Πώς να προστατέψουμε τα χρήματα μας σε όλα τα πολεμικά σενάρια

Δηλώστε τώρα συμμετοχή στα σεμινάρια "Επενδύσεις και trading στα κρυπτονομίσματα" που διοργανώνει το Euro2day.gr με το Βασίλη Παζόπουλο, πιστοποιημένο επενδυτικό σύμβουλο με πολυετή ενασχόληση στο χώρο των κρυπτονομισμάτων. Αποφύγετε τις παγίδες και μεγιστοποιήστε την απόδοσή σας με μεθόδους και τακτικές που έχουν αποδείξει την αξία τους στην πράξη! Δηλώστε συμμετοχή τώρα σε προνομιακή τιμή Early Bird.

Οι οικονομικές προβλέψεις πάντοτε ήταν δύσκολη υπόθεση, επειδή περιλαμβάνουν πολλές μεταβλητές, συχνά αθέατες. Πόσο μάλλον αυτή την περίοδο, όταν υφίσταται τόσο μεγάλη αβεβαιότητα όσον αφορά στα γεωπολιτικά γεγονότα. Τα δεδομένα γίνονται ακόμα πιο δυσνόητα, καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεχωρίσεις ποια από τα νέα είναι αληθινά ή ψεύτικα που αποσκοπούν στην προπαγάνδα.

Κανείς δεν γνωρίζει νε βεβαιότητα αν οι Ρώσοι επιτυγχάνουν χρονικά τους στόχους τους ή έχουν αποτύχει εντελώς. Όλοι εικάζουν. Επιβαρυντικό των εξελίξεων είναι πως εμπλέκονται εθνική υπερηφάνεια, άγχος, πίεση, αυπνία που τσακίζει ψυχολογικά κάποιους σε θέσεις ευθύνης, με αποτέλεσμα να μην λαμβάνονται πάντα ορθολογικές αποφάσεις*.

Τα σενάρια του πολέμου

Πολλά θα κριθούν από την πορεία των πολεμικών επιχειρήσεων. Αν οι Ουκρανοί αποδεχτούν πως θα χάσουν ένα μέρος τους εδάφους τους και οι Ρώσοι σταματήσουν κάπου εδώ, τότε όλοι θα έχουν κερδίσει από κάτι. Όχι όσα θα θέλανε, αλλά δεν θα είναι εντελώς χαμένοι. Συνεπώς η παύση των εχθροπραξιών σημαίνει πως οι κυρώσεις μπορεί να μην φύγουν άμεσα, αλλά θα αρχίσουν να ατονούν.

Το πιθανότερο σενάριο είναι να καταλάβουν οι Ρώσοι το μεγαλύτερο κομμάτι της Ουκρανίας. Αυτό θα προκαλέσει δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις, διότι οι Δυτικοί θα κάνουν πολύ καιρό να αποσύρουν ή ακόμα και να χαλαρώσουν τις κυρώσεις. Πιθανότατα χρόνια αν όχι δεκαετίες. Με ότι αυτό και αν σημαίνει για την εφοδιαστική αλυσίδα, το κόστος της ενέργειας, την ακρίβεια στα τρόφιμα, τον πληθωρισμό.

Με αυτό το ενδεχόμενο οδηγούμαστε σε ένα απρόβλεπτο ντόμινο. Η άνοδος βασικών ειδών διατροφής θα καταλήξει σε κοινωνική αναταραχή για πολλές χώρες. Κράτη με ελάχιστα συναλλαγματικά αποθέματα μπορεί να ξεμείνουν ακόμα και από πετρέλαιο. Όχι επειδή δεν θα μπορούν να τους προμηθεύσουν οι παραγωγοί, αλλά επειδή δεν θα διαθέτουν δολάρια να το αγοράσουν. Αν θελήσουν να δανειστούν για να χρηματοδοτήσουν τις αγορές τους, ποιος θα βρεθεί να αγοράσει τα ομόλογα τους και με τι επιτόκιο; Άλλη μια αρνητική επίπτωση που θα προκαλέσει η αναμενόμενη, έστω και περιορισμένης έκτασης, άνοδος των επιτοκίων.

Υπάρχει και ένα ακόμα εφιαλτικό σενάριο. Να θελήσουν να εμπλακούν οι Πολωνοί, οι οποίοι είναι μέλη του ΝΑΤΟ φοβούμενοι πως αποτελούν τον επόμενο στόχο της Ρωσίας. Αυτό δεν θα το εξετάσουμε καθόλου, γιατί αν ο πόλεμος διεξαχθεί μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, δύσκολα θα γίνει χωρίς τη χρήση πυρηνικών. Συνεπώς δεν θα προλάβουμε να δούμε μεγάλο μέρος από την εξέλιξη του. Οι πιθανότητες είναι ελάχιστες να συμβεί, όμως το κακό είναι πως δεν υπάρχει κανείς να μας καθησυχάσει, διαβεβαιώνοντας μας πως είναι ανύπαρκτες.

Οι οικονομικές επιπτώσεις

Σε όλα τα σενάρια, μπορούμε να υποθέσουμε με σχεδόν απόλυτη σιγουριά πως η παγκοσμιοποίηση τελείωσε. Τουλάχιστον με τη μορφή που τη γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες. Η κάθε σφαίρα επιρροής θα θέλει να παράγει στο έδαφος της, να μην έχει την ανάγκη των «άλλων». Ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι οικονομικός και από ότι δείχνουν τα πράγματα έχει ξεκινήσει.

Η Ρωσία μπορεί να βρίσκεται στην 11η θέση παγκοσμίως με ΑΕΠ 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, αλλά διαθέτει τεράστιο φυσικό πλούτο. Αν σταματήσει τον εφοδιασμό των υπόλοιπων χωρών, δεν είναι υπερβολή να πούμε πως οδηγούμαστε προς παγκόσμια ύφεση αν όχι κατάρρευση. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται μόνο στα αγαθά που γνωρίζουμε όλοι, όπως στην ενέργεια ή την αγροτική παραγωγή. Ελλείψεις από μικρά γρανάζια, μπορούν να σταματήσουν γιγάντιους μηχανισμούς, όπως αυτοκινητοβιομηχανίες. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να πλημυρίσουν την οικονομία με νομίσματα, όχι πρώτες ύλες.

Λογικά θα υπάρξουν συντονισμένες κινήσεις από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες. Αν οι πολίτες δυσκολευτούν να προμηθεύονται καύσιμα και τρόφιμα, θα ξεκινήσει νέος γύρος τυπώματος, για να μπορέσουν οι κυβερνήσεις να τους ενισχύσουν. Όπως περίπου έγινε και με την περίοδο της πανδημίας. Αυτό είναι πολύ πιθανό να γίνει ειδικά στην ΕΕ, για αυτό βλέπουμε πως η ΕΚΤ δεν εξετάζει στα σοβαρά την άνοδο των επιτοκίων.

Το ενδεχόμενο να πάμε σε παγκόσμια ύφεση διαφαίνεται και από ένα άλλο στοιχείο. Όποτε οι τιμές ανεβαίνουν 50% πάντοτε εμφανίζεται ύφεση. Όταν λέμε πάντοτε εννοούμε τα τελευταία 50 χρόνια, από το 1970, όπως παρατηρούμε στο παρακάτω διάγραμμα.

Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο. Για να αντιμετωπιστεί η ύφεση θα πρέπει να δημιουργηθούν ακόμα μεγαλύτερα χρέη. Ωστόσο πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως η αύξηση στο χρέος μπορεί να οδηγεί σε αύξηση της βραχυπρόθεσμης κατανάλωσης, αλλά αυτό γίνεται σε βάρος της μακροπρόθεσμης.

Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να διαλέξουν δηλητήριο. Θα προτιμήσουν να έχουν ύφεση ή πληθωρισμό. Αν και η εμφάνιση του ενός, δεν συνεπάγεται αναγκαστικά την εξάλειψη του άλλου. Εναλλακτικά, προκειμένου να προστατέψουν τους καταναλωτές, οι κυβερνήσεις θα ρυθμίσουν τις τιμές με πλαφόν. Μια τακτική όμως που δημιουργεί στρεβλώσεις στην αγορά και δεν μπορεί να εφαρμοστεί μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Να θυμίσουμε ότι ελάχιστοι στις ΗΠΑ έχουν βιώσει συνθήκες στασιμοπληθωρισμού, καθώς έχει να εμφανιστεί από το 1982. Δεν τον έχουν ζήσει ποτέ στην ζωή τους μιας και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Πολ Βόλκερ, ο ψηλός λιγομίλητος προκάτοχος του Άλαν Γκρίσπαν, δεν δίστασε να προχωρήσει σε μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων, με αποτέλεσμα να περιοριστεί σχεδόν άμεσα. Όχι όμως χωρίς παράπλευρες απώλειες. Δημιούργησε ύφεση στις ΗΠΑ και οδήγησε σε χρεοκοπία ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.

Στην Ευρώπη έχουμε επίσης πολύ μεγάλο πληθωρισμό και ακόμα μεγαλύτερο κόστος ενέργειας, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Μια ακόμα παράμετρος που θα πρέπει να υπολογιστεί είναι πως η Γερμανία έχει ιστορική απέχθεια στον πληθωρισμό. Δεν αναμένεται να τον βλέπει να ανεβαίνει χωρίς να επιδιώξει την αναχαίτιση του. Το θέμα είναι πως η καταπολέμηση του πληθωρισμού δεν επιτυγχάνεται χωρίς αύξηση των επιτοκίων. Όμως χώρες όπως η Γαλλία η Ιταλία και η Ισπανία δεν μπορούν να δεχθούν αύξηση επιτοκίων με τόσο υψηλό εξωτερικό χρέος επί του ΑΕΠ.

Οι επιλογές των επενδυτών

Πως μπορούμε να προστατευτούμε ή ακόμα –όσο κυνικό και αν ακούγεται- να επωφεληθούμε από τις ευκαιρίες που φανερώνει κάθε αναταραχή; Αυτό που λογικά αναμένουμε, είναι να αυξηθούν τα εμπορεύματα. Τόσο τροφίμων όσο και ενέργειας. Ωστόσο είναι απίθανο να συμβεί σε μια ευθεία γραμμή, χωρίς μεγάλη μεταβλητότητα. Κάτι που κάνει την επένδυση σε αυτά περισσότερο επικίνδυνη υπόθεση, από ότι φαίνεται με μια πρώτη ματιά.

Τα αμερικάνικα ομόλογα καθίστανται ελκυστικά σε περιόδους που χρειάζεται να παίξεις άμυνα, καθώς στο ιδανικό σενάριο αναμένεται ελάχιστη ανάπτυξη, με πιθανότερη την ύφεση, όπως προαναφέραμε. Βέβαια αυτή η επιλογή αφορά τους Δυτικούς. Ρώσοι, κινέζοι και άλλες εθνικότητες, θα περιορίσουν την έκθεση τους σε δυτικούς επενδυτικούς τίτλους. Από τη διατήρηση καταθέσεων μέχρι επενδύσεις σε ομόλογα, μετοχές και ακίνητα. Οι κυρώσεις έχουν καταφέρει καίριο πλήγμα στην αξιοπιστία του δυτικού τραπεζικού συστήματος.

Ορισμένοι θεωρούν πως η άνοδος των επιτοκίων θα ευνοήσει τις μετοχές. Το επιχείρημα τους είναι πως αυτό αποδεικνύεται με βάση τα ιστορικά δεδομένα, όπως βλέπουμε στον παρακάτω πίνακα. Παραβλέπουν όμως πως συνήθως η Fed αυξάνει τα επιτόκια με το που βλέπει να υπάρχει ανάκαμψη. Κάτι που πολύ δύσκολα θα ισχύσει στην παρούσα συγκυρία.

Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα ευνοηθούν κάποιοι κλάδοι, όπως για παράδειγμα της πολεμικής βιομηχανίας. Είναι δεδομένο πως η νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί θα οδηγήσει τα κράτη σε αύξηση των αμυντικών τους δαπανών. Μια παράπλευρη επίπτωση θα είναι πως πιθανόν να καταργήσουν στην ΕΕ το όριο του 3% στο έλλειμμα, προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τους εξοπλισμούς. Αυτό καθιστά το ευρώ πιο αδύναμο έναντι του δολαρίου. Επίσης επειδή η αναστάτωση γίνεται σε ευρωπαικό έδαφος, για τους διαχειριστές δισεκατομμυρίων και άλλους εύπορους που διαθέτουν μεγάλη γκάμα επιλογών, δεν θα είναι τόσο καλή ιδέα να κατέχουν περιουσιακά στοιχεία σε ευρώ.

Οι τεχνολογικές εταιρίες, από ψηφιακό μετασχηματισμό μέχρι ρομποτική, αναμένεται να ενισχυθούν. Πρέπει να συμβιβαστούν με την ιδέα οι κυβερνήσεις στην Δύση, ότι δεν πρέπει να εξαρτιόνται από εργοστάσια στην Ασία. Συνεπώς η ανάπτυξη των ρομποτικών συστημάτων παραγωγής είναι μονόδρομος.

Η άμυνα των αποταμιευτών

Ο χρυσός και το ασήμι φαίνεται σαν στοίχημα με καλές πιθανότητες. Η ανοδική τάση που έχει προκαλέσει η πίεση στην spot αγορά, θα μπορούσε να καταστήσει τον χρυσό ως το σημαντικότερο εμπόρευμα της δεκαετίας. Το πρόβλημα βρίσκεται στην απόκτηση φυσικού μετάλλου. Έχει μεγάλο premium, δεν μεταφέρεται εύκολα και η αποθήκευση, ειδικά σε μεγάλες ποσότητες, κοστίζει. Αν δεν τον αποκτήσεις σε φυσική μορφή αλλά σε τίτλους όπως ETFs ή τραπεζικά πιστοποιητικά κατοχής χρυσού, έχεις τον κίνδυνο του αντισυμβαλλόμενου. Ο οποίος αυξάνεται κατακόρυφα αν είσαι Ρώσος ή οποιασδήποτε άλλης εθνότητας που δεν θα είναι αύριο αρεστή στις κυβερνήσεις.

Νικητής από αυτή την κατάσταση είναι πολύ πιθανό να βγει και το Bitcoin. Από την μια όντως είναι ένα περιουσιακό στοιχείο υψηλού κινδύνου και μεταβλητότητας, αλλά έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα όπως έχουμε επισημάνει πολλές φορές. Πρόκειται για το μοναδικό ψηφιακό περιουσιακό στοιχείο που δεν απαιτείται θεματοφυλακή, επειδή μπορεί να μεταφερθεί και να φυλαχθεί εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού συστήματος. Συνεπώς δεν κινδυνεύεις να στα παγώσει ή να τα κατάσχει κανείς. Επιπλέον μεταφέρεις τα νομίσματα σου άμεσα, εύκολα και οικονομικά οπουδήποτε στον κόσμο και μπορεί να τα φυλάξεις με ασφάλεια χωρίς κόστος.

Αυτό ισχύει τόσο για ιδιώτες όσο και για κράτη. Τα τρέχοντα συνολικά συναλλαγματικά αποθέματα υπολογίζονται σε 12 τρισεκατομμύρια δολάρια και οι περισσότερες χώρες «αποθηκεύουν» αυτά τα κεφάλαια σε ένα δίκτυο που ελέγχεται από τους Αμερικάνους. Πρόκειται για κάτι που είναι σχεδόν βέβαιο πως θα αλλάξει. Δεν πρόκειται να αφήσουν Ρώσοι, Κινέζοι, ενδεχομένως Ινδοί και Σαουδάραβες τα κεφάλαια τους εκτεθειμένα στις διαθέσεις των αμερικάνων. Αυτά τα κεφάλαια θα μεταφερθούν σε άλλα δίκτυα, λιγότερο ευάλωτα σε επεμβάσεις των δυτικών. Χρυσός και Bitcoin φαίνεται να είναι μια λογική επιλογή, τουλάχιστον για ένα μέρος από αυτά.

Η δυναμική του Bitcoin επιβεβαιώνεται από το γεγονός πως παρά την τεράστια αναστάτωση δεν έχουμε δει νέο χαμηλό, όπως στις μετοχές του Nasdaq μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Σε καμία περίπτωση όμως δε μπορούμε να αποκλείσουμε να επιδεινωθεί η κατάσταση. Ακόμα και να εξελιχθεί όπως τον Μάρτιο του 2020. Να υπάρξει μια μεγάλη αναστάτωση που θα τρομοκρατήσει τις αγορές βυθίζοντας τις και μετά να ξεκινήσει η ανάκαμψη.

* Ένα βιβλίο μας βάζει στο πνεύμα της πολεμικής έντασης και την πίεση που προκαλεί στους ανθρώπου που λαμβάνουν τις αποφάσεις, είναι το ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ ΜΕΡΕΣ. Ο Robert Kennedy, αδελφός του τότε προέδρου των ΗΠΑ, εξιστορεί τι έγινε στην κρίση της Κούβας. Τότε που η ανθρωπότητα έφτασε ένα βήμα πριν τον αφανισμό. Τι ειπώθηκε στις συσκέψεις, την παρασκηνιακή διπλωματία κτλ

Σεμινάρια για τα κρυπτονομίσματα

Τα αναβαθμισμένα σεμινάρια διεξάγονται on-line, ζωντανά και απευθύνονται σε όσους θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην αγορά των κρυπτονομισμάτων. Στην τιμή περιλαμβάνονται δύο μαθήματα συνολικής διάρκειας 8 ωρών σε γκρουπ 10 ατόμων. Στο πρώτο εξηγούμε τις ιδιαιτερότητες του Bitcoin, τη φιλοσοφία και τη λειτουργία του, καθώς και τη διαφορά του με το ευρώ (4,5 ώρες). Αναφερόμαστε επίσης στο Ethereum και στα NFTs.

Στο δεύτερο, την επόμενη ημέρα, βλέπουμε πώς δουλεύει στην πράξη. Σας δείχνουμε πώς μπορείτε να αγοράσετε με τον οικονομικότερο και ασφαλέστερο τρόπο, να φυλάξετε και να μεταφέρετε τα νομίσματά σας (4,5 ώρες). Τελειώνοντας θα έχετε αποκτήσει ένα μικρό ποσό από τα πρώτα σας κρυπτονομίσματα.
Σε όσους κάνουν το σεμινάριο, θα παρέχεται ΔΩΡΕΑΝ προνομιακή σχέση με το γνωστό ανταλλακτήριο Kraken. Συγκεκριμένα, αν επιθυμείτε να γίνετε πελάτες του Kraken, θα έχετε σχεδόν την ίδια αντιμετώπιση που έχουν οι VIP πελάτες του.

Συμμετοχή μπορείτε να δηλώσετε στο https://www.media2day.gr/seminars.

* Το άρθρο δεν αποτελεί προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερόμενων τίτλων. Παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς.