Alpha Bank: Οικονομία και αποδοτικό δικαστικό σύστημα

Ένα αποδοτικότερο δικαστικό σύστημα μπορεί να λειτουργήσει σαν πολλαπλασιαστής επενδύσεων, ειδικά σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αυξημένη αβεβαιότητα, λόγω της πανδημικής κρίσης, συμβάλοντας στην ταχύτερη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, τα επόμενα έτη, αναφέρει ανάλυση στο Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.

Αναλυτικά:

«Η άσκηση επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής από την Κυβέρνηση, κατά το τρέχον έτος, αναμένεται να αντισταθμίσει, εν μέρει, τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης, αμβλύνοντας την πτώση της οικονομικής δραστηριότητας και θέτοντας τις βάσεις για ανάκαμψη από το επόμενο έτος. Σύμφωνα με το Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού 2021, το συνολικό ύψος των παρεμβάσεων με σκοπό τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της πανδημίας, αναμένεται να ανέλθει σε Ευρώ 24,2 δισ., για τα έτη 2020-2021. Επίσης, πρόσφατα, η Κυβέρνηση ανακοίνωσε επιπλέον μέτρα οικονομικής στήριξης των επαγγελματικών κλάδων που πλήττονται από τoυς νέους περιορισμούς στην οικονομική δραστηριότητα που θα ισχύσουν τον Νοέμβριο, ύψους Ευρώ 3,3 δισ., έως το τέλος του έτους.

Παράλληλα, ο Πρωθυπουργός, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, τον Σεπτέμβριο, ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα δώδεκα σημαντικών μεταρρυθμίσεων που αφορούν στη δημόσια διοίκηση και σε σημαντικούς θεσμικούς τομείς. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αναμένεται να βελτιώσουν σημαντικά το επιχειρηματικό περιβάλλον, ελαττώνοντας το κόστος εισόδου νέων επιχειρήσεων στην αγορά, εξαλείφοντας περιττές και χρονοβόρες διαδικασίες και εκσυγχρονίζοντας τομείς της δημόσιας διοίκησης και της αγοράς που χαρακτηρίζονται από στρεβλώσεις. Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, σε συνδυασμό με τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας, αναμένεται να θέσουν τα θεμέλια για την επάνοδο της αναπτυξιακής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας, ενισχύοντας τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της. Το σχέδιο των μεταρρυθμίσεων περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον εκσυγχρονισμό της αγοράς εργασίας, της δημόσιας διοίκησης και του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και της επαγγελματικής εκπαίδευσης, την εισαγωγή ενός κεφαλοποιητικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση, αλλά και την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης και την ψηφιοποίηση των δικαστικών διαδικασιών.

Ειδικά ως προς το τελευταίο, οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται -σύμφωνα με την ομιλία του Πρωθυπουργού στη ΔΕΘ- αφορούν στην ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης, με έμφαση στην ψηφιοποίηση και αυτοματοποίηση των διαδικασιών, στην εισαγωγή του θεσμού της πιλοτικής δίκης και των επίκουρων βοηθών-δικαστών, καθώς και στην υιοθέτηση ενός νέου λειτουργικού πλαισίου για την Εθνική Σχολή Δικαστών. Στο παρόν Δελτίο, επιχειρούμε (α) να εξετάσουμε την αποδοτικότητα του συστήματος επίλυσης διαφορών, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν σε σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (“The 2020 EU Justice Scoreboard”, Ιούλιος 2020) και αναλύοντας τη σημασία της στην οικονομική μεγέθυνση της χώρας και (β) να παραθέσουμε χρήσιμες προτάσεις πολιτικής προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι διαφορές μεταξύ των χωρών ως προς το ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης οφείλονται τόσο σε οικονομικούς, όσο και σε θεσμικούς παράγοντες. Μεταξύ των θεσμικών παραγόντων που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη σχετικά υψηλών ρυθμών μεγέθυνσης είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας λήψης δικαστικών αποφάσεων και η αύξηση του ποσοστού επίλυσης εκκρεμών υποθέσεων. Ένα αποδοτικότερο σύστημα επίλυσης διαφορών που χαρακτηρίζεται από ταχείες διαδικασίες ωθεί τους οικονομικούς παράγοντες να εκπληρώσουν τα επενδυτικά σχέδιά τους, χωρίς σημαντικές καθυστερήσεις και με μειωμένο κόστος, προστατεύοντας τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και την εκτέλεση των συμβάσεων. 

