Συστάσεις και αιχμές από Κομισιόν για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα

Σειρά συστάσεων διατυπώνει η Κομισιόν στην ετήσια έκθεσή της σε ότι αφορά το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Στέκεται στην πρόσφατη μεταρρύθμιση με την οποία η δικαστική εξουσία εμπλέκεται στη διαδικασία διορισμών για τις ανώτερες θέσεις της Δικαιοσύνη και εξηγεί ότι η ίδια η δικαστική εξουσία προωθεί πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο δικαστικό σύστημα.

Η απόφαση να ξεκινήσουν πειθαρχικές διαδικασίες εναντίον δικαστών με βάση το περιεχόμενο των αποφάσεών τους προκάλεσε συζήτηση εντός της δικαστικής ιεραρχίας. Σημαντικές μεταρρυθμίσεις σχετικά με το κράτος δικαίου πραγματοποιούνται σε διάλογο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης.

Η εφαρμογή του νέου δικαστικού χάρτη στην αστική και ποινική δικαιοσύνη, καθώς και τα σχέδια για τη βελτίωση της ψηφιακοποίησης, προχωρούν καλά. Οι προσπάθειες για την προώθηση εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης διαφορών, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων αναθεώρησης της υφιστάμενης νομοθεσίας, γίνονται ευπρόσδεκτες από τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, ο χρόνος εξέτασης των υποθέσεων στα δικαστήρια εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα και, αν και τα αρχικά σημάδια από την εφαρμογή των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων είναι ενθαρρυντικά, είναι πολύ νωρίς για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

Ένα νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά της Διαφθοράς βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ η Εθνική Αρχή Διαφάνειας έχει νέο Διοικητικό Συμβούλιο. Οργανωτικές αλλαγές στην αστυνομία πραγματοποιήθηκαν για την καλύτερη καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και τη βελτίωση των πειθαρχικών διαδικασιών.

Ο νόμος για τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων (πόθεν έσχες) αναθεωρήθηκε για να διευκολύνει την υποβολή και την επαλήθευση των δηλώσεων συμφερόντων. Τροποποιήσεις στους κανόνες χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων παρέχουν πιο σαφείς βάσεις για την επιστροφή ή την αναστολή της δημόσιας χρηματοδότησης. Η αποτελεσματική εφαρμογή και η επιβολή των κανόνων για το λόμπινγκ έχει βελτιωθεί, αλλά απαιτούνται περαιτέρω μέτρα. Οι προσπάθειες για τη μετριασμό των κινδύνων διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις και τη βελτίωση των διαδικασιών αδειοδότησης θεωρούνται θετικές εξελίξεις από τις επιχειρήσεις.

Οι πόροι του φορέα ρύθμισης των μέσων ενημέρωσης ενισχύθηκαν με την αύξηση του αριθμού των υπαλλήλων, αλλά παραμένουν ανησυχίες σχετικά με την ανεξαρτησία και τη χρηματοδότησή του. Οι νέες διαδικασίες διορισμού στα διοικητικά όργανα εισάγουν θετικές αλλαγές, ενώ επιμένουν ανησυχίες σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο και την πολιτική ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης. Η διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενισχύεται με τη συνεχή λειτουργία του Μητρώου Έντυπων Μέσων και του Μητρώου Ηλεκτρονικού Τύπου.

Έχουν σημειωθεί αρκετές θετικές εξελίξεις όσον αφορά την ασφάλεια των δημοσιογράφων, αν και παραμένουν προκλήσεις στην πράξη. Οι προσπάθειες που βασίζονται σε μέτρα προηγούμενων ετών αποτελούν σημαντικά βήματα για τη θέσπιση νομοθετικών και μη νομοθετικών εγγυήσεων προστασίας των δημοσιογράφων, ιδιαίτερα όσον αφορά τις καταχρηστικές αγωγές (SLAPPs).

Γίνονται προσπάθειες για να εμπλακεί περισσότερο η δικαστική εξουσία στην εποπτεία του καθεστώτος ασυλίας των μελών της Κυβέρνησης. Οι προηγούμενες αδυναμίες σχετικά με τον διορισμό μελών ανεξάρτητων αρχών που προβλέπονται από το Σύνταγμα παραμένουν. Η πρόοδος στη δικαστική έρευνα μετά τη ναυτική τραγωδία της Πύλου αποτελεί θετική εξέλιξη στην προσπάθεια για αντιμετώπιση των ελλείψεων στις έρευνες για πιθανές αδικαιολόγητες ενέργειες των αρχών επιβολής του νόμου. 

