Αναδιατάσσει την αεράμυνα το Ιράν, ζώνες προστασίας για τα πυρηνικά

Το Ιράν επιδιώκει να ενισχύσει την αεράμυνά του, καθώς οι ένοπλες δυνάμεις του προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο ισραηλινής ή αμερικανικής επίθεσης στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις, σε περίπτωση που καταρρεύσουν οι διαπραγματεύσεις για το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου.

Πολλά από τα πιο εξελιγμένα αντιαεροπορικά συστήματα και ραντάρ του Ιράν — συμπεριλαμβανομένων των ρωσικής κατασκευής S-300 μακράς εμβέλειας — καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές από ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα τον Οκτώβριο και τον Απρίλιο του 2024.

Αυτό, σε συνδυασμό με τις επιτυχημένες ισραηλινές επιθέσεις κατά ιρανικών συμμάχων όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και οι Χούθι στην Υεμένη, ενίσχυσε την αίσθηση ότι το Ιράν βρίσκεται στο πιο ευάλωτο σημείο του απέναντι σε αεροπορική επίθεση εδώ και δεκαετίες.

Ωστόσο, ειδικοί εκτιμούν ότι πολλά στοιχεία της ιρανικής αεράμυνας παραμένουν λειτουργικά ή έχουν επιδιορθωθεί τους τελευταίους μήνες.

Αξιολογήσεις δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών και δορυφορικές εικόνες που ανέλυσαν ειδικοί άμυνας δείχνουν ότι το Ιράν έχει αναδιατάξει αρκετούς εκτοξευτές αντιαεροπορικών πυραύλων, μεταξύ αυτών και συστήματα S-300, κοντά σε κρίσιμες πυρηνικές εγκαταστάσεις όπως η Νατάνζ και η Φορντό.

Ορισμένα συστήματα παρουσιάστηκαν και δημόσια, σε μια παρέλαση οπλικών συστημάτων στην οποία εμφανίστηκε ένας εκτοξευτής S-300 και ένα ραντάρ.

Παράλληλα, μια μονάδα S-300 παρουσιάστηκε σε άσκηση τον Φεβρουάριο να εκτοξεύει αντιαεροπορικό πύραυλο χρησιμοποιώντας ένα νέο, ιρανικής κατασκευής ραντάρ — πιθανότατα επειδή το αρχικό ραντάρ δεν λειτουργούσε, σύμφωνα με την Nicole Grajewski του Carnegie Endowment στην Ουάσινγκτον.

«Το Ιράν σίγουρα θέλει να διαψεύσει την εντύπωση ότι τα προηγμένα αντιαεροπορικά του καταστράφηκαν», δήλωσε.

Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων του Ιράν, Μοχαμάντ Μπαγκερί, διακήρυξε αυτόν τον μήνα την ετοιμότητα της χώρας για επίθεση. «Βλέπουμε αξιοσημείωτη πρόοδο στις δυνατότητες και την ετοιμότητα της αεράμυνας της χώρας», δήλωσε, σημειώνοντας «πολλαπλασιασμό των επενδύσεων».

«Οι εχθροί του ιρανικού έθνους πρέπει να κατανοήσουν ότι κάθε παραβίαση του εναέριου χώρου μας θα τους προκαλέσει σημαντική ζημιά».

Παρότι οι διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον για το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν συνεχίζονται, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ — ο οποίος είχε αποσυρθεί από την προηγούμενη συμφωνία κατά την πρώτη του θητεία — έχει απειλήσει με επίθεση αν αποτύχουν οι συνομιλίες.

Η Ουάσινγκτον απαιτεί να σταματήσει ο εμπλουτισμός ουρανίου από το Ιράν, λέγοντας ότι είναι απαραίτητο για την αποτροπή απόκτησης πυρηνικών όπλων, ενώ η Τεχεράνη επιμένει ότι χρειάζεται εμπλουτισμένο ουράνιο για ειρηνική, πολιτική χρήση.

Τον Απρίλιο, οι ΗΠΑ διέταξαν την ανάπτυξη έξι βομβαρδιστικών B-2 (η μεγαλύτερη ανάπτυξη τέτοιων αεροσκαφών στην ιστορία) στη βάση του Ντιέγκο Γκαρσία στον Ινδικό Ωκεανό, από όπου αναμένεται να ξεκινήσουν τυχόν επιθέσεις κατά του Ιράν.

Το Ισραήλ, που έχει ήδη αποδείξει ότι μπορεί να πλήξει την ιρανική αεράμυνα, πιέζει τις ΗΠΑ να υποστηρίξουν επιθέσεις κατά του Ιράν. Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι υπάρχει κίνδυνος το Ισραήλ να επιτεθεί μονομερώς, αν θεωρήσει ότι ο Τραμπ προχωρά σε μια αδύναμη συμφωνία.

Κατά τις επιθέσεις του περασμένου έτους, το Ισραήλ χρησιμοποίησε βαλλιστικούς πυραύλους από αποστάσεις μεγαλύτερες των 200 χιλιομέτρων — πέρα από τη μέγιστη εμβέλεια των S-300. Τμήματα των πυραύλων, κατασκευής της ισραηλινής Rafael, εντοπίστηκαν στην έρημο του Ιράκ, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.

Η αποτελεσματικότητα αυτών των επιθέσεων παραμένει θέμα έντονης συζήτησης, σημειώνουν οι Financial Τimes. Ανοιχτές πηγές δορυφορικών εικόνων δείχνουν κάποιες απευθείας επιτυχίες, όπως σε ραντάρ S-300 σε αεροπορική βάση κοντά στο Ισφαχάν, μετά την επίθεση του Απριλίου 2024. Ωστόσο, εικόνες μετά τις επιθέσεις του Οκτωβρίου έδειξαν πολλά σημεία εγκατάστασης S-300 άδεια, χωρίς να είναι σαφές αν τα συστήματα καταστράφηκαν ή μετακινήθηκαν.

«Δεν υπάρχουν πολλά απτά στοιχεία», ανέφερε ο Σαμ Λερ, ερευνητής στο James Martin Center for Nonproliferation Studies.

Παρ’ όλα αυτά, το Ιράν δέχθηκε πλήγμα. Σύμφωνα με δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών, η Τεχεράνη θεωρεί ότι η αεράμυνά της «υπολειτούργησε» πέρυσι και έχει λάβει μέτρα όπως η αναδιάταξη και διαφοροποίηση των εκτοξευτών και ραντάρ.

Ωστόσο, μια επίθεση σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, που βρίσκονται σε υπόγεια καταφύγια — όπως η Νατάνζ που είναι χτισμένη μέσα σε βουνό — θα ήταν πολύ πιο περίπλοκη από τις επιθέσεις του Ισραήλ πέρυσι.

Αν εμπλακούν οι ΗΠΑ, τα B-2 από το Ντιέγκο Γκαρσία πιθανότατα θα ρίξουν βόμβες GBU-57 bunker buster 13.600 κιλών απευθείας στους στόχους, σύμφωνα με έρευνα της RUSI τον Μάρτιο.

Αν ενεργούσε μόνο του, το Ισραήλ — που δεν διαθέτει βαριά βομβαρδιστικά ή την ικανότητα μεταφοράς τόσο μεγάλων πυρομαχικών — θα είχε περιορισμένες επιλογές.

Θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μαχητικά F-35 με βόμβες ακριβείας BLU-109 900 κιλών ή F-15 με GBU-28 1.800 κιλών, οι οποίες θα απαιτούσαν πολλαπλά χτυπήματα στο ίδιο σημείο για να διαπεράσουν τα καταφύγια, ανέφερε η RUSI.

Αυτό θα απαιτούσε πολλές εξόδους, πιθανώς με ενδιάμεσο ανεφοδιασμό στον αέρα, με τα εμπλεκόμενα αεροσκάφη να είναι ευάλωτα σε μακράς εμβέλειας πυραύλους. Από το περασμένο καλοκαίρι, το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει τουλάχιστον εννέα επιθέσεις στην Υεμένη σε αποστάσεις ανάλογες μιας επίθεσης στο Ιράν.

Θα βρίσκονταν επίσης εντός εμβέλειας των εναπομεινάντων πυραύλων μικρής και μεσαίας εμβέλειας που συνθέτουν την ιρανική αεράμυνα. Θα ήταν δύσκολο να γνωρίζει κανείς πόσα από αυτά έχουν καταστραφεί πριν ξεκινήσει ένας βομβαρδισμός μεγάλης κλίμακας.

Εκτός από ρωσικά συστήματα μικρής εμβέλειας όπως τα Tor-M1, το Ιράν διαθέτει και εγχώρια αντιαεροπορικά όπως το Bavar-373 μακράς εμβέλειας και το Khordad-15 μεσαίας εμβέλειας. Αυτά τα προγράμματα αναπτύχθηκαν ως απάντηση στις αργές παραδόσεις της Ρωσίας και την άρνησή της να πουλήσει πιο προηγμένα συστήματα όπως το S-400, σύμφωνα με τον Fabian Hinz του International Institute for Strategic Studies.

«Αυτό το εγχείρημα προσπαθεί να επαναλάβει την επιτυχία του ιρανικού προγράμματος βαλλιστικών πυραύλων», δήλωσε.

Ο Jon Alterman από το CSIS στην Ουάσινγκτον ανέφερε πως η αντιμετώπιση τέτοιων συστημάτων δεν είναι απλή υπόθεση. «Αλλά είναι κάτι πέρα από τις δυνατότητες του Ισραήλ; Φυσικά και όχι. Το Ισραήλ εκπαιδεύεται για αυτό το σενάριο εδώ και δεκαετίες».

Το ίδιο και το Ιράν. Η καταστολή της ιρανικής αεράμυνας πριν από βομβαρδισμούς σε πυρηνικές εγκαταστάσεις θα απαιτούσε μάχη ωρών ή και ημερών, με συμμετοχή μαχητικών, πυραύλων cruise, ηλεκτρονικού πολέμου και πυραύλων κατά ραντάρ.

«Το Ισραήλ έχει σχεδόν κυριαρχία στον αέρα πάνω από το Ιράν», λέει ο ερευνητής Robert Tollast της RUSI. «Αλλά μια τέτοια επιχείρηση θα απαιτούσε κύματα αεροσκαφών για ώρες. Η κόπωση των πληρωμάτων θα ήταν παράγοντας. Όσο περισσότερο μένουν στον ιρανικό εναέριο χώρο, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να πάει κάτι στραβά».

Τα ιρανικά ραντάρ, ευάλωτα σε πυραύλους που ανιχνεύουν εκπομπές και που ενδεχομένως να χρειαστεί να σβήνουν για να επιβιώσουν, θα μπορούσαν να τυφλωθούν από ισραηλινή παρεμβολή. Αλλά ακόμα κι αν καταστραφούν τα περισσότερα εξελιγμένα συστήματα, μπορεί κάποια να καταφέρουν ένα πλήγμα.

«Θα ήταν μια εξαιρετικά έντονη αερομαχία, με σοβαρές πιθανότητες να δούμε Ισραηλινό πιλότο να προβάλλεται στην ιρανική τηλεόραση», λέει.

Ακόμη και τα λιγότερο προηγμένα ιρανικά συστήματα μπορεί να έχουν επιτυχία. Το 2018, η Συρία κατέρριψε ισραηλινό F-16 με πύραυλο S-200 — ρωσικής κατασκευής από τη δεκαετία του 1960. Το αεροσκάφος συνετρίβη στο βόρειο Ισραήλ και οι δύο πιλότοι επέζησαν.

Ο Yuri Lyamin, ειδικός στην αεράμυνα στο Κέντρο Ανάλυσης Στρατηγικών και Τεχνολογιών στη Μόσχα, σημείωσε ότι η επιτυχία μιας επίθεσης δεν είναι προκαθορισμένη.

«Αν και όλοι ασχολούνται με τα S-300, το Ιράν δίνει ιδιαίτερη σημασία στη δημιουργία ευκίνητων, σύγχρονων αντιαεροπορικών συστημάτων που μπορούν να αλλάζουν γρήγορα θέση και να κρύβονται, μειώνοντας την ευαλωτότητά τους σε πλήγματα μεγάλης εμβέλειας», είπε.

Το τελικό αποτέλεσμα, πρόσθεσε, «θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά συνεργάζονται οι επιτιθέμενοι, σε σχέση με το πόσο καλά συνεργάζεται η αμυντική δύναμη. Η καλύτερη ομάδα θα νικήσει».