Ένα αποτελεσματικό, ευέλικτο και αυτοματοποιημένο δικαστικό σύστημα αποτελεί κεφαλαιώδη πυλώνα για την επίτευξη υψηλών και βιώσιμων ρυθμών μεγέθυνσης μέσω των ακόλουθων αξόνων:

• της προσέλκυσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) που βρίσκονται σε πολύ χαμηλό επίπεδο στην Ελλάδα και μέσω των οποίων δύναται να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας,

• της διευκόλυνσης εισαγωγής νέων καινοτόμων επιχειρηματικών ιδεών και τεχνολογικών ευρεσιτεχνιών, και της δραστηριοποίησης σε τομείς Έρευνας και Ανάπτυξης, καθώς ένα αποτελεσματικό σύστημα απόδοσης δικαιοσύνης διασφαλίζει την κατοχύρωση των σχετικών δικαιωμάτων.

Οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση και ειδικότερα στο δικαστικό σύστημα αποτελούν αδήριτη ανάγκη, προκειμένου να βελτιωθεί το επενδυτικό κλίμα στη χώρα, προσελκύοντας ΑΞΕ και ενισχύοντας την παραγωγικότητα και την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας. Η επιτάχυνση των διαδικασιών για τη λήψη των δικαστικών αποφάσεων, καθώς και η μείωση του αριθμού των συσσωρευμένων εκκρεμών υποθέσεων, αποτελούν σημαντικό δείκτη αποδοτικότητας του δικαστικού συστήματος.

Η εκτιμώμενη μέση διάρκεια επίλυσης δικαστικών υποθέσεων έχει αυξηθεί τα τελευταία έτη, φθάνοντας τις 559 ημέρες το 2018, ενώ το ποσοστό επίλυσης εκκρεμών υποθέσεων μειώθηκε αντίστοιχα, φθάνοντας στο 86,3% το 2018.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σχετικά με τις διοικητικές υποθέσεις, οι οποίες αφορούν δικαστικές διαφορές ιδιωτών με το Δημόσιο, έχει σημειωθεί σχετική βελτίωση στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, τόσο σε όρους μέσης εκτιμώμενης διάρκειας της επίλυσης δικαστικών υποθέσεων (601 μέρες το 2018, από 1520 μέρες το 2012), όσο και στο ποσοστό επίλυσης των εν λόγω υποθέσεων (από 143,2% το 2012, σε 163,5% το 2018) σε σχέση με το 2012.

Το δικαστικό σύστημα, εκτός από έγκαιρες αποφάσεις, είναι απαραίτητο να επιδεικνύει και στοιχεία αποτελεσματικότητας. Ενδεικτικά, στα Γραφήματα 4α και 4β, παρουσιάζονται δύο δείκτες αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος, η επάρκεια του ανθρώπινου δυναμικού και οι δημόσιες δαπάνες για το δικαστικό σύστημα, σε σύγκριση με επιλεγμένες χώρες.

Οι επαρκείς ανθρώπινοι πόροι είναι σημαντικοί για την ποιότητα του δικαστικού συστήματος και στην Ελλάδα, πάρχει σχετικά υψηλός αριθμός δικηγόρων ανά 100 χιλιάδες κατοίκους, ενώ και ο αριθμός των δικαστών παραμένει σε υψηλά επίπεδα, συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες. Επιπλέον, η διαθεσιμότητα των υλικών πόρων αντανακλάται έμμεσα στις δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης για τη λειτουργία των δικαστηρίων, οι οποίες, ωστόσο, στην Ελλάδα, αν και παρουσιάζουν ανοδική τάση, βρίσκονται σε σχετικά χαμηλό επίπεδο, σε σχέση με άλλες χώρες.