Ευρωκοινοβούλιο: Ενέκρινε την οδηγία για προστασία δημοσιογράφων από καταχρηστικές αγωγές

Υπέρ της πρότασης ευρωπαϊκής οδηγίας σύμφωνα με την οποία δημοσιογράφοι, μέσα ενημέρωσης, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακτιβιστές, ερευνητές και καλλιτέχνες στην ΕΕ θα προστατεύονται από «στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού», τις γνωστές και ως «SLAPPs» (Strategic Lawsuits Against Public Participation), που στόχο έχουν να τους εκφοβίσουν και να τους βλάψουν, τάχθηκε η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά τη σημερινή συνεδρίασή της στο Στρασβούργο.

Με 498 ψήφους υπέρ, 33 κατά και 105 αποχές, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τη διαπραγματευτική θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις επικείμενες διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο της ΕΕ σχετικά με τους νέους κανόνες για την προστασία όσων εργάζονται για θέματα δημόσιου συμφέροντος, όπως τα θεμελιώδη δικαιώματα, οι δραστηριότητες δημόσιων λειτουργών και οι καταγγελίες για διαφθορά. Το Συμβούλιο της ΕΕ έχει ήδη καταλήξει στη δική του διαπραγματευτική θέση τον προηγούμενο μήνα. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο ευρωπαϊκών οργάνων αναμένεται να ξεκινήσουν αύριο το απόγευμα.

Διασυνοριακή εφαρμογή και εγγυήσεις προστασίας

Εφόσον εγκριθούν οι νέοι κανόνες, θα εφαρμόζονται σε υποθέσεις με διασυνοριακό χαρακτήρα, δηλαδή όταν ο εναγόμενος, ο ενάγων και το δικαστήριο δεν έχουν την έδρα τους στην ίδια χώρα ή όταν το αντικείμενο της υπόθεσης (ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για άρθρο στον τύπο, ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βίντεο, έρευνα ή έργο τέχνης) αφορά περισσότερα από ένα κράτη μέλη και είναι ηλεκτρονικά προσβάσιμο.

Η πρόταση οδηγίας προβλέπει διαδικασίες προστασίας για όσους βρίσκονται στο στόχαστρο τέτοιων αγωγών δίνοντάς τους, για παράδειγμα, τη δυνατότητα να ζητούν την απόρριψη της αγωγής σε πρώιμο στάδιο. Προβλέπεται επίσης ότι ο ενάγων θα πρέπει να αποδεικνύει ότι η αγωγή του δεν είναι αβάσιμη.

Επιπλέον, στις περιπτώσεις που θα διαπιστώνεται ότι μια αγωγή είναι καταχρηστική, ο ενάγων θα υποχρεούται να καλύπτει το σύνολο των δικαστικών εξόδων, συμπεριλαμβανομένης της νομικής εκπροσώπησης του εναγομένου, ενώ θα μπορούν επίσης να του επιβάλλονται κυρώσεις από το δικαστήριο. Παράλληλα, τα θύματα τέτοιων αγωγών θα μπορούν να ζητούν αποζημίωση, για παράδειγμα, για ψυχολογική βλάβη ή συκοφαντική δυσφήμηση.

Σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «για να περιοριστεί το φαινόμενο κατά το οποίο οι ενάγοντες επιλέγουν να προσφεύγουν σε δικαστήρια που είναι πιθανότερο να ταχθούν υπέρ τους, οι υποθέσεις δυσφήμησης θα μπορούν να εκδικάζονται μόνο σε δικαστήρια της χώρας του εναγόμενου» και «όταν τέτοιου είδους αγωγές αφορούν φυσικά ή νομικά πρόσωπα που έχουν την έδρα τους στην ΕΕ, αλλά εκδικάζονται σε χώρες εκτός ΕΕ, τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να αναγνωρίζουν τις σχετικές αποφάσεις των δικαστηρίων, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να επιτρέπουν στα θύματα αυτών των αγωγών να ζητούν αποζημίωση από τα εθνικά δικαστήρια».

Αρωγή και κατάρτιση σε επίπεδο κρατών μελών

Οι ευρωβουλευτές ζητούν επίσης να συσταθούν σε όλα τα κράτη μέλη «ειδικές υπηρεσίες στις οποίες θα μπορούν να απευθύνονται όσοι βρίσκονται αντιμέτωποι με αγωγές τέτοιου είδους, προκειμένου να λαμβάνουν πληροφορίες και συμβουλές», και καλούν τις αρχές των κρατών μελών «να παρέχουν οικονομική, νομική και ψυχολογική βοήθεια στα θύματα καταχρηστικών αγωγών».

Τα κράτη μέλη της ΕΕ καλούνται ακόμη «να διασφαλίσουν ότι οι επαγγελματίες νομικοί θα λαμβάνουν επαρκή εκπαίδευση σχετικά με τον χειρισμό καταχρηστικών αγωγών», καθώς και ότι «οι επαγγελματικές ενώσεις τους θα υιοθετήσουν κανόνες που θα αποθαρρύνουν τα μέλη τους από το να αναλαμβάνουν καταχρηστικές αγωγές».

Τέλος, οι ευρωβουλευτές ζητούν από τα κράτη μέλη «να συλλέξουν δεδομένα για τις καταχρηστικές αγωγές, ιδίως όσον αφορά τις αποφάσεις που λαμβάνουν τα δικαστήρια», και καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «να συστήσει ένα μητρώο της ΕΕ στο οποίο θα συγκεντρώνονται όλα τα σχετικά στοιχεία».

«Η δημοσιογραφία χρειάζεται θάρρος, αλλά οι δημοσιογράφοι δεν πρέπει να αναγκάζονται να είναι γενναίοι για να την ασκήσουν», τόνισε σε δήλωσή της η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα, και αμέσως προσέθεσε: «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα προστατεύει πάντα όσους αναζητούν την αλήθεια και θα υπερασπίζεται το δημοκρατικό μας δικαίωμα να ενημερωνόμαστε. Εφόσον με αβάσιμες αγωγές απειλούνται ζωές και μέσα διαβίωσης, εφόσον καταχρώνται τα δικαστικά μας συστήματα, θα πρέπει να αντιδράσουμε νομοθετώντας. Με το σημερινό νομοσχέδιο, το οποίο στηρίχθηκε σθεναρά στην ολομέλεια, αυτό ακριβώς πράττουμε».

Ο Στέλιος Κούλογλου, εισηγητής της Νομοθετικής Γνωμοδότησης της Επιτροπής για τον Πολιτισμό και την Εκπαίδευση, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Είμαι υπερήφανος γιατί η πρωτοβουλία γι’ αυτή την πρωτοπόρα πανευρωπαϊκή νομοθεσία ξεκίνησε με πρωτοβουλία δική μου και μιας σειράς άλλων ευρωβουλευτών από την προηγούμενη θητεία. Σε μια εποχή που το πραγματικό δημοσιογραφικό ρεπορτάζ βάλλεται πανταχόθεν, από παράνομες παρακολουθήσεις μέχρι και κάθε είδους διώξεις, η υπεράσπισή του αποτελεί προϋπόθεση για την ανάδειξη των μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων, την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη διαφύλαξη της δημοκρατίας».