Η δημόσια θέση του ΝΑΤΟ είναι αδιαμφισβήτητη: η συμμαχία των 32 χωρών θα υπερασπιστεί κάθε εκατοστό του εδάφους του. Αυτή η δέσμευση είναι εμφανής στη στρατιωτική βάση Tapa της Εσθονίας, κοντά στα ρωσικά σύνορα. Η Tapa –που κυριολεκτικά σημαίνει «σκοτώνω» στα εσθονικά- ήταν κάποτε η τοποθεσία μιας σοβιετικής αεροπορικής βάσης. Τώρα είναι η βασική βάση του εσθονικού στρατού και μιας νατοϊκής μαχητικής ομάδας υπό βρετανική ηγεσία.
Στρατιώτες του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων είχαν φτάσει πρόσφατα όταν επισκέφθηκα την Tapa την περασμένη εβδομάδα. Μαζί με ένα μικρότερο απόσπασμα από τη Γαλλία, έχουν μια εντυπωσιακή δύναμη πυρός στη βάση –συμπεριλαμβανομένων αρμάτων μάχης Challenger 2, του συστήματος πυροβολικού Archer και των θωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού Griffon. Οι Βρετανοί, Γάλλοι και Εσθονοί στρατιώτες έχουν μια ενοποιημένη δομή διοίκησης και θα πολεμούσαν μαζί –εάν γινόταν ποτέ ρωσική εισβολή στην Εσθονία.
Οι στρατιώτες στην Tapa είναι εκπαιδευμένοι να αποκρούσουν μια πλήρους κλίμακας ρωσική επίθεση. Αλλά οι δυτικοί στρατηγικοί σχεδιαστές θεωρούν πως είναι πιο πιθανό η Ρωσία αρχικά να προχωρήσει σταδιακά –κλιμακώνοντας μικρές ασαφείς επιχειρήσεις που θα είναι σχεδιασμένες να δοκιμάσουν τις αντιδράσεις και την ενότητα του ΝΑΤΟ.
Η παραβίαση του εναέριου χώρου της Εσθονίας την περασμένη εβδομάδα ταιριάζει σε αυτό το μοτίβο, ιδιαίτερα αφού ακολούθησε μια μεγάλη εισβολή ρωσικών drones στην Πολωνία μια εβδομάδα πριν. Μερικά drones καταρρίφθηκαν από ΝΑΤΟϊκά αεροσκάφη και οι σύμμαχοι έκτοτε έχουν αναπτύξει περισσότερα αεροσκάφη στα ανατολικά σύνορα.
Το ΝΑΤΟ συζητά το πώς να απαντήσει στην εισβολή στην Εσθονία. Υπάρχουν κάποιοι στη συμμαχία που υποστηρίζουν πως, στο μέλλον, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να καταρρίπτει ρωσικά αεροσκάφη που παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της συμμαχίας. Αλλά άλλοι, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, πιστεύουν ότι αυτό θα συνιστούσε επικίνδυνη κλιμάκωση.
Η Ρωσία μπορεί σταδιακά να εντείνει τις προκλήσεις της για να δοκιμάσει αυτούς τους δυνητικούς διαχωρισμούς εντός του ΝΑΤΟ. Ένα σενάριο που συζητείται εδώ και καιρό είναι η εισβολή ρωσικών χερσαίων δυνάμεων σε κάποιο από τα κράτη της Βαλτικής –ίσως υπό το πρόσχημα της υπεράσπισης εθνοτικών Ρώσων.
Ο απώτατος στόχος του Κρεμλίνου είναι να δείξει πως η εγγύηση αμοιβαίας ασφάλειας του Άρθρου 5 του ΝΑΤο είναι άχρηστη. Αν μπορέσουν να το κάνουν αυτό οι Ρώσοι, τότε μπορεί να προσπαθήσουν να παραβιάσουν μικρότερα ευρωπαϊκά κράτη ένα-ένα, χωρίς να χρειαστεί ποτέ να τα βάλουν με τη συνδυασμένη ισχύ του ΝΑΤΟ.
Η αβεβαιότητα ως προς την αντίδραση της Ουάσινγκτον είναι το κλειδί για τις διερευνητικές κινήσεις της Μόσχας. Οι ΗΠΑ παρέχουν περίπου το 40% των στρατιωτικών assets του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη και ορισμένες από τις πιο προηγμένες δυνατότητές του. Υπάρχουν επίσης Αμερικάνοι στρατιώτες στις χώρες της Βαλτικής. Μια μονάδα πυροβολικού Himars πρόσφατα διενήργησε εκπαίδευση στην βάση Tapa και σύντομα αναμένεται η άφιξη μιας αμερικανικής μονάδας τεθωρακισμένων.
Αν όμως οι Ρώσοι προβούν σε σημαντική εισβολή στην Εσθονία ή σε άλλο μέλος του ΝΑΤΟ, υπάρχουν προφανή ερωτήματα αναφορικά με το πώς θα αντιδράσει ο Ντόναλντ Τραμπ. Όπως μου το έθεσε την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Γκαμπριέλιους Λαντσμπεργκις, «αν υπάρξει εισβολή κα επίθεση… τι μπορεί να περιμένει ο Πούτιν; Τον αμερικανικό Έκτο Στόλο στη Βαλτική ή ένα τηλεφώνημα για συνάντηση στην Αλάσκα;»
Κάτω από την επιφάνεια, υπάρχει πραγματική ένταση μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των βαλτικών συμμάχων. Στην Ουάσινγκτον έχω ακούσει παράπονα για την «Εσθονοποίηση» της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής –μια αναφορά στο γεγονός πως η Κάγια Καλάς, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, είναι πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας.
Σε τμήματα της κυβέρνησης Τραμπ, οι χώρες της Βαλτικής θεωρούνται ως επικίνδυνα επιθετικές στη συμπεριφορά τους έναντι του Πούτιν. Σε μια πρόσφατη συνεδρίαση υψηλού επιπέδου στο Πεντάγωνο, αξιωματούχοι από τη Βαλτική κατηγορήθηκαν ότι η αντίθεσή τους στη Ρωσία είναι «ιδεολογική».
Η καχυποψία μεταξύ των χωρών της Βαλτικής και των ΗΠΑ είναι αμοιβαία. Στους διαδρόμους του υπουργείου Εξωτερικών της Εσθονίας την περασμένη εβδομάδα – απ’ έξω από τα γραφεία των ανώτατων αξιωματούχων- είδα μια μεγάλη αναπαραγωγή της καταμέτρησης της συζήτησης του περασμένου Φεβρουαρίου στον ΟΗΕ για την Ουκρανία, στην οποία οι ΗΠΑ ψήφισαν με τους Ρώσους. Το μήνυμα φαινόταν σαφές. Μην υποθέτετε πως η Αμερική του Τραμπ είναι με το μέρος μας.
Οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ πιο συνεπείς από την κυβέρνηση Τραμπ στην επιμονή τους για την ανάγκη να αντιμετωπιστεί η ρωσική επιθετικότητα. Αλλά είναι επίσης πολύ νευρικές ως προς την ιδέα να πολεμήσουν τη Ρωσία χωρίς να έχουν μαζί τους τις ΗΠΑ –δείτε την αγωνία που υπάρχει για το αν θα μπορούσε να αναπτυχθεί στην Ουκρανία μια «δύναμη διασφάλισης» χωρίς να υπάρχει από πίσω αμερικανική «υποστήριξη».
Ενώ όμως το ΝΑΤΟ έχει να αντιμετωπίσει την αβεβαιότητα, το ίδιο συμβαίνει και με τους Ρώσους. Ο Τραμπ είναι τόσο ασταθής που οι αντιδράσεις του σε μια διεθνή κρίση δεν μπορούν να προβλεφθούν. Πολλοί που παρακολουθούν τον Τραμπ υπέθεταν πως ποτέ δεν θα εξουσιοδοτούσε την αμερικανική συμμετοχή στον βομβαρδισμό του Ιράν. Ωστόσο αυτό ακριβώς είναι που έκανε, νωρίτερα φέτος.
Ακόμα και αν η Αμερική έκανε στην άκρη σε μια κρίση στη Βαλτική, οι Βρετανοί, Γάλλοι, Γερμανοί και Καναδοί έχουν στρατιώτες που έχουν αναπτυχθεί εκεί και οι οποίοι έχουν ορκιστεί να πολεμήσουν. Η Πολωνία και η Φινλανδία –δυο χώρες καλά εξοπλισμένες- γνωρίζουν πως η ασφάλειά τους είναι στενά συνδεδεμένη με την τύχη της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας. Και αυτές πιθανότατα θα υπερασπίζονταν τις χώρες της Βαλτικής.
Θα ήταν ένα ριψοκίνδυνο τζογάρισμα για τον Πούτιν να δοκιμάσει τη βούληση των χωρών του ΝΑΤΟ να υπερασπιστούν τα ανατολικά σύνορα της συμμαχίας. Δυστυχώς, όπως ανακάλυψε ο κόσμος όταν οι ρωσικές δυνάμεις προέλασαν κατά του Κιέβου το 2022, ο Πούτιν είναι κάτι παραπάνω από ικανός να κάνει ριψοκίνδυνες κινήσεις.