Ήταν ένας Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας αυτός που έκανε διάσημη την ιδέα ότι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σηματοδοτούσε την οριστική νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Τρεις δεκαετίες αργότερα η Γερμανία είναι η μόνη χώρα που έχει μείνει προσκολλημένη στη θέση του Φράνσις Φουκουγιάμα για το τέλος της ιστορίας. Η αποχώρηση της Γερμανίδας καγκελάριου Άγκελα Μέρκελ μπορεί να είναι μια ευκαιρία για το Βερολίνο να αποκολλήσει τις ειλικρινείς ελπίδες του χθες από τις σκληρές αλήθειες του σήμερα. Τα σημάδια δεν είναι ενθαρρυντικά.
Έχοντας λάβει το χρίσμα από την καγκελάριο, ο Άρμιν Λάσετ είναι το φαβορί για να τη διαδεχτεί στις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Αυτή την εβδομάδα παρουσίασε τι βασικές θέσεις των Χριστιανοδημοκρατών. Οι βλέψεις της Κίνας να γίνει η νέα μεγάλη δύναμη και ο ρεβανσισμός της Ρωσίας μπορεί να έχουν κλονίσει τη μεταψυχροπολεμική παγκόσμια τάξη, αλλά η απάντηση του Λάνσετ μπορεί να συνοψιστεί καλύτερα ως «συνεχίζουμε στην ίδια πορεία». Στα μεγάλα ζητήματα, δήλωσε στους Financial Times, δεν διαφώνησε ποτέ με την πάντοτε προσεκτική Μέρκελ.
Ναι, παραδέχτηκε ο Λάσετ, oι απροκάλυπτες φιλοδοξίες της Κίνας του Σι Τζινπίνγκ οδήγησαν την Ευρώπη να τη χαρακτηρίσει «συστημικό αντίπαλο». Και, φυσικά, η χρήση στρατιωτικής ισχύος από τη Ρωσία για τον επανασχεδιασμό των ευρωπαϊκών συνόρων με την προσάρτηση της Κριμαίας ήταν «απαράδεκτη».
Αλλά ήθελε πραγματικά η Ευρώπη να καταστήσει το Πεκίνο έναν «νέο εχθρό»; Όσον αφορά την περιφρόνηση του Πούτιν για τη φιλελεύθερη τάξη, η Δύση θα έπρεπε να επιδιώξει μια «λογική σχέση» με τη Μόσχα. Η Μέρκελ, μαζί με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, προτείνει πιο στενές σχέσεις ανάμεσα στην Ε.Ε. και τη Ρωσία.
Kάποιος κυνικός θα έλεγε ότι ο Λάσετ απλά ενστερνίζεται το εμπορικό πνεύμα που έχει συχνά μετριάσει την υψηλή ρητορική της Μέρκελ για της δημοκρατικές αξίες. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη αγορά για τις εξαγωγές της Γερμανίας και ο αγωγός Nord Stream 2 θα διασφαλίσει σύντομα τις ενεργειακές ανάγκες της Γερμανίας μέσω άμεσης προμήθειας ρωσικού αερίου.
Κάποιος πιο καλοπροαίρετος μπορεί να αναγνώριζε ότι η Δύση πρέπει να βρει καλύτερη ισορροπία στην αντιμετώπιση των απολυταρχικών ηγετών. Κάποιος πρέπει να ελέγχει τα «γεράκια» στην Ουάσιγκτον. Το να ισχυριστεί κανείς ότι οι δημοκρατίες πρέπει να προσκολληθούν γερά στο ανοιχτό και βασισμένο σε κανόνες διεθνές σύστημα δεν σημαίνει ότι είναι λογικό να εμπλακούμε σε έναν Ψυχρό Πόλεμο με την Κίνα και σε μια σύγκρουση με τη Ρωσία.
Η στάση του Λάσετ πιθανότατα συνδυάζει τόσο την επιδίωξη των οικονομικών συμφερόντων, όσο και τη σύνεση που καλεί σε αυτοσυγκράτηση. Υπάρχει και ένα τρίτο στοιχείο. Λέει στους ψηφοφόρους αυτό που θέλουν να ακούσουν. Αναγνωρίζει τη βαθιά απροθυμία των ψηφοφόρων να δουν τον κόσμο όπως είναι αντί όπως θα θέλανε να είναι.
