πόλεις θα βρίσκονται δίπλα σε μια φτηνή και πράσινη ενέργεια. Μπορεί το όραμα της ενεργειακής αυτονομίας σε πιο φτωχές περιοχές να χρειαστεί μια ή δυο δεκαετίες, αλλά πρόκειται για ένα πολύ ρεαλιστικό σενάριο, ειδικά αν αυξηθεί η τιμή του Bitcoin.

Η πραγματική κατανάλωση ενέργειας

Ορισμένοι, θέλοντας να μεγαλοποιήσουν τον αντίκτυπο που έχει η κατανάλωση ενέργειας στη λειτουργία του Bitcoin, χρησιμοποιούν ως μέτρο σύγκρισης την ηλεκτρική ενέργεια που χρησιμοποιούν διάφορα κράτη. Πράγματι, σύμφωνα με το Cambridge, ο μέσος όρος των εκτιμήσεών τους υπολογίζει να καταναλώνεται τον χρόνο ενέργεια ίση με το αντίστοιχο ποσό που καταναλώνει η Αργεντινή. Ταυτόχρονα όμως αναφέρει πως είναι η ίδια ποσότητα που καταναλώνουν οι βραστήρες νερού, αποκλειστικά στην ΕΕ, σε 4 χρόνια.

Ωστόσο το Bitcoin δεν είναι μια χώρα, ούτε βραστήρας νερού. Πρόκειται για ένα χρηματοοικονομικό σύστημα. Όταν θέλεις να συγκρίνεις κάτι, συγκρίνεις μήλα με μήλα, όχι μήλα με κατσίκες. Έχει αναλογιστεί κανείς πόσο μεγαλύτερη είναι η μόλυνση που προκαλεί η εξόρυξη χρυσού; Την κατανάλωση ενέργειας από το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα; Ποιος πληρώνει όλη αυτή την υποδομή που συντηρεί το σύστημα, αν όχι όλοι εμείς; Μισθοί, κτήρια, λειτουργικά και διοικητικά έξοδα. Πώς εξηγείται ότι οι άνθρωποι που φυλάνε και μεταφέρουν τα χρήματά μας κερδίζουν τόσα πολλά; Ποιοι επιβαρύνονται; Ποιο είναι το κόστος σε ανθρώπινους και φυσικούς πόρους που σπαταλούνται για τις υπηρεσίες τους;

Το συνολικό κόστος εκκαθάρισης και διακανονισμού φτάνει τα δεκάδες δισ. δολάρια ετησίως. Με τα crypto όλη αυτή η σπατάλη, ή τουλάχιστον πολύ μεγάλο μέρος της, αποφεύγεται. Πρωτόκολλα τύπου Bitcoin μπορούν να ελαττώσουν την πολυπλοκότητα και τον χρόνο που χρειάζεται ο διακανονισμός συναλλαγών, μειώνοντας τους κινδύνους και βελτιώνοντας την αποδοτικότητα των κεφαλαίων. Γι’ αυτό οι τράπεζες εξετάζουν το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν την τεχνολογία του blockchain. Φιλοδοξούν να επιτύχουν μεγαλύτερη ταχύτητα, περισσότερη ασφάλεια και μειωμένο κόστος. Πέρα από το τραπεζικό σύστημα, η διακοπή της εξόρυξης χρυσού και η αντικατάστασή του με το Bitcoin θα είναι μια τεράστια εξέλιξη προς την κατεύθυνση του περιορισμού της μόλυνσης.

Τα στοιχεία από την ARK, επαναλαμβάνουμε, του μεγαλύτερου υποστηρικτή και πιο πιστού επενδυτή της Tesla, του μοναδικού θεσμικού επενδυτή που πίστεψε τόσο πολύ στο όραμα του Musk, είναι συντριπτικά, όπως βλέπουμε στο παρακάτω διάγραμμα.

Φυσικά το πράγματα δεν είναι ιδανικά στον κόσμο του Bitcoin. Πού είναι εξάλλου για να εξαντλήσουμε την αυστηρότητά μας εκεί; Ένα παράδειγμα είναι το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος Greenidge στη Νέα Υόρκη. Το κάποτε εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο παραγωγής αγοράστηκε από την Atlas Holdings και επαναλειτούργησε. Ένα σημαντικό μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας της Greenidge δεν τροφοδοτεί πλέον κοντινά σπίτια ή επιχειρήσεις. Οι καπνοδόχοι του διοχετεύουν όλο και περισσότερους ρύπους στην ατμόσφαιρα, κάνοντας mining.

Τελικές σκέψεις

Το Bitcoin αλλάζει τον κόσμο με τρόπους που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε παλαιότερα. Τον κάνει πιο δίκαιο, πιο αποδοτικό. Χωρίς να χρειάζονται αποφάσεις από γραφειοκράτες ή πολιτικούς που πιθανώς εξυπηρετούν ιδιοτελή συμφέροντα. Το ίδιο το Bitcoin είναι μια ενσάρκωση της ελεύθερης αγοράς, όπου οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση σε αρκετά φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί ελεύθερα να εισέλθει στην αγορά ως παραγωγός χρήματος, κάτι που διαταράσσει το κρατικό μονοπώλιο στην αγορά χρημάτων παγκοσμίως.

Το αποτύπωμα του Bitcoin δεν αφορά μόνο το περιβάλλον. Για πολλούς, το βασικότερο αφορά στην κοινωνική δικαιοσύνη, αφήνοντας μια διέξοδο διαφυγής από την αυθαιρεσία της εξουσίας, τη λογοκρισία, την οικονομική βία. Διευκολύνει την πρόσβαση σε αξιόπιστες τραπεζικές υπηρεσίες εκεί που δεν μπορούν ή αδιαφορούν να φτάσουν οι τράπεζες.

Αν δεν θέλουμε να είμαστε υποκριτές, θα πρέπει να παραδεχτούμε πως οι κύριοι λόγοι για τα περιβαλλοντικά δεινά του πλανήτη δεν είναι άλλοι από την καταναλωτική μανία και τον πληθωρισμό. Αυτά τα δύο ενθαρρύνουν τις δαπάνες. Αποτελούν τα αίτια που δημιουργείται περιττή σπατάλη και χρήση ενέργειας. Αντίθετα, το Bitcoin εκτός από την αποπληθωριστική φύση του, εμφυσά μια διαφορετική νοοτροπία, μια δομική αλλαγή. Μετά από πολλές δεκαετίες, η οικονομική συμπεριφορά στρέφεται προς τις αξίες της αποταμίευσης, όχι της κατανάλωσης.

Πιο παλιά, όταν ο ανταγωνισμός μεταξύ των miners δεν ήταν τόσο έντονος, σημαντικό κομμάτι της ενέργειας που χρησιμοποιούσαν ήταν από συμβατικές πηγές ενέργειας ικανές να μολύνουν. Βέβαια τότε ο αντίκτυπος στο περιβάλλον ήταν ελάχιστος, γιατί η συνολική κατανάλωση ήταν μικρή. Κάτι παρόμοιο έγινε και με τις πρώτες χρήσεις του Bitcoin, που σε σημαντικό βαθμό ήταν από παράνομους. Τώρα όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Ελάχιστοι το χρησιμοποιούν για ύποπτες δραστηριότητες. Κάτι παρόμοιο αναμένεται να συμβεί και στην κατανάλωση ενέργειας. Ολοένα θα μειώνονται, μέχρι που θα εξαφανιστούν, όσοι miners δεν χρησιμοποιούν καθαρές, εναλλακτικές μορφές ενέργειας.

Το Bitcoin είναι μια καλύτερη τεχνολογία μεταφοράς και διαφύλαξης πλούτου από τα κρατικά νομίσματα. Όσοι το αντιλαμβάνονται αυτό, θεωρούν λογικό να χρειάζεται ενέργεια, όπως τα αυτοκίνητα καταναλώνουν πολύ περισσότερη ενέργεια από τα ποδήλατα και τα άλογα που αντικατέστησαν. Όπως και οι υπολογιστές που αντικατέστησαν τις γραφομηχανές. Για τους υπόλοιπους, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να τους προτρέψουμε να μάθουν πώς δουλεύει το Bitcoin. Μόνο η γνώση σκοτώνει την άγνοια.

Το Bitcoin δεν έφτασε τόσο μακριά, για να παραμείνει στο περιθώριο. Κανείς, όσο δυνατός και αν νιώθει ή αν είναι, δεν μπορεί να το σταματήσει πια. Αυτός που είναι ασταθής είναι ο Elon Musk, όχι το Bitcoin.

Κλείνουμε με μια ανοικτή πρόσκληση στο online meet-up του Greek Cryptocurrency Community, το Σάββατο 15 Μαΐου στις 18:00. Προσκεκλημένοι είναι από το Ethereum Foundation, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνάντηση που αναμένεται να μας διαφωτίσει για το παρόν και το μέλλον του Ethereum. Το λινκ για παρακολούθηση θα δοθεί δωρεάν σε όσους δηλώσουν την παρουσία τους στο meetup.com. Πληροφορίες θα βρείτε εδώ. 

Σεμινάρια και βιβλίο για το Bitcoin

Τα σεμινάρια διεξάγονται on-line, ζωντανά και απευθύνονται σε όσους δεν έχουν εμπειρία στην αγορά των κρυπτονομισμάτων. Στην τιμή περιλαμβάνονται δύο μαθήματα συνολικής διάρκειας 5,5 ωρών σε γκρουπ 10 ατόμων. Στο πρώτο εξηγούμε τις ιδιαιτερότητες του Bitcoin, τη φιλοσοφία και τη λειτουργία του, καθώς και τη διαφορά του με το ευρώ (3,5 ώρες). Στο δεύτερο, την επόμενη ημέρα, βλέπουμε πώς δουλεύει στην πράξη. Σας δείχνουμε πώς μπορείτε να αγοράσετε με τον οικονομικότερο και ασφαλέστερο τρόπο, να φυλάξετε και να μεταφέρετε τα νομίσματα σας (2 ώρες). Τελειώνοντας θα έχετε αποκτήσει ένα μικρό ποσό από τα πρώτα σας κρυπτονομίσματα

Συμμετοχή μπορείτε να δηλώσετε στο https://www.media2day.gr/seminars. Από το ίδιο link μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο «Το επενδυτικό εγχειρίδιο του Bitcoin». Το βιβλίο είναι μοιρασμένο σε δύο μέρη. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στο bitcoin. Σε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τη φιλοσοφία και τη λειτουργία των κρυπτονομισμάτων. Η δεύτερη ενότητα αποτελεί ένα πρακτικό επενδυτικό εγχειρίδιο. Περνάμε από το στάδιο του «γιατί να ασχοληθείτε», στο «πώς» να εμπλακείτε με τον πιο ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο.

Σε όσους αγοράσουν το βιβλίο, θα παρέχεται ΔΩΡΕΑΝ προνομιακή σχέση με το γνωστό ανταλλακτήριο Kraken. Συγκεκριμένα, αν επιθυμείτε να γίνετε πελάτες του Kraken, θα έχετε σχεδόν την ίδια αντιμετώπιση που έχουν οι VIP πελάτες του. Μέχρι τώρα ίσχυε μόνο για όσους έχουν παρακολουθήσει το σεμινάριο. Φυσικά το ίδιο προνόμιο θα έχουν και όσοι έχουν ήδη προμηθευτεί το βιβλίο. Θα ενημερωθούν σύντομα με e-mail για τη διαδικασία.

* Το άρθρο δεν αποτελεί προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερόμενων τίτλων. Παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς.