Όπως κάνει ο σκύλος με το κόκκαλο, ο Ντόναλντ Τραμπ πάντα επιστρέφει στους δασμούς. Προτείνει τώρα μια τροποποιημένη λίστα δασμών σε μια σειρά χωρών, συμπεριλαμβανομένων στενών συμμάχων και ενός αριθμού απελπιστικά φτωχών κρατών, που θα επιβληθούν την 1η Αυγούστου 2025.
Θα δειλιάσει για μια ακόμα φορά; Ποιος ξέρει; Αλλά οι πιθανότητες ότι θα (μπορούσε να) εξασφαλίσει συμφωνίες που θα μπορούν να κατευνάσουν τον παράλογο μερκαντιλισμό του φαίνονται χαμηλές ως ανύπαρκτες.
Ένας παράλογος άνθρωπος είναι απρόβλεπτος. Ίσως αυτή τη φορά να το εννοεί. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε το ήδη υψηλό μέσο επίπεδο πραγματικών δασμών των ΗΠΑ του Μαΐου, ύψους 8,8%, θα καταλήξει να είναι πολύ υψηλότερο. Θα μπαίναμε σε έναν καινούριο κόσμο.
Ρίξτε μια ματιά απλά σε κάποια από αυτά που προτείνονται: δασμοί 50% στις εισαγωγές από τη Βραζιλία, 40% στο Λάος και την Μιανμάρ, 36% στην Ταϊλάνδη, 35% στο Μπαγκλαντές, 32% στην Ινδονησία, 30% στη Νότια Αφρική, τη Σρι Λάνκα και την ΕΕ και 25% στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.
Οι προτεινόμενοι δασμοί παραμένουν αρκετά κοντά σε αυτούς που προτάθηκαν από την εξαιρετική φόρμουλα που παρουσιάστηκε στις 2 Απριλίου του 2025, στην οποία ο καθοριστικός παράγοντας είναι ο λόγος του διμερούς ελλείμματος των ΗΠΑ προς τις διμερείς εισαγωγές (βλ. διαγράμματα).
Το λέμε και το ξαναλέμε πως αυτά είναι παράλογα οικονομικά. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος γιατί το διμερές εμπόριο να είναι ισοσκελισμένο. Το γεγονός πως δεν είναι, οπωσδήποτε δεν δείχνει πως η χώρα με το πλεόνασμα «κλέβει».
Επιπλέον, το συνολικό εμπορικό ισοζύγιο αγαθών, ή αγαθών και υπηρεσιών, δεν αποτελεί άθροισμα ανεξάρτητα προσδιορισμένων διμερών ισοζυγίων. Είναι το προϊόν της αλληλεπίδρασης μεταξύ των καθαρών εισοδημάτων, των συντελεστών παραγωγής, των κεφαλαιακών ροών και, πάνω απ' όλα, των συνολικών εισοδημάτων και δαπανών.
Είναι τουλάχιστον τρελό να πιστεύει κανείς ότι οι ΗΠΑ μπορούν να έχουν ένα τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα χωρίς να έχουν επίσης μεγάλα ελλείμματα στο εμπόριο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τουλάχιστον όσο ο υπόλοιπος κόσμος είναι διατεθειμένος να τα χρηματοδοτήσει. Τι θα συμβεί αν ή όταν ο κόσμος σταματήσει; Ένα οικονομικό χάος.
Στο μεταξύ, το παράλογο μωσαϊκό των δασμών που προτείνονται τώρα θα προκαλούσε μεγάλες εσφαλμένες κατανομές πόρων. Ένα από τα σημεία που αδυνατεί να κατανοήσει το καθεστώς Τραμπ είναι πως οι δασμοί σε ορισμένα αγαθά είναι φόρος επί της παραγωγής άλλων.
Οι υψηλοί δασμοί στις εισροές, όπως στον χάλυβα ή το αλουμίνιο, είναι φόροι στους παραγωγούς των αγαθών που τα χρησιμοποιούν. Αν οι τελευταίοι παράγουν υποκατάστατα εισαγωγών, οι δασμοί θα μπορούσαν εν μέρει τουλάχιστον να αντισταθμίσουν τέτοια κόστη. Αλλά αν παράγουν εξαγώγιμα προϊόντα, δεν θα μπορούσαν. Άρα οι δασμοί του Τραμπ θα ωφελούσαν τα λιγότερο ανταγωνιστικά διεθνώς τμήματα της οικονομίας σε βάρος των πιο ανταγωνιστικών. Βγάζει κανέναν νόημα αυτό; Προφανώς όχι.
Ακόμα χειρότερα, ολόκληρη η εστίαση στα καλά του παρελθόντος είναι γελοία. Αυτό που έχει σημασία είναι η ανταγωνιστικότητα στο μέλλον. Ως εκ τούτου αυτό είναι το οικονομικό ισοδύναμο των αποπειρών αναδημιουργίας των δεινοσαύρων.
Όπως σημειώνουν ο David Autor του ΜΙΤ και ο Gordon Hanson του Harvard, η πρόκληση για τις ΗΠΑ σήμερα είναι η άνοδος της Κίνας ως τεχνολογική και επιστημονική υπερδύναμη. Για να μπορέσουν να ανταποκριθούν, οι ΗΠΑ πρέπει να συνεργαστούν με τους συμμάχους τους, να αφιερώσουν πολύ περισσότερους πόρους στην επιστημονική έρευνα και να καλωσορίσουν ταλαντούχους μετανάστες - το ακριβώς αντίθετο από αυτό που κάνει ο Τραμπ. «Να κάνουμε την Αμερική μεγάλη ξανά»; Δύσκολα.
Οι αγορές αγνοούν αυτούς τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για τις ΗΠΑ. Μπορεί να έχουν δίκιο. Αλλά μπορεί και όχι.
Αυτοί οι δασμοί δεν είναι απλώς ανόητοι. Είναι επίσης κακοί. Επιτρέψτε μου να αναφέρω μόνο δύο παραδείγματα. Το πρώτο είναι ο προτεινόμενος από τον Τραμπ δασμός 50% στη Βραζιλία. Όπως ο ίδιος ξεκαθάρισε σε επιστολή του προς τον πρόεδρο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, αυτό είναι η απάντηση στη δίκη της μικρογραφίας του Τραμπ, του Ζαΐρ Μπολσονάρου, επειδή προσπάθησε να ανατρέψει τα αποτελέσματα των τελευταίων προεδρικών εκλογών.
Σας θυμίζει κάτι αυτό; Όπως σημειώνει ο Πωλ Κρούγκμαν, αυτό αποτελεί μέρος του «προγράμματος προστασίας δικτατόρων» του Τραμπ. Εκτός όλων των άλλων, ο Τραμπ δεν έχει καμία νομική εξουσία να χρησιμοποιήσει δασμούς για αυτόν τον σκοπό.
Έπειτα υπάρχουν οι βάναυσοι δασμοί στο Λάος. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το Λάος είναι πολύ φτωχό, με πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ μόλις το 11% των αμερικανικών επιπέδων. Το διμερές πλεόνασμά του με τις ΗΠΑ ήταν επίσης μόλις 0,8 δισ. δολάρια το 2024!
Η ιδέα ότι μια υπερδύναμη θα πρέπει να σκεφτεί καν να επιβάλει τιμωρητικούς δασμούς σε μια τέτοια χώρα είναι περισσότερο από ανόητη. Είναι αποκρουστική.
Αυτό που την κάνει ανεπανόρθωτα κακή είναι ότι, σύμφωνα με το CNN, «από το 1964 έως το 1973, οι ΗΠΑ έριξαν πάνω από 2 εκατ. τόνους βομβών στο Λάος.... Περισσότερες βόμβες έπεσαν στο Λάος κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ από ό,τι στη Γερμανία και την Ιαπωνία μαζί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό κατέστησε το Λάος - κατά κεφαλήν - την πιο βαριά βομβαρδισμένη χώρα στην ιστορία». Δεν ντρέπονται αυτοί οι άνθρωποι;
Αυτή η κυβέρνηση έχει επικεφαλής, δηλώνει ο Λευκός Οίκος, «τον καλύτερο εμπορικό διαπραγματευτή στην ιστορία», του οποίου «η στρατηγική έχει επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των συστημικών ανισορροπιών στους δασμολογικούς συντελεστές μας, οι οποίες έχουν γείρει το πεδίο ανταγωνισμού υπέρ των εμπορικών μας εταίρων εδώ και δεκαετίες».
Στην πραγματικότητα, δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα να έχουν επιτευχθεί συμφωνίες με σχεδόν 200 χώρες, ή ακόμη και με 100, μέσα σε λίγους μήνες. Επιπλέον, πολλά από τα αιτήματα των ΗΠΑ – για παράδειγμα ότι η ΕΕ θα πρέπει να εγκαταλείψει τον φόρο προστιθέμενης αξίας- είναι γελοία.
Ο ΦΠΑ δεν αποτελεί στρέβλωση του εμπορίου: εφαρμόζεται σε όλα τα αγαθά ή τις υπηρεσίες που πωλούνται στις αγορές της ΕΕ, όπως θα έπρεπε, σύμφωνα με την αρχή του προορισμού. Πάνω απ' όλα, αυτοί οι δασμοί δεν θα εξαλείψουν ούτως ή άλλως τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ.
Επομένως, τι πρέπει να γίνει με αυτή την τρέλα; Πρώτον, θα πρέπει να ελπίζουμε ότι ο Τραμπ όντως θα δειλιάζει ξανά και ξανά και ξανά, αν και η αβεβαιότητα που θα δημιουργηθεί θα εξακολουθήσει να κοστίζει ακριβά.
Δεύτερον, πρέπει να υπάρξουν αντίποινα - συντονισμένα αντίποινα ιδανικά - κατά των ΗΠΑ. Τρίτον, όλα τα μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου θα πρέπει να δηλώσουν ότι οι όποιες εμπορικές παραχωρήσεις προς τις ΗΠΑ θα επεκταθούν και σε άλλα μέλη, σύμφωνα με την αρχή του «πλέον ευνοούμενου κράτους».
Τέλος, τα άλλα μέλη θα πρέπει επίσης να τηρούν τις μεταξύ τους συμφωνίες. Οι ΗΠΑ έχουν γίνει αποστάτες. Ο υπόλοιπος κόσμος δεν χρειάζεται να ακολουθήσει.