Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ ασκεί πιέσεις στη Fed να μειώσει τα επιτόκια, ο φόβος είναι πως υπονομεύει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, με πιθανές καταστροφικές συνέπειες για την αμερικανική οικονομία.
Ωστόσο, η πλειονότητα των οικονομολόγων και επενδυτών φαίνεται να είναι πεπεισμένοι ότι η Fed θα προχωρήσει έτσι κι αλλιώς σε μείωση επιτοκίων στη συνεδρίαση που θα πραγματοποιηθεί στις 16-17 Σεπτεμβρίου, ειδικά μετά την έκθεση για την απασχόληση της περασμένης Παρασκευής που επιβεβαίωσε τις ενδείξεις αδυναμίας στην αγορά εργασίας.
Δυστυχώς, πρόκειται για το ίδιο κινδυνολογικό αντανακλαστικό - παρέμβαση για «διάσωση» με την παραμικρή ένδειξη οικονομικής δυσκολίας — που έχει υπονομεύσει την αξιοπιστία της Fed και έχει τροφοδοτήσει χρηματοοικονομικές φούσκες εδώ και δεκαετίες. Και η χρονική συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη.
Οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες είναι εξαιρετικά χαλαρές. Η οικονομία παραμένει ανθεκτική. Το βασικό επιτόκιο δανεισμού της Fed δεν είναι περιοριστικό. Οι ενδείξεις αδυναμίας στην αγορά εργασίας είναι ελάχιστες, σε σύγκριση με τα στοιχεία που δείχνουν ότι ο πληθωρισμός έχει εδραιωθεί. Και η μείωση των επιτοκίων εν μέσω της φρενίτιδας που επικρατεί γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη στις αμερικανικές αγορές ενέχει τον κίνδυνο να τις οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερα ύψη.
Όλα αυτά καθιστούν ιδιαίτερα περίεργη τη στιγμή να υιοθετηθεί η λογική της «ομάδας Τραμπ», η οποία περιλαμβάνει και πρώην επικριτές της χαλαρής νομισματικής πολιτικής που τώρα αλλάζουν στάση για να ευχαριστήσουν τον αρχηγό τους.
Παρόλο που τα επιτόκια έχουν αυξηθεί από την εποχή της πανδημίας, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες αντανακλούν πολλά περισσότερα από τα επιτόκια. Και τα ευρύτερα σημάδια δείχνουν ότι οι συνθήκες παραμένουν χαλαρές.
Η ροή κεφαλαίων στην αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά έχει φέρει τις αποτιμήσεις κοντά σε ιστορικά υψηλά. Τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου επενδύουν αφειδώς σε τεχνολογικές εταιρείες χωρίς κέρδη. Η πιστωτική επέκταση αυξάνεται, ιδίως στις ιδιωτικές αγορές.
Εταιρείες «σκουπίδια» δανείζονται με επιτόκια ελάχιστα υψηλότερα από τις εταιρείες με υγιή πιστοληπτική αξιολόγηση ή ακόμη και από την ίδια την κυβέρνηση· το premium που πληρώνουν έναντι των κρατικών ομολόγων είναι το χαμηλότερο εδώ και μισό αιώνα. Και ποτέ μέσα σε αυτό το διάστημα η κεντρική τράπεζα δεν μείωσε τα επιτόκια — πόσο μάλλον να ξεκινήσει έναν πλήρη κύκλο μειώσεων όπως αυτός που τώρα προεξοφλεί η αγορά, με βάση την καθοδήγηση της Fed.
Οι σύμβουλοι του Τραμπ επιθυμούν να τονώσουν μια οικονομία που δεν χρειάζεται βοήθεια. Παρά το σοκ των δασμών, το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί πάνω από 2% αυτό το τρίμηνο. Όπως και να έχει, η τόνωση της ανάπτυξης δεν είναι ο ρόλος της κεντρικής τράπεζας. Η εντολή της είναι να ελέγχει τον πληθωρισμό και να μεγιστοποιεί την απασχόληση. Και τα καθιερωμένα μοντέλα για το πώς θα το επιτύχει αυτό, όπως ο κανόνας Τέιλορ, δείχνουν ότι το βασικό επιτόκιο της Fed δεν είναι περιοριστικό αυτή τη στιγμή.
Αν μη τι άλλο, υπάρχει ένα εξίσου ισχυρό επιχείρημα υπέρ μιας αύξησης επιτοκίων. Παρότι η τελευταία έκθεση έδειξε απογοητευτική αύξηση στις προσλήψεις, αυτό δεν προκαλεί έκπληξη όταν η προσφορά εργασίας είναι περιορισμένη λόγω της μειωμένης μετανάστευσης. Πιο ενδεικτικό είναι ότι το ποσοστό ανεργίας παραμένει μόλις στο 4,3%, κοντά σε ιστορικά χαμηλά. Εν τω μεταξύ, ο πληθωρισμός έχει υπερβεί τον στόχο του 2% της Fed για πέντε συνεχόμενα έτη και αναμένεται να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα για το προβλεπόμενο μέλλον.
Είναι επίσης λάθος να αγνοούνται οι τιμές των μετοχών, των κατοικιών και άλλων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Από τότε που απέτυχε να προβλέψει την κρίση του 2008, η κεντρική τράπεζα έχει εντάξει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα στην «εντολή» της. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι μια μείωση επιτοκίων θα κάνει ξανά τα σπίτια πιο προσιτά — αλλά η χαλαρή νομισματική πολιτική ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που οι κατοικίες έγιναν λιγότερο προσιτές.
Ο κύριος παράγοντας ήταν και παραμένει το υπερβολικά αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο περιορίζει την προσφορά κατοικιών — και οι μειώσεις επιτοκίων δεν θα λύσουν αυτό το πρόβλημα.
Με το να χαλαρώνει τη νομισματική πολιτική κάθε φορά που οι αγορές κλονίζονται — ακόμη και τόσο πρόσφατα όσο τον περασμένο Αύγουστο — η Fed έχει τροφοδοτήσει την άνοδο των τιμών περιουσιακών στοιχείων και την ανισότητα πλούτου. Τώρα φαίνεται έτοιμη να προχωρήσει ακόμα παραπέρα: να προβεί σε χαλάρωση εν μέσω οικονομικής άνθησης.
Οι επενδύσεις στην τεχνολογία ακολουθούν την ίδια πορεία με προηγούμενες φούσκες: σχεδόν στο 6% του ΑΕΠ, βρίσκονται περίπου στο ίδιο επίπεδο με τις επενδύσεις στην τεχνολογία στο αποκορύφωμα του 2000, όπως και με τις επενδύσεις σε ακίνητα στο αποκορύφωμα του 2007, και ξεπερνούν κατά πολύ τις επενδύσεις στο πετρέλαιο κατά την κορύφωση του ράλι των τιμών των εμπορευμάτων του 2013.
Οι κερδοσκόποι, που εστιάζουν στις λιγότερο κερδοφόρες και πιο υπερτιμημένες μετοχές, είναι υπέρμετρα ενθουσιασμένοι και με την τεχνητή νοημοσύνη. Το μερίδιό τους στο αμερικανικό χρηματιστήριο πλησιάζει τα υψηλά της εποχής του dot.com.
Η «ασυμμετρία» στη νομισματική πολιτική της Fed — πάντα διάσωση αλλά ποτέ περιορισμός των αγορών — γέρνει ακόμη περισσότερο προς το να ενθαρρύνει τις φούσκες. Κι όμως, επιφανείς ρεπουμπλικανοί επικριτές της χαλαρής νομισματικής πολιτικής τώρα ζητούν περισσότερη χαλάρωση, στο όνομα της «μεταρρύθμισης». Ο Στίβεν Μιράν, διορισμένος από τον Τραμπ στο Δ.Σ. της Fed, είναι ένας από τους πρώην πολέμιους που έγιναν υποστηρικτές της χαλαρής νομισματικής πολιτικής της κεντρικής τράπεζας.
Η πραγματική μεταρρύθμιση θα ήταν να καταστεί η Fed περισσότερο υπόλογη για τα λάθη της χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Αυτό που χρειάζεται είναι επιστροφή στην ισορροπία, συμπεριλαμβανομένων περιόδων περιοριστικής πολιτικής.
Με την οικονομία να παραμένει σταθερή και τη φρενίτιδα γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη να θυμίζει την εποχή του dot.com, η μείωση επιτοκίων αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να ωθήσει την αγορά σε παρανοϊκά ύψη και να προκαλέσει κατάρρευση τύπου 2000.
Θα ήταν ακριβώς η λάθος κίνηση τη λάθος στιγμή.
* Ο συγγραφέας είναι πρόεδρος της Rockefeller International. Το τελευταίο του βιβλίο έχει τίτλο «What Went Wrong With Capitalism».