H «αρχή Παρέτο» και γιατί παραμένει επίκαιρη

Σε μια ζωτική περίοδο διαρθρωτικών αλλαγών στις οικονομικές και κοινωνικές διαδικασίες, με αφορμή σήμερα την εκδήλωση της πανδημίας Covid-19, ίσως να είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τι αντιπροσωπεύει στην εποχή μας η περίφημη αρχή του Ιταλού μηχανικού και οικονομολόγου Βιλφρέντο Παρέτο (1848-1923), που φέρει τον τίτλο «Κανόνας 80/20 ή αρχή της ακεραιότητας των παραγόντων».

Κατά τον Παρέτο που έκανε τον συσχετισμό 80/20 ενώ φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης, το 1896, για πολλά γεγονότα, περίπου το 80% των επιπτώσεων προκύπτει από το 20% των αιτίων.

Στη διοίκηση των επιχειρήσεων, η αρχή αυτή έγινε γνωστή από τον κορυφαίο γκουρού της ολικής ποιότητας δρα Joseph Juran (1904-2008), ο οποίος τονίζει ότι στο μάνατζμεντ, ένα μικρό ποσοστό σημαντικών αιτίων, μπορεί να δημιουργήσει υψηλά ποσοστά προβλημάτων και ελαττωματικών προϊόντων.

Πρόκειται για τον κανόνα «των σημαντικών ολίγων και των ασήμαντων πολλών», ο οποίος ναι μεν ισχύει, πλην όμως όχι σε όλους τους τομείς, υποστηρίζει σε μεταγενέστερες μελέτες του ο Ιταλός καθηγητής Αλεσάντρο Πλουκίνο.

Στο επίπεδο των επιχειρήσεων πάντως μερικά παραδείγματα της αρχής του Παρέτο είναι τα ακόλουθα:

• 20% των πελατών αποφέρουν 80% των συνολικών πωλήσεων.
• 80% των κερδών προέρχονται από 20% των πελατών (όχι απαραίτητα του ίδιου 20% από το οποίο προέρχεται το 80% των πωλήσεων).
• 80% των αποθεμάτων σας αποτελούνται από 20% των προϊόντων σας.
• 80% της μόλυνσης που οφείλεται στο κυκλοφοριακό προκαλείται από 20% των οχημάτων.
• 20% της διαφήμισης αποδίδει 80% των αποτελεσμάτων της διαφημιστικής σας εκστρατείας.
• 80% των παραπόνων των πελατών σας αφορούν σε 20% των προϊόντων ή των υπηρεσιών σας.

Ασφαλώς, η αναλογία 80 προς 20 ισχύει συνήθως κατά προσέγγιση. Ωστόσο, πάντα καθιστά εμφανή την εξαιρετικά ανισομερή κατανομή αιτίων και αποτελεσμάτων ή μέσων και παραγώγων. Τις πιο πολλές φορές, μάλιστα, η δυσαναλογία αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη: πχ Ειδικά στον τραπεζικό κλάδο, 10% των πελατών μπορεί να αντιπροσωπεύει 90% των κερδών της επιχείρησης.

Ουσιαστικά, ο Παρέτο με τη θεωρία του κατηύθυνε τους επιχειρηματίες και τους διαφημιστές να επικεντρώνουν την ενέργεια τους στο 20% που είναι το πιο παραγωγικό και κερδοφόρο για την επιχείρηση.

Σήμερα, όμως, η απίστευτη εμβέλεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργεί νέες συνθήκες στην εγκυρότητα του κανόνα 80/20, τις οποίες ο Παρέτο ήταν αδιανόητο να συλλάβει στην εποχή του.

Μήπως λοιπόν το όλο θεώρημά του είναι ώρα να επαναθεωρηθεί υπό το φως εξελίξεων που συνεχώς επιταχύνονται; Οι πλατφόρμες και οι αλγόριθμοι μήπως έχουν ανάγκη από έναν νέο Παρέτο;