Η προστασία της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας ενάντια στην απρόκλητη επιθετικότητα της Ρωσίας του Vladimir Putin είναι ο κοινός σκοπός των δυτικών δημοκρατιών. Για τις ευρωπαϊκές χώρες, η προσπάθεια αυτή συνίσταται κυρίως στην παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, στη βοήθεια προς τους πρόσφυγες, στις κυρώσεις κατά της Μόσχας και στα σχέδια για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ από τη Ρωσία.
Οι Ευρωπαίοι μέχρι στιγμής έχουν επιδείξει μια αξιοθαύμαστη σθεναρότητα και ταχύτητα στην λήψη αποφάσεων, όμως υπάρχει ένας τομέας, που αγγίζει ευαίσθητα ζητήματα, που χρειάζεται προσοχή. Ο πόλεμος δίνει μια ευκαιρία για τους Ευρωπαίους ώστε να γυρίσουν σελίδα, διενεργώντας πιο ενεργητικά εκστρατείες στις δικές τους χώρες κατά της διαφθοράς και της κατάχρησης του κράτους δικαίου.
Όπως και ένα οποιοδήποτε πρόγραμμα επανεξοπλισμού, αυτό θα καθιστούσε τις δημοκρατίες της Ευρώπης πιο ανθεκτικές σε αυτό που αρχίζει να γίνεται όχι μόνον ένας πόλεμος για την Ουκρανία, αλλά ένας πιο μακροπρόθεσμος ανταγωνισμός με μια βάναυση, αντιδυτική Ρωσία.
Το βαρύ οικονομικό τίμημα αυτού του ανταγωνισμού είναι ήδη εμφανές. Έτσι, είναι ακόμα σημαντικότερο να υπάρξουν αποφασιστικά βήματα για να «καθαρίσει» ο δημόσιος βίος -να αποτυπωθεί με απόλυτη σαφήνεια τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τις δημοκρατικές αξίες και τα συστήματα διακυβέρνησης της Ευρώπης από τον κλεπτοκρατικό αυταρχισμό του Putin.
Σε ορισμένες χώρες, οι αρχές πιάνουν τον ταύρο από τα κέρατα και προσπαθούν να τα βάλουν με την φερόμενη ανάρμοστη συμπεριφορά στα «υψηλά». Οι εισαγγελείς στην Πράγα σκοπεύουν να δικάσουν τον Andrei Babis, πρώην πρωθυπουργό της Τσεχίας, για υπόθεση απάτης που αφορά τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Στη Βουλγαρία, ο πρώην πρωθυπουργός Boyko Borisov πέρασε σχεδόν μια ημέρα υπό κράτηση στο πλαίσιο έρευνας για φερόμενο εκβιασμό. Ο Borisov αφέθηκε ελεύθερος χωρίς να του απαγγελθεί κατηγορία, ενώ τόσο αυτός όσο και ο Babis αρνούνται την αδικοπραξία.
Αλλού, οι μηχανές της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης αρχίζουν να παίρνουν προς. Από τότε που άνοιξε, τον Ιούνιο του 2021, το γραφείο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας έχει ξεκινήσει 576 έρευνες για οικονομικά και χρηματοπιστωτικά εγκλήματα, που αφορούν κυρίως τις επιδοτήσεις της ΕΕ και την διασυνοριακή απάτη με τον ΦΠΑ.
Τον Φεβρουάριο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε εναντίον της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, κρίνοντας πως η ΕΕ μπορεί να εκταμιεύει πόρους υπό τον όρο του σεβασμού του κράτους δικαίου. Επίσης τον περασμένο μήνα, η επιτροπή ελέγχου προϋπολογισμού του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου κατέληξε στο συμπέρασμα πως η επιρροή των επιχειρηματικών ομίλων ολιγαρχών στην ΕΕ είχε «φτάσει σε πρωτοφανές μέγεθος τα τελευταία χρόνια». Με απλά λόγια, η ΕΕ σημειώνει κάποια πρόοδο στο θέμα της διαφθοράς και του κράτους δικαίου, όμως μένουν πολλά ακόμα να γίνουν. Η καλύτερη ώρα για να ξεκινήσει, είναι τώρα.
Μπορούμε να πάρουμε μαθήματα από τα τέλη των δεκαετιών 1940 και 1950, όταν ο ψυχρός πόλεμος έφερε την δυτική συμμαχία απέναντι στην Σοβιετική Ένωση του Joseph Stalin. Μεταξύ των παραγόντων που ήταν κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση της ειρήνης και της ελευθερίας στη δυτική Ευρώπη ήταν η δημιουργία του ΝΑΤΟ, του χρηματοδοτούμενου από τις ΗΠΑ Σχεδίου Μάρσαλ, και των φιλόδοξων νέων μορφών περιφερειακής ενοποίησης που οδήγησαν το 1957 στη Συνθήκη της Ρώμης και τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας –αργότερα ΕΕ.
Εξίσου σημαντικό είναι πως το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Ευρώπης ήταν μια περιοχή πολιτικού πλουραλισμού, κοινωνιών ελευθεριών, κοινωνικής μεταρρύθμισης και αυξανόμενης ευημερίας. Η αντίθεση με τον σταλινιστικό κομμουνισμό και την μονοκομματική δικτατορία που επέβαλε το Κρεμλίνο στην ανατολική Ευρώπη δεν θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερη. Οι χώρες της δυτικής Ευρώπης οπωσδήποτε δεν ήταν τέλειες, αλλά αντιπροσώπευαν την αξιοπρέπεια του ατόμου με τρόπο που οι περισσότεροι πολίτες καταλάβαιναν πως ήταν απόλυτα διαφορετικός από τις δίκες-παρωδία και την καταπίεση στα ανατολικά.
Τώρα προκύπτει μια ευκαιρία να συνδυαστεί η υπεράσπιση της Ουκρανίας με τις βελτιώσεις στην ποιότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής, των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και της δημόσιας διοίκησης. Πολλά προβλήματα της ΕΕ είναι «εγχώριας παραγωγής». Αλλά τέτοια βήματα θα καθιστούσαν τα πολιτικά συστήματα και της κοινωνίες της Ευρώπης πιο καλά εξοπλισμένες για να αντισταθούν στις απόπειρες της Ρωσίας να τις διχάσει, εκφοβίσει και διαφθείρει. Οι Ευρωπαίοι πολίτες θα έβλεπαν τόσο καθαρά, όσο και κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, πως οι νομικές, κοινωνικές και πολιτικές αξίες που υποστηρίζουν τις ελευθερίες τους έχουν πράγματι νόημα και, αν είναι απαραίτητο, αξίζει να γίνουν θυσίες για αυτές.
Πέραν του ξεριζώματος της διαφθοράς, η μεγάλη ανάγκη είναι να ενισχυθούν τα βαλλόμενα εθνικά δικαστικά συστήματα. Φυσικά, τέτοια αμφιλεγόμενα ζητήματα θέτουν υπό πίεση την ενότητα της ΕΕ. Αλλά παρά το ότι η Πολωνία, για παράδειγμα, αξίζει υλική στήριξη για την υποδοχή εκατομμυρίων Ουκρανών προσφύγων, η ΕΕ δεν πρέπει να χαλαρώσει την πίεσή της προς την κυβέρνηση της Βαρσοβίας για την υπονόμευση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και για το ότι αψηφά την ανωτερότητα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Γιατί, όσο πιο περισσότερο υποβαθμίζεται το κράτος δικαίου σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, τόσο πιο δύσκολο είναι να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς, να αποτραπεί η κακοδιαχείριση των πόρων της ΕΕ και να είναι επιτυχημένο το φιλόδοξο ταμείο ανάκαμψης του μπλοκ.
Η τήρηση του κράτους δικαίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ενίσχυση της δύναμης και της αξιοπιστίας της ΕΕ και με το ξεμπρόστιασμα της μιλιταριστικής ρωσικής κακής διακυβέρνησης.