Λίγοι το έχουν θέσει πιο εύστοχα από τον Γερμανό διπλωμάτη Τόμας Μπάγκερ όταν παρατήρησε ότι το τέλος της ιστορίας ήταν μια αμερικανική ιδέα η οποία έγινε γερμανική πραγματικότητα. Πριν από μερικά χρόνια, ο Μπάγκερ, ο οποίος είναι πλέον σύμβουλος του προέδρου Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαϊερ, δημοσίευσε άρθρο στο Washington Quarterly στο οποίο παρουσίαζε την πιο έγκυρη ανάλυση της μεταψυχροπολεμικής κοσμοαντίληψης της Γερμανίας. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, σημειώνει το άρθρο, έφερε κάτι περισσότερο από την ενοποίηση της χώρας. Προς το τέλος ενός αιώνα στον οποίο η Γερμανία βρέθηκε δύο φορές στη λάθος πλευρά της ιστορίας, η νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας την επανέφερε στη σωστή πλευρά.
Mε τα λόγια του τότε καγκελάριου Χέλμουτ Κολ, για πρώτη φορά η Γερμανία ήταν περιτριγυρισμένη από φίλους. Επιπλέον, βρισκόταν στο κέντρο μιας ενοποιημένης Ευρώπης η οποία θα αποτελούσε μοντέλο για τον υπόλοιπο κόσμο. Μπορεί να έπαιρνε λίγο καιρό, αλλά στο τέλος η Ρωσία, η Κίνα και οι υπόλοιποι θα ακολουθούσαν.
Αυτή η «γερμανική στιγμή» έχει περάσει, αλλά μετά τη φρίκη του ναζισμού, δεν προκαλεί έκπληξη που τόσοι Γερμανοί θέλουν να μείνουν προσκολλημένοι σε αυτήν. Η Ουρλίκε Φράνκε, νεαρή ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τις Διεθνείς Σχέσεις, έχει προσφέρει μια κομψή εξήγηση για το πώς έχει παγιδευτεί σε αυτό το συναίσθημα μια ολόκληρη γενιά millennials.
«Ο ξεχωριστός κόσμος στον οποίο μεγαλώσαμε ήταν η κανονικότητά μας» έγραψε πρόσφατα στο War on the Rocks, ιστοσελίδα για θέματα εθνικής ασφάλειας. «Οι ιδέες που ξεπήδησαν από τα γεγονότα του 1989 ήταν οι πεποιθήσεις μας. Τώρα που η γεωπολιτική, και ειδικά η γεωπολιτική της ισχύος, επέστρεψε, είμαστε χαμένοι». Η γενιά του Μπάγκερ είχε υιοθετήσει το πνεύμα του 1989, αλλά «εμείς (οι millennials) γεννηθήκαμε σε αυτό και διαμορφωθήκαμε από αυτό» τόνισε.
Η εγκατάλειψη αυτού του τρόπου σκέψης δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, ιδίως από τη στιγμή που ταιριάζει πολύ καλά με τα οικονομικά συμφέροντα. Παραδόξως, το παραδοσιακά φιλειρηνικό κόμμα των Πρασίνων είναι αυτό το οποίο έχει μιλήσει πιο ανοιχτά για την πρόκληση της Κίνας του Σι και της Ρωσίας του Πούτιν. Όπως φαίνεται, οι Πράσινοι είναι επίσης ο πιο ισχυρός αντίπαλος των Χριστιανοδημοκρατών του Λάσετ. Τα δύο κόμματα μπορεί να καταλήξουν και σε συνασπισμό.
Ανεξάρτητα από το εκλογικό αποτέλεσμα, ο διάδοχος της Μέρκελ θα δυσκολευτεί να διατηρήσει τα προσχήματα και να διαιωνίσει αυτό που η Φράνκε αποκαλεί αίσθημα ανωτερότητας όσον αφορά την απόρριψη της παραδοσιακής γεωπολιτικής.
Το όνειρο ήταν θαυμαστό αλλά η Γερμανία δεν μπορεί να το κάνει πραγματικότητα.