Επενδύσεις με όχημα τη διασπορά: Το παράδειγμα Ελλάδας-Αυστραλίας

Τις τελευταίες ημέρες του Ιουλίου, σε μια συμβολική και στρατηγική συνάντηση στο Δημαρχείο της Αθήνας, ο ομοσπονδιακός βουλευτής Steve Georganas και ο Δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας συζήτησαν σοβαρά την προοπτική αδελφοποίησης της ελληνικής πρωτεύουσας με την Αδελαΐδα, γνωστή εδώ και δεκαετίες ως «Αθήνα του Νότου». 

Μεταφέροντας τους θερμούς χαιρετισμούς της δημάρχου της Αδελαΐδας, Δρ. Jane Lomax Smith, ο κ. Georganas εξέφρασε τον ενθουσιασμό μιας μελλοντικής συνεργασίας, ως το πλαίσιο στο οποίο ένα κοινό Μνημόνιο Κατανόησης (MOU) θα αποτελέσει τη βάση για την επίσημη αδελφοποίηση. 

Η πρωτοβουλία αυτή είχε ως στόχο την εμβάθυνση των σχέσεων ανάμεσα στις δύο πόλεις, μέσω πολιτιστικών, εκπαιδευτικών και εμπορικών ανταλλαγών, ενώ συνδέεται άμεσα με την πιθανή φιλοξενία της COP31, της επόμενης διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, την οποία η Αδελαΐδα διεκδικεί ως πιθανή διοργανώτρια πόλη το 2026.

Παράλληλα με τη συνάντηση στο Δημαρχείο, οι Υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Αυστραλίας είχαν εποικοδομητικές συνομιλίες για το θέμα. Οι συνομιλίες τους υπογράμμισαν τη σημασία της ελληνοαυστραλιανής σχέσης σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον και ανέδειξαν έναν σαφή προσανατολισμό: αυτόν της ενίσχυσης των διμερών σχέσεων μέσα από ένα πολυδιάστατο διάλογο, με επίκεντρο τις οικονομικές επενδύσεις, την πράσινη ανάπτυξη, την καινοτομία και τον τουρισμό. 

Η συζήτηση ξεπέρασε τις συμβατικές προσεγγίσεις και άνοιξε δρόμους για βιώσιμη συνεργασία σε τομείς στρατηγικής σημασίας, με πυλώνα την ελληνική ομογένεια της Αυστραλίας.

Ταυτόχρονα με τα παραπάνω εξελίσσεται μια σημαντική θεσμική πρωτοβουλία - ο διάλογος για το Στρατηγικό Σχέδιο της Ελληνικής Διασποράς. Πρόκειται για ένα βήμα αναγκαίο, που φιλοδοξεί να μετουσιώσει τη σχέση του ελληνικού κράτους με τη διασπορά σε συνεκτική πολιτική, ξεπερνώντας το παρελθόν αποσπασματικών ενεργειών.

Το νέο αυτό πλαίσιο θα στοχεύσει όχι μόνο στον συντονισμό δράσεων αλλά και στην ενεργή ενσωμάτωση της γνώσης, της εμπειρίας και της καινοτόμου δυναμικής της ομογένειας.

Η κοινωνική ψυχολογία της διασποράς: Συλλογική ταυτότητα και επανασύνδεση

Από τη σκοπιά της κοινωνικής ψυχολογίας, η εθνοπολιτισμική ταυτότητα αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα στη συγκρότηση του «εμείς» της διασποράς. Οι θεωρίες της κοινωνικής ταυτότητας και της πολιτισμικής συνέχειας δείχνουν ότι οι απόδημοι, ιδιαίτερα αυτοί της δεύτερης και τρίτης γενιάς, δεν συνδέονται με την πατρίδα μόνο με όρους πολιτισμικής νοσταλγίας, αλλά επιδιώκουν αναγνώριση, ενεργό ρόλο και αμφίδρομη ανταλλαγή.

Στην περίπτωση της Αυστραλίας, η ελληνική διασπορά διακρίνεται σε τρεις κύριες ομάδες: την πρώτη γενιά (~100.000 άτομα), τις επόμενες γενιές (~300.000 άτομα) και το νέο μεταναστευτικό ρεύμα των τελευταίων ετών (~20.000 άτομα).  Η πολιτική διασποράς, για να είναι αποτελεσματική, οφείλει να αναγνωρίσει αυτές τις διαφοροποιήσεις, ενισχύοντας τη συμμετοχικότητα με κατάλληλες δομές υποστήριξης και συμπερίληψης.

Η απουσία αυτών των στοιχείων στο παρελθόν εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη χαμηλή εμπλοκή των νεότερων γενεών.  Όπως επισημαίνει η θεωρία της αντιλαμβανόμενης κοινωνικής αποδοχής, η αίσθηση αποσύνδεσης από την πατρίδα λειτουργεί ανασταλτικά στην κινητοποίηση για δημιουργία.  Ένα νέο θεσμικό περιβάλλον που ενσωματώνει τις αξίες της διαφάνειας, της αναγνώρισης και της συλλογικής δράσης, θα μπορούσε να επανενεργοποιήσει αυτές τις ομάδες.

Το παράδειγμα της Νότιας Αυστραλίας ως μοντέλο σύγχρονης ανάπτυξης

Σε αυτό το πλαίσιο, η περίπτωση των πρωτοβουλιών SmartSat CRC και Ανανέωση της Αδελαΐδας (Renew Adelaide) είναι στρατηγικής σημασίας.

Το SmartSat CRC επικεντρώνεται στην ανάπτυξη διαστημικών τεχνολογιών για διάφορες εφαρμογές, συμπεριλαμβανομένης της παρατήρησης της Γης για τη γεωργία και την παρακολούθηση του περιβάλλοντος. 

Το SmartSat και το Ελληνικό Διαστημικό Κέντρο (HSC) υπέγραψαν ένα ορόσημο Μνημόνιο Συνεργασίας (MoU) στο Διεθνές Αστροναυτικό Συνέδριο (IAC).  Αυτή η συμφωνία σηματοδοτεί ένα καθοριστικό βήμα στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας στην επιστήμη του διαστήματος, την τεχνολογία και την καινοτομία μεταξύ Αυστραλίας και Ελλάδας.  Ένα μοντέλο δράσης της διασποράς, όπου Έλληνες επιστήμονες ηγούνται τεχνολογικών και κοινωνικών καινοτομιών, στην Αδελαΐδα. 

Το Lot 14, μια πρώην εγκαταλελειμμένη περιοχή, μεταμορφώθηκε σε κόμβο τεχνολογίας, άμυνας και διαστημικής έρευνας.  Η στρατηγική ανάπτυξης της βασίστηκε σε τρεις αρχές: α) τη συνεργασία πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, β) τη δημιουργία υποδομών υψηλής τεχνολογίας και γ) την ανάσχεση του brain drain, μέσω ποιοτικών θέσεων εργασίας. 

Η Deloitte εκτίμησε πως για κάθε 1$ επένδυσης «Ανανέωση της Αδελαΐδας», επιστρέφονται στην τοπική οικονομία 4$, κυρίως μέσω της προσωρινής παραχώρησης ακινήτων σε νέους επιχειρηματίες χωρίς ενοίκιο, για πιλοτική εφαρμογή ιδεών.  Αυτή η «ελεγχόμενη αποτυχία» επιτρέπει την καινοτομία χωρίς τον φόβο των συνεπειών, ενισχύοντας την ψυχολογική ασφάλεια και δημιουργώντας ένα οικοσύστημα μάθησης και προσαρμογής.

Από την καινοτομία στην επανασύνδεση: Ο ρόλος της διασποράς ως γέφυρα εμπιστοσύνης

Η συνεργασία Ελλάδας-Αυστραλίας σε τέτοια σχήματα ενδυναμώνει την έννοια της «εμπιστοσύνης από απόσταση» (distant trust), δηλαδή της θεσμικής και διαπροσωπικής σχέσης που δεν απαιτεί φυσική εγγύτητα αλλά χτίζεται μέσω κοινών στόχων και διαφανών διαδικασιών.  Σε αυτό, συντελούν τόσο οι επιστημονικές συνεργασίες, όσο και οι κοινές πολιτισμικές αναφορές.

Η κοινωνική ψυχολογία υποστηρίζει ότι η επανασύνδεση με την πατρίδα επιτυγχάνεται όχι μόνο μέσα από συναισθηματική σύνδεση αλλά και μέσω της συλλογικής δράσης και του αισθήματος αποτελεσματικότητας.  Η συμμετοχή σε ουσιαστικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή του SmartSatCRC, ενισχύει το «συλλογικό εγώ» της διασποράς και αναδομεί τη σχέση της με την Ελλάδα, όχι απλώς ως ρίζα αλλά ως, ανανεωμένος, ισότιμος εταίρος.

Από την πολιτική πρόθεση στη θεσμική αλλαγή

Το παράδειγμα της Νότιας Αυστραλίας και η συμμετοχή της ελληνικής διασποράς σε έργα υψηλής τεχνολογίας και κοινωνικής καινοτομίας, προσφέρει στην Ελλάδα ένα πρότυπο αναπτυξιακής στρατηγικής που συνδυάζει θεσμική πρόβλεψη, κοινωνική συνοχή και διαπολιτισμική σύνδεση.  Η πρόκληση πλέον δεν είναι μόνο η διατήρηση των δεσμών αλλά η οικοδόμηση νέων σχέσεων που θα βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, τη γνώση και την κοινή δημιουργία.

Η ελληνική διασπορά δεν είναι μόνο το παρελθόν της μετανάστευσης, αλλά το μέλλον της σύγχρονης, πολυκεντρικής Ελλάδας.  Και η αδελφοποίηση Αθήνας και Αδελαΐδας δεν αποτελεί μια συμβολική ένωση δύο πολιτισμών αλλά και μια σύγχρονη γέφυρα συνεργασίας: μέσα από κοινές αξίες και στρατηγικές συνέργειες, οι δύο πόλεις επιβεβαιώνουν έμπρακτα πως οι δεσμοί της διασποράς μπορούν να εξελιχθούν σε μοντέλα διεθνούς συμπόρευσης. 

* Ο Νικόλαος Μπεγάκης AO είναι Επιχειρηματίας και Πρόεδρος του Renew Adelaide.

* Ο Στηβ Μπακάλης (φωτ.) είναι Επισκέπτης Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Πεκίνου.

* Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη είναι Κοινωνική Ψυχολόγος, Εντεταλμένη Σύμβουλος Δημόσιας Υγείας και Δημοτικών Ιατρείων για τον Δήμο Αθηναίων.