Τι αλλάζει στις συμβάσεις εργασίας «κατά παραγγελία»

Προ διετίας, μόλις, εισήχθη για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο ο θεσμός του μη προβλέψιμου προγράμματος εργασίας, ο οποίος μας είχε απασχολήσει σε παλαιότερη αρθρογραφία μας.

Παρακολουθούσαμε, τότε, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις νομοθετικές εξελίξεις που αφορούσαν το πλαίσιο εφαρμογής του θεσμού, εκφράζοντας, παράλληλα τους προβληματισμούς μας για τις ασαφείς -σε μεγάλο βαθμό- προβλέψεις του νόμου. Με την απολύτως πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση μεταβάλλεται, και πάλι, το νομοθετικό καθεστώς της «κατά παραγγελία» απασχόλησης. Για τις νέες ρυθμίσεις το παρόν.

Εννοια

Ως «συμβάσεις κατά παραγγελία» νοούνται οι συμβάσεις εκείνες με τις οποίες καθορίζεται το πλαίσιο, στη βάση του οποίου, ο εργοδότης διατηρεί το δικαίωμα να καλεί τον εργαζόμενο να παρέχει τις υπηρεσίες του, στη βάση των αναγκών της επιχείρησής του. Εφόσον πληρούνται οι σχετικές (αμέσως στη συνέχεια) προϋποθέσεις, ο εργαζόμενος υποχρεούται να παρέχει την εργασία που του ζητείται. Στις συμβάσεις κατά παραγγελία, το σταθερό ωράριο απασχόλησης είτε απουσιάζει απόλυτα, είτε εφαρμόζεται εν μέρει και κατά περίπτωση.

Οι προϋποθέσεις του νόμου

Σε περίπτωση μη προβλέψιμου προγράμματος του χρόνου εργασίας, ο εργαζόμενος υποχρεούται να κάνει αποδεκτό σχετικό αίτημα του εργοδότη και να παράσχει την εργασία του, μόνο όταν πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες δύο προϋποθέσεις:

(α) Η εργασία παρέχεται εντός προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς, τις οποίες ο εργοδότης γνωστοποιεί, υποχρεωτικά και εκ των προτέρων, στον εργαζόμενο.

(β) O εργαζόμενος έχει ειδοποιηθεί από τον εργοδότη για την ανάθεση της εργασίας εγγράφως ή με γραπτό μήνυμα (sms) ή με e-mail ή με άλλο πρόσφορο τρόπο, σε εύλογο χρόνο˙ όχι, πάντως, λιγότερο από 24 ώρες πριν την ανάληψη της εργασίας. Εξαιρούνται, όμως, οι περιπτώσεις που δικαιολογούν αντικειμενικά μικρότερο χρόνο προειδοποίησης.

Σε περίπτωση που οι δύο, ανωτέρω, προϋποθέσεις δεν πληρούνται σωρευτικά, ο εργαζόμενος δικαιούται να αρνηθεί την αιτούμενη ανάληψη εργασίας. Ρητά απαγορεύεται, στην περίπτωση αυτή, οποιαδήποτε δυσμενής διάκριση σε βάρος του από τον εργοδότη.

Εφόσον, οποιαδήποτε χρονική στιγμή μετά από την ειδοποίηση του εργαζομένου (και πάντως πριν από την ανάληψη της εργασίας) ο εργοδότης ακυρώσει την ανάθεσή της, ο εργαζόμενος δικαιούται πλήρη αποζημίωση: αυτή που αντιστοιχεί στα ωρομίσθια των ωρών εργασίας που δεν του ανατέθηκαν.

Το ρυθμιστικό πλαίσιο

Η σχετική διάταξη, όπως έχει σήμερα διαμορφωθεί και ισχύει, εφαρμόζεται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι εργαζόμενοι ναι μεν έχουν συμφωνήσει ως προς τις ώρες εργασίας τους, πλην όμως το ωράριο απασχόλησής τους είναι κυρίως απρόβλεπτο. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν:

(α) περιπτώσεις μερικής απασχόλησης με κυρίως μη προβλέψιμο πρόγραμμα εργασίας,

(β) περιπτώσεις πλήρους απασχόλησης, όπου οι βάρδιες δεν προγραμματίζονται εγκαίρως ή γνωστοποιούνται με καθυστέρηση.

Οι προβληματισμοί

(α) Ως προς το είδος των εν λόγω συμβάσεων, την αμοιβή των ωρών απασχόλησης και τις υπερβάσεις των χρονικών ορίων.

Δεν μπορεί, πλέον, να γίνεται λόγος για διακριτό είδος σύμβασης εργασίας. Η απασχόληση με (κατά βάση) μη προβλέψιμο πρόγραμμα εργασίας θα εντάσσεται σε ένα από το γνωστά είδη απασχόλησης: της πλήρους ή της μερικής˙ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους: το μη σταθερό ωράριο εργασίας.

Η επιπλέον εργασία θα αμείβεται ως υπερεργασία, υπερωρία ή πρόσθετη απασχόληση. Εξαρτάται, πάντα, από το είδος της σύμβασης ως πλήρους ή μερικής (απασχόλησης).

(β) Ως προς το εύρος των ωρών και ημερών αναφοράς

Είναι, άραγε, δυνατό ένας εργοδότης να καθορίσει (σε μια ημέρα αναφοράς) ως ώρες αναφοράς -εντός των οποίων ο εργαζόμενος θα κληθεί να παράσχει την εργασία του-οποιονδήποτε αριθμό ωρών; λ.χ. από τις 08:00 το πρωί έως τις 20:00 το βράδυ; Κανένας τέτοιος περιορισμός (πέραν των ορίων της τυχόν καταχρηστικότητας και της 11ωρης, υποχρεωτικής, συνεχούς ανάπαυσης) δεν έχει μέχρι σήμερα τεθεί.

(γ) Ως προς το εύρος της δυνατότητας καθορισμού του ωραρίου εργασίας από τον εργοδότη

Ο εργοδότης υποχρεούται, μεταξύ άλλων, να γνωστοποιεί στον εργαζόμενο «τη διάρκεια κανονικής ημερήσιας ή εβδομαδιαίας απασχόλησής» του. Μολονότι ενοχλητικά ασαφής η εν λόγω ρύθμιση, φαίνεται πως ο εργοδότης μπορεί να γνωστοποιεί στον εργαζόμενο μόνο τις ώρες απασχόλησής του ανά εβδομάδα και, κατά τα λοιπά, να αυξομειώνει -εντός των προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς- το ωράριο του εργαζομένου;

(δ) Ποιες τελικά οι δυνατότητες που προσφέρει η νέα διάταξη;

Η «τοποθέτηση» του ωραρίου του εργαζομένου στη διάρκεια της ημέρας ανήκει, κατά γενική παραδοχή, στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη. Υπό την προϊσχύσασα ρύθμιση, παρέχονταν η δυνατότητα κάλυψης αυξομειούμενων αναγκών της επιχείρησης σε εργατικό δυναμικό. Η νέα ρύθμιση φαίνεται πως περιορίζει δραστικά το πεδίο εφαρμογής της. Επανακαθορίζει, ουσιαστικά, τον θεσμό της κατά παραγγελία απασχόλησης και απομακρύνεται από την (απολύτως και εύλογα αναγκαία για τις επιχειρήσεις) ευέλικτη οργάνωση των εργασιακών σχέσεων.

Ο θεσμός του μη προβλέψιμου προγράμματος εργασίας (:συμβάσεων κατά παραγγελία) αποτέλεσε, κατά τη θέσπισή του, μια πολυαναμενόμενη εξέλιξη, καθώς στόχευε στην κάλυψη συγκεκριμένων-κρίσιμων αναγκών των επιχειρήσεων. Ο νομοθέτης, ωστόσο, φαίνεται πως επέλεξε τακτική οπισθοχώρηση, θέτοντας περιορισμούς που, πιθανότατα, θα λειτουργήσουν σε βάρος της ευελιξίας της απασχόλησης, που ο ίδιος επεδίωξε.

Προσβλέπουμε, αυτονοήτως, στη θέσπιση καθαρών λύσεων και την άρση των (όχι αμελητέων) περιορισμών και προβληματισμών στην όποια, επόμενη, νομοθετική ρύθμιση. Θα απολαύσουμε, όμως, μέχρι τότε, τις ρυθμίσεις για τη μείωση της γραφειοκρατίας, περί των οποίων επόμενη αρθρογραφία μας.

*Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm