Ο μπασκετμπολίστας σταρ των Phoenix Suns Chris Paul, ο υπουργός Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας Sajid Javid και η αμερικανίδα Ολυμπιονίκης στην γυμναστική Kara Eaker έχουν κάτι κοινό: βρέθηκαν θετικοί στον κορωνοϊό παρότι ήταν πλήρως εμβολιασμένοι.
Κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό, έτσι αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «breakthrough infections» ήταν κάτι το αναμενόμενο. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι ήπια.
Καθώς όμως μια νέα έκρηξη των κρουσμάτων συγκρούεται με την παγκόσμια καμπάνια εμβολιασμού που προσφέρει πάνω 200 εκατομμύρια δόσεις την εβδομάδα πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται: πόσο προστατευμένος είμαι;
Πόσοι πλήρως εμβολιασμένοι βρίσκονται θετικοί;
Ενώ ανεπίσημες καταγραφές μολύνσεων πλήρως εμβολιασμένων ανθρώπων κάνουν τις περιπτώσεις αυτές να μοιάζουν ευρέως διαδεδομένες, τα πραγματικά μεγέθη παραμένουν χαμηλά και εν πολλοίς είναι ευθυγραμμισμένα με τις προσδοκίες, λένε ειδικοί.
«Δεν υπάρχει το τέλειο εμβόλιο… με την Covid-19 δεν μπορούσε να είναι διαφορετικά δήλωσε ο καθηγητής του πανεπιστημίου Vanderbilt William Schaffner που ειδικεύεται σε μεταδοτικές ασθένειες.
Το εμβόλιο για τον κίτρινο πυρετό, για παράδειγμα, που θεωρείται ευρέως το πιο αποτελεσματικό εμβόλιο που εφευρέθηκε ποτέ, με μια δόση πετυχαίνει μακροπρόθεσμη ανοσία 98%. Αυτό όμως σημαίνει ότι κατά μέσο όρο 2% όσων το λάβουν μπορεί να μολυνθούν.
Δοκιμές της φάσης τρία για τα περισσότερα από τα πρώτα εμβόλια κατά της Covid-19 έδειξαν αποτελεσματικότητα έναντι της συμπτωματικής μόλυνσης άνω του 90%. Μελέτες αποτελεσματικότητας στην πραγματική ζωή σε Μεγάλη Βρετανία, Ισραήλ και Καναδά υπονοούν ότι επιδεικνύουν ελαφρά μικρότερη αποτελεσματικότητα απ’ ότι σε περιβάλλον δοκιμών, πιθανά εξαιτίας της εξάπλωσης της μετάλλαξης Δέλτα που είναι πιο ανθεκτική στο εμβόλιο. Εκτιμήσεις τοποθετούν την προστασία έναντι της συμπτωματικής μόλυνσης, ανάλογα με το σκεύασμα, μεταξύ 60-90%.
Σύμφωνα με το Public Health England (PHE) περίπου 17% των 105.598 μολύνσεων με τη μετάλλαξη Δέλτα στην Αγγλία τις τέσσερις εβδομάδες που προηγήθηκαν της 19ης Ιουλίου, ήταν μεταξύ πλήρως εμβολιασμένων. Το PHE θεωρεί πλήρως εμβολιασμένους όσους συμπληρώσουν 14 ημέρες από την δεύτερη δόση.
Ο Anthony Masters μέλος της βρετανικής Statistical Society δήλωσε ότι οι πλήρως εμβολιασμένοι πιθανότατα θα αντιστοιχούν σε μεγαλύτερα ποσοστά μολυσμένων καθώς η εμβολιαστική κάλυψη διευρύνεται, ειδικά μεταξύ νέων ανθρώπων που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης εξαιτίας των περισσότερων συναναστροφών.
«Αν έχεις εξαιρετικά υψηλή κάλυψη σε διαφορετικές ηλικίες, είναι πιθανό οι περιπτώσεις μολύνσεων πλήρως εμβολιασμένων να γίνουν πλειονότητα», είπε. Περίπου 55% του πληθυσμού της Μεγάλης Βρετανίας είχε κάνει και τις δυο δόσεις έως τις 21 Ιουλίου. Στο Ισραήλ, όπου σχεδόν το 60% του πληθυσμού έχει πλήρως εμβολιαστεί και η κάλυψη έχει επεκταθεί σε όλες τις ηλικίες, το 52% των 6.000 κρουσμάτων της εβδομάδα της 21ης Ιουλίου αφορούσαν πλήρως εμβολιασμένους.
Είναι κάποιοι πλήρως εμβολιασμένοι σε μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν;
Πολύ λίγοι πλήρως εμβολιασμένοι που βρέθηκαν θετικοί στον κορωνοϊό αρρωσταίνουν σοβαρά. Σύμφωνα με έρευνες του PHE στον πραγματικό κόσμο, το εμβόλιο των BioNTech/Pfizer είναι ακόμα αποτελεσματικό 96% έναντι της νοσηλείας ενώ των Oxford/AstraZeneca 92%.
Η Natalie Dean, όμως, μια καθηγήτρια βιοστατιστικής στο πανεπιστήμιο Emory της Ατλάντα, τόνισε ότι αυτά τα μεγέθη είναι μέσοι όροι και ότι η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από το προφίλ κινδύνου των ανθρώπων. «Τα πάντα είναι σχετικά όταν πρόκειται για εμβόλια και κινδύνους, είπε.
Ανάλυση των Financial Times για τα ποσοστά θνησιμότητας στον κόσμο υπονοεί ότι ένας πλήρως εμβολιασμένος 80χρονός σήμερα αντιμετωπίζει τον ίδιο κίνδυνο θανάτου με έναν ανεμβολίαστο 50αρη.
Στην Αγγλία, όπου οι εμβολιασμοί ξεκίνησαν από τις μεγαλύτερες ηλικίες και επεκτάθηκαν προς τις μικρότερες και εννέα στους 10 άνω των 50 ετών έχουν πλήρως εμβολιαστεί, 30% από τους 1.788 που μπήκαν σε νοσοκομείο εξαιτίας της μετάλλαξης Δέλτα τις τέσσερις εβδομάδες που προηγήθηκαν της 19ης Ιουλίου ήταν πλήρως εμβολιασμένοι. Περίπου οι μισοί από τους 460 θανάτους που συνδέονται με την μετάλλαξη Δέλτα από τον Φεβρουάριο ήταν άνθρωποι που είχαν επίσης εμβολιαστεί πλήρως.
Αυτό είναι απλά αντανάκλαση του ότι ο εμβολιασμός είναι πολύ προχωρημένος στις μεγάλες ηλικίες», δηλώνει ο Masters. «Είναι παραδόξως ένα σημάδι επιτυχημένης καμπάνιας εμβολιασμού. Αν όλοι ήταν πλήρως εμβολιασμένοι εξ ορισμού όλοι όσοι έμπαιναν στο νοσοκομείο ή έχαναν τη ζωή τους θα ήταν πλήρως εμβολιασμένοι».
Σχεδόν τα δυο τρίτα όσων πεθαίνουν στους δρόμους της Μεγάλης Βρετανίας φορούν ζώνη, αλλά αυτό είναι συνέπεια της εκτεταμένης χρήσης της, σχεδόν κατά 99%, συνεχίζει. Προσθέτει δε ότι η ίδια λογική ισχύει στην σοβαρή νόσηση και τους θανάτους σε πληθυσμούς με υψηλά ποσοστά εμβολιασμού.
Ο William Schaffner προσέθεσε ότι όσοι αντιμετώπισαν δυσάρεστα αλλά ήπια συμπτώματα πιθανότατα θα είχαν νοσήσει σοβαρά ή ακόμα και θα είχαν πεθάνει αν δεν ήταν εμβολιασμένοι. «Οποτεδήποτε οι ασθενείς μου μου λένε ότι είχαν ήπια νόσηση παρά τον εμβολιασμό λέω πάντα ότι χαίρομαι που είσαι ακόμα εδώ για να παραπονιέσαι».
Μπορείς να ελέγξεις πόσο προστατευμένος είσαι;
Όχι ακόμα. Ο ευκολότερος τρόπος να καταλάβει κάποιος πόση ανοσία έχει δημιουργήσει το εμβόλιο είναι να μετρήσει την παρουσία εξουδετερωτικών αντισωμάτων στο αίμα του. Όμως τα κύτταρα T και τα κύτταρα B που συμπληρώνουν το σύστημα ανοσίας παίζουν επίσης ρόλο και στους επιστήμονες δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι η καλύτερη μέτρηση για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
Τεστ αντισωμάτων που είναι διαθέσιμα στο εμπόριο δείχνουν μόνο αν κάποιος έχει αντισώματα που συνδέονται με την Covid ή όχι, αλλά η ανοσία κατανοείται καλύτερα ως μια «κλίμακα ή αλληλουχία», εξήγησε ο Danny Altmann καθηγητής ανοσολογίας στο Imperial College του Λονδίνου. «Δεν είναι δυαδικό. Δεν είσαι ασφαλής ή μη ασφαλής, προστατευμένος ή μη προστατευμένος. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικό βαθμό προστασίας από το εμβόλιο».
Το εύρος της ανοσίας μπορεί να διερευνηθεί με ένα τεστ που λέγεται «neutralisation assay», το οποίο αναλύει πόσες φορές τα αντισώματα που λαμβάνονται από το αίμα μπορούν αραιωθούν στο εργαστήριο και ακόμα να αδρανοποιούν τον ιό.
Ανοσοκατεσταλμένοι μπορεί να παράγουν αντισώματα τα οποία υφίστανται μόλις 100 φορές αραίωση, είπε ο Altmann. Στους υγιείς νέους το αντίστοιχο νούμερο είναι πιθανό να φτάσει τις 10.000 φορές και να είναι ανθεκτικοί στον ιό.
Αν οι επιστήμονες μπορούσαν να εντοπίσουν ένα μέσο σημείο μεταξύ των δυο παραπάνω άκρων, δηλώνει ο Altmann «οι παραγωγοί εμβολίων θα μπορούν να ανανεώσουν γρηγορότερα τα εμβόλια για να αντιμετωπίσουν νέες μεταλλάξεις και οι αρχές θα μπορούσαν καλύτερα να καθορίσουν ποιοι χρειάζονται περισσότερο ενισχυτική δόση.
Τι σημαίνουν τα ατελή εμβόλια για την ανοσία της αγγέλης;
Ο καθηγητής Kit Yates προειδοποίησε ότι η ατελής προστασία που προσφέρουν τα εμβόλια έναντι του κορωνοϊού σημαίνει ότι η ανοσία της αγγέλης είναι «αδύνατη» αν δεν εμβολιαστεί πάνω από το 90%. «Οι διαρροές πιθανότατα αφήνουν την ανοσία της αγγέλης εκτός πεδιάς, ειδικά όταν αντιμετωπίζουμε την μετάλλαξη Δέλτα», δήλωσε.
Ο Adam Kucharski, επιδημιολόγος στο London School of Hygiene and Tropical Medicine υποστήριξε ότι με τη Μεγάλη Βρετανία να περιμένει πάνω από 100.000 κρούσματα τη μέρα στα τέλη Αυγούστου, οι επιπλοκές από τα ατελή εμβόλια «θα γίνουν σύντομα ορατές».
Το PHE εκτιμά ότι κατά μέσο όρο τα εμβόλια κατά της Covid-19 που χρησιμοποιεί το Ηνωμένο Βασίλειο είναι αποτελεσματικά σε ποσοστά 91-97% στην αποτροπή νοσηλείας. Ο Kucharski προειδοποίησε ότι μικρές διαφορές μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο πόσο αυτό το κύμα μολύνσεων θα πιέσει το σύστημα υγείας της χώρας. «Αν αντιστρέψεις τα νούμερα βλέπεις ότι μια ατέλεια των εμβολίων που φτάνει το 9% έναντι μιας στο 3% σημαίνει τρεις φορές περισσότερες νοσηλείες.