Πόσο ίσοι είμαστε απέναντι στην Covid-19

Στα τέλη Φεβρουαρίου, ο κορωνοϊός χρησιμοποίησε τον «Δρόμο του Μεταξιού» για να εισβάλλει στην Ευρώπη από την Κίνα. Στην πρώτη μεγάλη έξαρση στη Γηραιά Ήπειρο, που είχε ως επίκεντρο το Μιλάνο, ο ιός διαδόθηκε μεταξύ επιχειρηματιών και επισκεπτών της λαμπερής Εβδομάδας Μόδας στην πρωτεύουσα της Λομβαρδίας. Κάποιοι είχαν σπεύσει τότε να μιλήσουν για έναν ιό που χτυπάει τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Σύντομα ο ίδιος ο SARS-CoV-2 μας κατέστησε σαφές ότι δεν κάνει διακρίσεις. 

Στην πραγματικότητα τις κάνει, αλλά πλήττει δυσανάλογα βαριά τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα σε σχέση με τα ανώτερα, υποστηρίζουν ειδικοί επιστήμονες.

Σε ημερίδα που διοργανώθηκε διαδικτυακά πριν από λίγες μέρες στο ΑΠΘ με θέμα τις κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις της COVID-19, αναλύθηκαν οι ανισότητες που εντοπίζονται σε ό,τι αφορά την έκθεση των πολιτών στην επικίνδυνη απειλή για τη δημόσια υγεία. 

Δεν είμαστε όλοι ίσοι

«Ούτως ή άλλως, απέναντι στην υγεία και στην αρρώστια δεν είμαστε όλοι ίσοι. Οι ανισότητες έχουν κατοχυρωθεί ως αυτονόητες», τονίζει ο ομότιμος καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του ΑΠΘ, Αλέξης Μπένος (φωτ. κάτω), και εξηγεί: «Ο άνεργος, ο χαμηλόμισθος, αυτός που δουλεύει σε βαρύτερες εργασίες, έχει περισσότερα νοσήματα και είναι πιο ευάλωτος στις λοιμώξεις. Τις τελευταίες δεκαετίες, δυστυχώς, αυξάνονται αυτές οι ανισότητες, όσο μεγαλώνει η ψαλίδα μεταξύ των πολύ πλούσιων και των πολύ φτωχών».

Υπό αυτό το πρίσμα μελετάται ο λεγόμενος κοινωνικοοικονομικός προσδιορισμός της υγείας, ο οποίος σε συνθήκες υγειονομικών κρίσεων όπως αυτή που διανύουμε στην εποχή της πανδημίας COVID-19 παίρνει άλλες διαστάσεις. Ο κ. Μπένος θέτει ένα απλό παράδειγμα για συλλογισμό:

«Τονίζεται πολύ και από τους ειδικούς και από τα ΜΜΕ η ατομική ευθύνη του καθενός, που πρέπει να προσέχει για τον εαυτό του και για τους γύρω του. Ας δούμε όμως πόσο ίσοι είμαστε απέναντι σε αυτή την ευθύνη; Εγώ είμαι καθηγητής πανεπιστημίου και μπορώ να προσέχω και να προστατεύομαι. Κάνω μαθήματα και συναντήσεις διαδικτυακά, μπορώ να παραμένω στο σπίτι μου. Πόσο μπορεί όμως να προσέχει ο εργάτης που πρέπει να βρίσκεται στις 5:30 το πρωί στο εργοστάσιο, που συνωστίζεται μαζί με δεκάδες ανθρώπους στο λεωφορείο για να πάει στη δουλειά του και εργάζεται στη βάρδια του μαζί με δεκάδες ακόμη, ο ένας πάνω στον άλλο;».

Στις ΗΠΑ οι ανισότητες είναι μεγαλύτερες, ενώ ακουμπούν και τη φυλετική καταγωγή των πολιτών. «Οι έγχρωμοι Αμερικανοί, οι οποίοι κατά κανόνα κάνουν τις βαρύτερες δουλειές, είναι πολύ περισσότερο ευάλωτοι. Οι καρδιοπάθειες είναι πολλαπλάσιες στα χαμηλά στρώματα και οι άνθρωποι αυτοί φτάνουν στον κορωνοϊό έχοντας ήδη την προδιάθεση να νοσήσουν βαρύτερα», παρατηρεί ο καθηγητής.