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Συνολικά, όσον αφορά τις συστάσεις της Έκθεσης για το Κράτος Δικαίου 2024, η Ελλάδα έχει σημειώσει:

• Ορισμένη πρόοδο στις συνεχιζόμενες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ισχυρού ιστορικού ποινικών διώξεων και οριστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς υψηλού επιπέδου.
• Σημαντική πρόοδο στη θέσπιση νομοθετικών και μη νομοθετικών εγγυήσεων για την προστασία των δημοσιογράφων, ιδιαίτερα έναντι καταχρηστικών αγωγών, σύμφωνα με το υιοθετημένο Μνημόνιο Συνεννόησης και τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
• Ορισμένη πρόοδο στην ενίσχυση της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών σε δημόσιες διαβουλεύσεις για νομοσχέδια, συμπεριλαμβανομένης της τήρησης των νόμιμων προθεσμιών.
• Περιορισμένη πρόοδο στην αξιολόγηση του νομικού πλαισίου για την καταγραφή των οργανώσεων κοινωνίας των πολιτών και τη δημιουργία ενός δομημένου διαλόγου.

Με βάση τα παραπάνω και λαμβάνοντας υπόψη άλλες εξελίξεις κατά την υπό εξέταση περίοδο, εκτός από τις δεσμεύσεις στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τις συγκεκριμένες συστάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, συνιστάται στην Ελλάδα να:

• Συνεχίσει τις προσπάθειες για τη δημιουργία ισχυρού ιστορικού ποινικών διώξεων και οριστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς υψηλού επιπέδου.
• Βελτιώσει το πλαίσιο λόμπινγκ, μεταξύ άλλων με την αναθεώρηση του ορισμού του «λομπίστα» και την εξασφάλιση αποτελεσματικής εφαρμογής.
• Συνεχίσει τις ενέργειες για την ενίσχυση των εγγυήσεων προστασίας των δημοσιογράφων, ιδιαίτερα έναντι καταχρηστικών αγωγών, σύμφωνα με το Μνημόνιο Συνεννόησης και τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
• Αναπτύξει έναν τακτικό και δομημένο διάλογο με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και να απλοποιήσει τις απαιτήσεις εγγραφής τους, διατηρώντας ένα ανοικτό πλαίσιο λειτουργίας τους.

Μαρινάκης: Η ελευθερία της έκφρασης και η πολυφωνία δεν είναι θεσμικές υποχρεώσεις, αλλά πυλώνες της Δημοκρατίας μας

«Η φετινή ετήσια έκθεση για το Κράτος Δικαίου αποτελεί μια ακόμα θετική επιβεβαίωση των συστηματικών προσπαθειών της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη για την ενίσχυση της θεσμικής θωράκισης της χώρας μας. Η αναγνώριση της προόδου στον τομέα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης επιβεβαιώνει τη δέσμευσή μας για ένα περιβάλλον πλουραλισμού, διαφάνειας και ελευθερίας του Τύπου.

Πρόκειται για ένα αποτέλεσμα που δεν προέκυψε τυχαία, αλλά μέσα από στοχευμένες μεταρρυθμίσεις, διαβούλευση με τους αρμόδιους φορείς και έμπρακτο σεβασμό στις ευρωπαϊκές αρχές», αναφέρει σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο υπουργός στον πρωθυπουργό και κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης.

Ο κ. Μαρινάκης, στην ανάρτησή του, αναφέρει ότι «η Task Force για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, η κατάργηση του αδικήματος της απλής δυσφήμισης και η σταδιακή ενσωμάτωση περαιτέρω προβλέψεων για τις Slapps, η δημιουργία παρατηρητηρίου για την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, η αυστηροποίηση των ποινών για επιθέσεις κατά λειτουργών της ενημέρωσης, η θέσπιση ιδιώνυμου αδικήματος για τις απειλές εναντίον αθλητικογράφων, η ενίσχυση της διαφάνειας μέσω των ρυθμίσεων στα Μητρώα Έντυπου και Ηλεκτρονικού Τύπου, αλλά και οι προβλέψεις στη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που υπογράφηκε για τους εργαζομένους σε ΜΜΕ του δημοσίου τομέα, αναγνωρίζονται ως ουσιαστικά βήματα προόδου».

Και κλείνει την ανάρτησή του γράφοντας: «Ιδιαίτερη μάλιστα μνεία γίνεται στον πρόσφατο Ν. 5212/2025 με τον οποίο φέραμε ακόμα μεγαλύτερες εγγυήσεις για τη διαφάνεια στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Η πραγματικότητα, όπως αποτυπώνεται μέσα και από τη φετινή έκθεση της αρμόδιας Κομισιόν, αποτελεί την πιο ηχηρή απάντηση απέναντι σε μεροληπτικές κρίσεις και ατεκμηρίωτες εκθέσεις αναρμόδιων οργανώσεων.

