Ποιοι κίνδυνοι μπορούν να «ρίξουν» το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας

Αντιμέτωπο με πάμπολλους κινδύνους, από ένα καύσωνα διαρκείας σε συνδυασμό με άπνοια, χαμηλή στάθμη στους ταμιευτήρες και μακρά περιόδο ανομβρίας, μέχρι τις ακραίας έντασης βροχές που θα ακολουθήσουν, τα πλημμυρικά φαινόμενα και τις σοβαρές βλάβες που μπορεί να προκληθούν σε σημαντικές ενεργειακές υποδομές, βρίσκεται το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας.

Κρίσιμες ωστόσο μέχρι και καταστροφικές μπορεί να είναι οι επιπτώσεις όχι τόσο από τους φυσικούς κινδύνους, όσο από τις ασύμμετρες απειλές. Από μια σημαντική, για παράδειγμα, μείωση της τροφοδοσίας σε φυσικό αέριο λόγω γεωπολιτικών παραγόντων ή ένα κύμα κυβερνοεπιθέσεων σε βασικά ενεργειακά συστήματα με αποτέλεσμα ακόμη και ένα εθνικό μπλακ άουτ.

Αυτό είναι το συμπέρασμα έκθεσης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας για τα σενάρια κρίσης του ηλεκτρικού συστήματος και το ανανεωμένο σχέδιο ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων, το οποίο έθεσε προχθές σε διαβούλευση, εξετάζοντας όλες αυτές τις δυστοπικές καταστάσεις που τα τελευταία χρόνια έχουν μπει στη ζωή μας, με βάση και τις κατευθυντήριες γραμμές του ευρωπαικού συνδέσμου διαχειριστών ηλεκτρισμού, ENTSO-E. Σαν σχέδιο επικαιροποιείται κάθε τέσσερα χρόνια, με το προηγούμενο να ανάγεται στο Σεπτέμβριο του 2022, μετά το ξέσπασμα της μεγάλης ενεργειακής κρίσης και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Σε μια συγκυρία όπου η συζήτηση για την ενεργειακή ασφάλεια βρίσκεται παντού στην ημερήσια διάταξη, μετά και το μπλακ άουτ στην Ιβηρική που άφησε για ώρες χωρίς ρεύμα 60 εκατομμύρια, αλλά και την έξαρση cyberattacks που βιώνει η ΕΕ (η Κομισιόν ετοιμάζει νέο σχέδιο σύμφωνα με το Politico), τα σενάρια πιθανών κρίσεων έχουν πολλαπλασιαστεί.

Στη δική μας περίπτωση, ο έλληνας Ρυθμιστής προχώρησε στην εξέταση από κοινού με τον ΑΔΜΗΕ, ούτε λίγο ούτε πολύ 15 τέτοιων πιθανών καταστάσεων. Και στο ερώτημα, ποιες θεωρούνται από «πιθανές» έως «πολύ πιθανές», η απάντηση εστιάζει σε τρεις: Τον παρατεταμένο καύσωνα, ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο με καταιγίδες που μπορεί να ακολουθήσει, αλλά και μια κακόβουλη επίθεση στον κυβερνοχώρο.

Αναλόγως με τη περίπτωση, η κρίση θεωρείται ότι διαρκεί από μερικές ώρες μέχρι και 1 μήνα και για την όσο πιο αξιόπιστη προσομείωση τους επελέγησαν πραγματικά δεδομένα από συγκεκριμένες ώρες και ημέρες κατανομής (φορτία, ενεργειακό μείγμα, διαθεσιμότητα μονάδων, παραγωγή ΑΠΕ, προγράμματα διασυνδέσεων κλπ), προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητας του ελληνικού συστήματος. Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το πρώτο σενάριο κρίσης στη λίστα ακόμη και της ευρωπαικής κατάταξης (ENTSO-E), είναι το έντονο (βαρύ) καλοκαίρι. Απόρροια προφανώς της κλιματικής κρίσης που έχει ως αποτέλεσμα οι μέρες με υψηλές θερμοκρασίες να αυξάνονται παντού και στη Βόρεια Ευρώπη.

Στο σενάριο για παράδειγμα ενός καύσωνα διάρκειας, η ΡΑΑΕΥ περιγράφει ένα «μοτίβο» ακριβώς ίδιο με το περυσινό που εκτίναξε τις τιμές χονδρικής στη ΝΑ Ευρώπη μέχρι και τα 900 €/MWh. Υψηλές θερμοκρασίες για πάνω από 10 ημέρες που συνδυάζονται με περιορισμένες εισαγωγές φυσικού αέριου, λόγω τακτικών συντηρήσεων των συστημάτων των γειτονικών χωρών. Υψηλή ζήτηση, μειωμένη παραγωγή αιολικών λόγω άπνοιας, χαμηλή στάθμη στους ταμιευτήρες της ΔΕΗ, μειωμένη απόδοση των θερμικών μονάδων και της παραγωγικής ικανότητας των μονάδων φυσικού αερίου. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω ενεργοποιούνται οι εφεδρείες, ωστόσο εξαντλούνται σε σύντομο χρονικό διάστημα, εμφανίζεται συμφόρηση στις διασυνδετικές γραμμές και γενικά ζητήματα επάρκειας ισχύος και αστάθειας τάσης. Σε διασυνοριακό επίπεδο ενδέχεται να αυξηθούν οι ανάγκες για εισαγωγές από γειτονικές χώρες, αλλά είναι πιθανό αυτές να είναι περιορισμένες λόγω της μειωμένης μεταφορικής ικανότητας. Φυσικό επακόλουθο, η εκτίναξη των τιμών.

Συνήθως του παρατεταμένους καύσωνες ακολουθούν οι ακραίας έντασης βροχές, οι υπερχειλίσεις ποταμών, με καταρρεύσεις αναχωμάτων και διαβρώσεις εδαφών. Στο επίσης υψηλού κινδύνου να ζήσουμε αυτό σενάριο, με τη ΡΑΑΕΥ να θεωρεί ότι η κρίση μπορεί να διαρκέσει και 2 εβδομάδες, παρουσιάζονται πλημμυρικά φαινόμενα σε υποσταθμούς και σοβαρές βλάβες σε γραμμές μεταφοράς, υπόγεια δίκτυα, ενεργειακές υποδομές και Κέντρα Υψηλής Τάσης (ΚΥΤ). Επιπλέον, είναι πιθανό να μειωθεί η ικανότητα των μονάδων παραγωγής να παρέχουν υπηρεσίες εξισορρόπησης καθώς και η δυνατότητα ανακατανομής από τον αρμόδιο Διαχειριστή και θεωρείται πιθανό να γίνουν προληπτικές απομονώσεις εξοπλισμού για λόγους ασφαλείας, με ό,τι αυτό συνπάγεται για την ομαλή τροφοδοσία. Και εδώ μάλλον θα απαιτηθούν αυξημένες εισαγωγές ρεύματος από γειτονικές χώρες καθώς περιορίζεται η παραγωγική ικανότητα και η διαθεσιμότητα του συστήματος μεταφοράς.

Συνδυασμός συμβάντων και κατάρρευση του συστήματος

Καταστάσεις όπως οι παραπάνω προκαλούν συνήθως ένα συνδυασμό συμβάντων και ντόμινο επιπτώσεων, όπως συνέβη με το μπλακ άουτ στην Ισπανία. Ταυτόχρονη δηλαδή εμφάνιση δύο βλαβών που οφείλονται σε διαφορετικές αιτίες, όπως γράφει η ΡΑΑΕΥ και προκαλούν προβλήματα στην ασφαλή λειτουργία του συστήματος σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Συνέπεια αυτών των βλαβών ενδέχεται να είναι το ανεξέλεγκτο άνοιγμα διακοπτών, οι υπερφορτίσεις γραμμών μεταφοράς, η απώλεια μονάδων παραγωγής, η γενικότερη αστάθεια του συστήματος καθώς και η πιθανότητα τοπικής ή και συνολικής κατάρρευσης του. Σε διασυνοριακό επίπεδο, δεν αναμένονται σημαντικές επιπτώσεις.

Ακολουθήστε το Euro2day.gr στο Google News!Παρακολουθήστε τις εξελίξεις με την υπογραφη εγκυρότητας του Euro2day.gr

FOLLOW USΑκολουθήστε τη σελίδα του Euro2day.gr στο Linkedin

Εθνικό μπλακ - αουτ από κυβερνοεπίθεση

Στη πλέον όμως δυστοπική εικόνα, τη μεγαλύτερη ζημιά μπορεί να προκαλέσει μια γενικευμένη κυβερνοεπίθεση σε κρίσιμες υποδομές του δικτύου. Τόσο σε συστήματα του ΑΔΜΗΕ (σύστημα ενεργειακής διαχείρισης, αυτόματης ρύθμισης παραγωγής, επίλυσης αγοράς, ελέγχου φορτίου – συχνότητας, διαχείρισης αγοράς, κρίσιμων ΚΥΤ ή υποσταθμών, κ.ά.), όσο και του ΔΕΔΔΗΕ (σύστημα διαχείρισης της διανομής, εποπτείας διαχείρισης και τηλεχειρισμού δικτύου, κ.ά.). Το ίδιο μπορεί να πληγούν συστήματα ηλεκτροπαραγωγών ή και άλλων ενεργειακών φορέων πχ στη περίπτωση κατανεμημένης κυβερνοεπίθεσης σε πολλαπλά έργα ΑΠΕ και πρόκληση απότομης «βύθισης» φορτίου, μέσω της ταυτόχρονης διακοπής έγχυσης ισχύος από πολλαπλές μονάδες. Σύμφωνα με το Ρυθμιστή, οι κίνδυνοι αφορούν από την ασφάλεια της τροφοδοσίας μέχρι το ακραίο σενάριο ενός εθνικού μπλακ- άουτ.

Στο ερώτημα, ποιες είναι οι άμυνες απέναντι σε όλα αυτά, το σχέδιο περιγράφει το ρόλο του συντονιστή κάθε κρίσης. Το πότε ενεργοποιείται η κατάσταση συναγερμού, ποια τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες των οργάνων διαχείρισης της κατάστασης (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΣΦΑ, Χρηματιστήριο Ενέργειας, κλπ), ποιοι οι μηχανισμοί αντιμετώπισης με βάση τα προσδιορισμένα εθνικά σενάρια, και ποια τα μέτρα (προληπτικά και πιο σοβαρά) αναλόγως τη περίσταση.

Από την ύπαρξη ικανών εφεδρειών, συντηρήσεις μονάδων σε χρόνο που να μην επηρεάζουν την ασφάλεια του συστήματος, έγκαιρη διόρθωση αστοχιών και συνεργασία με γειτονικές χώρες, μέχρι προγραμματισμένες περικοπές φορτίων σε καταναλωτές και επιβολή πλαφόν στο Χρηματιστήριο, εφόσον έχουν εξαντληθεί όλα τα προηγούμενα μέτρα.

Άλλωστε ο ΑΔΜΗΕ έχει εκπονήσει το λεγόμενο «Σχέδιο Άμυνας» (Defense Plan)», δηλαδή την τελική προσπάθεια για την ευστάθεια του συστήματος και την αποφυγή ακόμα και ολικής κατάρρευσης. Το σχέδιο περιλαμβάνει μέτρα που ενεργοποιούνται χειροκίνητα όταν το σύστημα βρίσκεται πια σε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» και έχουν εξαντληθεί όλα τα διαθέσιμα μέτρα.

Ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι οι ενεργειακές κρίσεις έχουν πλέον τέτοια ένταση που ακόμη και τα συστήματα των πιο οργανωμένων χωρών δυσκολεύονται να τις αντιμετωπίσουν, το σχέδιο της ΡΑΑΕΥ έρχεται σε μια στιγμή που όχι μόνο είναι νωπό το σοκ από το μπλακ -άουτ στην Ιβηρική, αλλά και αυξάνονται τα καμπανάκια από αρμόδιους φορείς, όπως ο ΑΔΜΗΕ, για τα κρίσιμα έργα που απουσιάζουν.

Τόσο γιατί τα μπλοκάρουν τοπικές αντιδράσεις (ΚΥΤ Αργυρούπολης ή σύνδεση βραχονησίδας Σταχτορρόη με την Αίγινα και γραμμή Χανιά - Δαμάστα Ηρακλείου), όσο και γιατί οι χρόνοι αδειοδότησης είναι αργοί, η γραφειοκρατία μεγάλοι και «όσο χρόνο κάνει ο ΑΔΜΗΕ για να κτίσει ένα έργο, άλλο τόσο χρειάζεται για να αδειοδοτηθεί» (δηλαδή 3,4 και 5 χρόνια), όπως είπε προχθές από το βήμα του πρόσφατου Συνεδρίου «Ελλάδα 2025-2030», ο επικεφαλής του, Μάνος Μανουσάκης.