Οι πρόσφυγες

Μια άλλη κατηγορία είναι οι πρόσφυγες, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και στην Ελλάδα, που αποτελεί βασική χώρα υποδοχής. «Εξ ορισμού οι πρόσφυγες είναι υγιέστεροι από τους ντόπιους στις χώρες υποδοχής. Για να φύγει κάποιος από τη Συρία, να περπατήσει μέρες, να περάσει βουνά και θάλασσες να διανυκτερεύσει στην ύπαιθρο με σκοπό να φτάσει κάπου πρέπει να είναι νέος και υγιής, σε καλή φυσική κατάσταση. Άρα οι πρόσφυγες είναι υγιέστεροι από εμάς, αλλά είναι εκτεθειμένοι σε πολλαπλάσιους κινδύνους στους χώρους φιλοξενίας», υπογραμμίζει ο κ. Μπένος και εξηγεί: «Ένα κρούσμα στο Καρά Τεπέ, ή παλιότερα στη Μόρια ή σε οποιοδήποτε camp ανά την Ελλάδα αρκεί για να αρρωστήσουν όλοι. Λόγω των συνθηκών διαμονής στους στις δομές φιλοξενίας, του συνωστισμού και των ελλιπών υγειονομικών συνθηκών, έχουν τουλάχιστον τριπλάσιο κίνδυνο να εκτεθούν στον κορωνοϊό από τον ντόπιο πληθυσμό».

Το ζήτημα έχει και οικονομική διάσταση: «Αν ένας πρόσφυγας νιώσει πως έχει κάποιο ύποπτο σύμπτωμα, ανησυχήσει και ζητήσει να του γίνει τεστ, το πιο πιθανό είναι να του πουν να πάει να το κάνει ιδιωτικά, εκτός αν υπάρχει κάποια προγραμματισμένη δειγματοληψία από τον ΕΟΔΥ στην περιοχή εκείνη τη μέρα. Το ίδιο συμβαίνει τις περισσότερες φορές και για οποιονδήποτε ντόπιο. Ωστόσο, ο ίδιος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να πληρώσει για το τεστ και δεν θα το κάνει τελικά».

Βλέπω νέα έξαρση τα Χριστούγεννα

Εκτιμώντας τη σημερινή κατάσταση με την πανδημία, ο κ.Μπένος θεωρεί ότι δυστυχώς δεν θα απαλλαγούμε από αυτή όσο γρήγορα ελπίζουμε. 

«Η λογική των κυβερνήσεων, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο είναι να αντέξουμε τώρα μέχρι να περάσει. Δυστυχώς δεν θα περάσει. Προβλέπω πως θα έχουμε νέα έξαρση τα Χριστούγεννα, την οποία θα δούμε στα μέσα με τέλη Ιανουαρίου», τονίζει και προσθέτει: «Αλλά και όταν φύγει, φοβάμαι πως θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για την επόμενη. Βλέπουμε συνεχόμενες κρίσεις υγείας τα τελευταία χρόνια, που συνδέονται όλες με το εντατικό αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα. Οι περισσότερες επιδημίες είναι ζωοανθρωπονόσοι που περνούν από τα ζώα στον άνθρωπο».

Η απάντηση, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η στρατηγική ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας, με ισχυρή και επαρκώς στελεχωμένη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια περίθαλψη. 

«Βλέπουμε τα αποτελέσματα των οικονομικών πολιτικών των τελευταίων ετών και τις συνέπειες της ανεπάρκειας ηγεσίας σε παγκόσμιο επίπεδο -βλέπε Τραμπ, Τζόνσον, Μπολσονάρο- . Ευτυχώς, λόγω της πανδημίας υπήρξε μια κάποια χαλάρωση στα δημοσιονομικά μέτρα και δόθηκαν κάποια χρήματα για την υγεία», επισημαίνει. 

Θα αργήσουμε να δούμε αποτελέσματα από το εμβόλιο

Ο καθηγητής υποστηρίζει πως η εκστρατεία που αφορά τον εμβολιασμό που θα μας απαλλάξει από τον κορωνοϊό είναι σε ένα βαθμό επικοινωνιακού χαρακτήρα, καθώς είναι νωρίς για να προσβλέπει κάποιος σε αυτό. «Το εμβόλιο δεν το έχουμε ακόμα. Ας το δούμε πρώτα. Πόσες δόσεις θα παραλάβουμε και πόσοι θα εμβολιαστούν; Δεν ξέρουμε ακόμη την αποτελεσματικότητά του στον χρόνο. Ίσως απλά κάποιος που θα κολλήσει θα έχει ηπιότερα συμπτώματα, αλλά δεν θα αποφύγει τη δυνατότητα να μεταδώσει τον ιό. Ακόμη κι αυτό είναι καλό αν συμβεί, αλλά σε κάθε περίπτωση, ακόμα και με το καλύτερο εμβόλιο, θα δούμε αποτελέσματα σε έναν χρόνο από σήμερα», σημειώνει.

Η ημερίδα, με τίτλο «Πανδημία COVID-19: οι σύγχρονες απειλές Δημόσιας Υγείας και οι κοινωνικοοικονομικές τους προεκτάσεις», διοργανώθηκε από το Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Δημόσια Υγεία και Πολιτική Υγείας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ.