Ο κόσμος έχει αλλάξει και η καθοδηγούμενη από τη Δύση μεταπολεμική τάξη έχει τελειώσει. Έτσι τουλάχιστον επιμένει το μπλοκ των αναπτυσσόμενων χωρών BRICS.
Εξίσου ξεκάθαρο στην ετήσια σύνοδο της ομάδας στο Ρίο ντε Τζανέιρο αυτή την εβδομάδα ήταν πως και τα BRICS έχουν αλλάξει -και όχι προς το καλύτερο. Το νέο μοντέλο είναι μεγαλύτερο, έχει λιγότερη συνοχή και είναι πολύ λιγότερο πιθανό να πετύχει οποιονδήποτε από τους υποτιθέμενους στόχους του.
Πάει το επιλεγμένο κλαμπ των αναδυόμενων αγορών βαρέων βαρών, η ρίζα του οποίου εντοπίζεται σε ένα ακρωνύμιο που επινόησε ένας οικονομολόγος της Goldman Sachs, που αποτελούνταν από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική.
Τη θέση του έχει πάρει ένα πιο διάχυτο και αντιφατικό σύμπλεγμα 11 κρατών, που περιλαμβάνει μακροχρόνιους εταίρους της Δύσης όπως η Σαουδική Αραβία -η οποία συμμετείχε στη σύνοδο ως μέλος, αλλά δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει τα τυπικά της ένταξης- και καθιερωμένους εχθρούς όπως το Ιράν.
Οι υπέρμαχοι των BRICS ισχυρίζονται πως η πρόσφατη επέκταση δείχνει τη βαρύτητα της ομάδας, τονίζοντας ότι τώρα αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού. Ωστόσο πολλοί ηγέτες των κρατών-μελών της φαίνεται να έχουν πιο πιεστικές δουλειές από τις συνόδους των BRICS· μόνο πέντε αρχηγοί κρατών εμφανίστηκαν στο Ρίο, με ιδιαίτερα εξόφθαλμη την απουσία του Σι Τζινπίνγκ της Κίνας.
Η διεύρυνση αναστάτωσε επίσης μια εύθραυστη ισορροπία μεταξύ δημοκρατιών και αυταρχικών καθεστώτων. Τα απολυταρχικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, πλέον υπερτερούν αριθμητικά από αυτά με αντιπροσωπευτικές κυβερνήσεις. Οι μελλοντικές εισδοχές είναι απίθανο να βοηθήσουν: στα επίδοξα μέλη συμπεριλαμβάνονται η Κούβα και η Λευκορωσία. Το ανακοινωθέν της συνόδου ανέφερε 39 φορές τη λέξη «συμπεριληπτική» αλλά μόνο δύο τη λέξη «δημοκρατικό».
Τι αντιπροσωπεύουν, λοιπόν, πλέον τα BRICS; Το μπλοκ είναι πιο πειστικό όταν υποστηρίζει τη δικαιότερη εκπροσώπηση του αναπτυσσόμενου κόσμου στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και τους θεσμούς του Bretton Woods όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Λίγοι θα αμφισβητούσαν την ανάγκη αναμόρφωσης της διακυβέρνησής τους προκειμένου να δοθεί περισσότερος λόγος στα κράτη που πλέον αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας οικονομίας.
Το ότι τα BRICS υπεραμύνονται την πολυμέρεια, υποστηρίζουν τη συμφωνία του Παρισιού για περιορισμό της κλιματικής αλλαγής και το βασισμένο σε κανόνες διεθνές εμπόριο, θα τους εξασφαλίσει φίλους σε μια περίοδο που και τα τρία αυτά στοιχεία δέχονται επίθεση από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.
Μπορεί να υπάρξει επίσης επιχειρηματολογία σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο για εναλλακτικά συστήματα επεξεργασίας διεθνών πληρωμών, χρησιμοποιώντας καλύτερη τεχνολογία και βασιζόμενοι λιγότερο σε μια μεμονωμένη χώρα.
Αλλά τα BRICS είναι πολύ λιγότερο πειστικά όταν εκφράζουν ανησυχία για παγκόσμιες συρράξεις και μια απότομη άνοδο των στρατιωτικών δαπανών· η Κίνα και η Ρωσία φαίνεται πως δεν πήραν το μήνυμα. Η Μόσχα οπωσδήποτε θα χαρεί με την καταδίκη «με τον πιο έντονο τρόπο» των ουκρανικών επιθέσεων κατά ρωσικών γεφυρών και σιδηροδρομικών υποδομών «με εσκεμμένη στόχευση αμάχων». Το Κίεβο ορθά θα ρωτήσει γιατί οι ηγέτες των BRICS δεν ανέφεραν την ανελέητη επίθεση της Ρωσίας κατά των αμάχων της Ουκρανίας.
Η ιδιότητα του μέλους των BRICS πρόσφερε κάποτε μια τσάμπα ευκαιρία για τέτοιες «κορόνες» στην παγκόσμια σκηνή. Τώρα που ο Τραμπ έχει απειλήσει με επιπλέον δασμούς 10% σε κράτη που υποστηρίζουν αυτό που ο ίδιος χαρακτηρίζει «τις αντιαμερικανικές πολιτικές των BRICS», αυτό μπορεί να μην ισχύει πλέον.
Η έντονη συζήτηση στα BRICS πέρυσι για την προώθηση της αποδολαριοποίησης της παγκόσμιας οικονομίας έχει χάσει τη δύναμή της. Η παρουσία της Ινδίας στην ομάδα φαίνεται όλο και πιο περαστασιακή.
Μπορεί να συνεχίσει να ενδίδει στη ρητορική των BRICS, αλλά εκτιμά την αμυντική της συμφωνία με τη Δύση και είναι σε προχωρημένα στάδια εμπορικών διαπραγματεύσεων με την Ουάσιγκτον. Δεν θα δυσαρεστηθεί με την αποδυνάμωση της βαρύτητας των BRICS, αφού από καιρό φοβάται πως το μπλοκ θα μπορούσε να γίνει ένα κινεζικό κλαμπ.
Αν τα BRICS θέλουν να αποφύγουν την τύχη των G77, του μπλοκ των αναπτυσσόμενων χωρών που έπεσε στο κενό, καθώς τα μέλη του αυξάνονταν ραγδαία, θα πρέπει να επικεντρωθούν σε ζητήματα στα οποία είναι αξιόπιστα, όπως η μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Η υπό δυτική ηγεσία μεταπολεμική τάξη πραγμάτων μπορεί να έχει παρέλθει, αλλά το ίδιο και η εποχή του τριτοκοσμισμού.