Δεν θριαμβολογούμε, αλλά αναγνωρίζουμε την ευθύνη μας να συνεχίσουμε με σοβαρότητα και συνέπεια, γιατί η ελευθερία της έκφρασης και η πολυφωνία δεν είναι απλώς θεσμικές υποχρεώσεις, αλλά πυλώνες της Δημοκρατίας μας».

Σκέρτσος: Η Ελλάδα έχει γυρίσει σελίδα

Ο υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος δήλωσε τα εξής: «Η Ελλάδα έπειτα από μια δεκαετία που δοκίμασε βαθιά τους θεσμούς και την κοινωνία μας, τα τελευταία χρόνια έχει γυρίσει σελίδα αποδίδοντας μεγάλη βαρύτητα στη θωράκιση της λειτουργίας του κράτους δικαίου. Η εμπέδωση μιας πιο δίκαιης και αποτελεσματικής λειτουργίας των θεσμών δεν θα εξαλείψει τελείως τη διαφθορά και την παραβατικότητα.

Ενισχύει, ωστόσο, τις δυνατότητες των αρμοδίων ελεγκτικών αρχών να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους με σεβασμό στη διάκριση των λειτουργιών της δημοκρατίας μας. Ο αγώνας για μια καλύτερη και πιο ποιοτική δημοκρατία είναι διαρκής. Δεν σταματάει ποτέ. Γι αυτό και εκτιμούμε τον εποικοδομητικό ρόλο και την υποστήριξη που παρέχουν η Ε.Ε. και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη χώρα μας. Ανταποκρινόμαστε με θετικό πνεύμα στις συστάσεις της Επιτροπής και φυσικά δεν επαναπαυόμαστε.

Ο στόχος είναι έως το 2030 η Ελλάδα να βρίσκεται μεταξύ των 20 καλύτερων χωρών, παγκοσμίως, σε ζητήματα διαφάνειας και λογοδοσίας, αλλά και στη μάχη κατά της διαφθοράς. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να το πετύχουμε μέσα από το πλέγμα των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων που εξακολουθούμε να υλοποιούμε».

Φλωρίδης: Προσπαθούμε διαρκώς για τη θεσμική βελτίωση της Πολιτείας και της Δημοκρατίας

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης δήλωσε: «Η συστηματική προσπάθεια, που καταβάλλει η ελληνική κυβέρνηση μέσω των μεταρρυθμίσεων για την αναβάθμιση της ποιότητας και την επιτάχυνση της ελληνικής δικαιοσύνης αποδίδει σταθερά καρπούς. Προωθεί περαιτέρω το Κράτος Δικαίου με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας και αυτή η εξέλιξη επικυρώνεται με τον πλέον επίσημο και έγκυρο τρόπο, από το κορυφαίο όργανο της Ε.Ε., την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η ελληνική κυβέρνηση και το υπουργείο Δικαιοσύνης θα προσπαθούμε διαρκώς για τη θεσμική βελτίωση της Πολιτείας και της Δημοκρατίας στην κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των Ελλήνων πολιτών αλλά και της θεσμικής σύγκλισης της χώρας με την Ευρώπη».

Μπουγάς: Συνεχίζουμε τις παρεμβάσεις μας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας των δημοσιογράφων

Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας δήλωσε: «Η φετινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου επιβεβαιώνει τη σταθερή πρόοδο της χώρας μας. Οι μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζουμε και υλοποιούμε ενισχύουν τη διαφάνεια, διασφαλίζουν τη λογοδοσία και συμβάλλουν στην ανεξαρτησία των θεσμών. Για δεύτερη συνεχή χρονιά δεν διατυπώνεται σύσταση για τη Δικαιοσύνη.

Οι μεταρρυθμίσεις στην οργάνωση και λειτουργία της Δικαιοσύνης, καθώς και η εμβληματική νομοθετική ρύθμιση για τη συμμετοχή του δικαστικού σώματος στην επιλογή της ηγεσίας του, αποτέλεσαν σταθμό για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης και την εδραίωση του Κράτους Δικαίου στη Χώρα μας. Προχωράμε σταθερά στην υλοποίηση των δεσμεύσεών μας και στην αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών προκειμένου το σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης να καταστεί πιο άμεσο και αποτελεσματικό.

Παράλληλα, συνεχίζουμε αταλάντευτα τις παρεμβάσεις μας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Παραμένουμε προσηλωμένοι στις ευρωπαϊκές και συνταγματικές επιταγές και κυρίως στον στόχο μας να ενδυναμώσουμε τους δημοκρατικούς θεσμούς και την εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτούς».